Stereotypy płciowe – czym są i jak je przełamywać?

Stereotypy płciowe to „przyjmowane z góry idee, jakoby kobiety i mężczyźni posiadali odgórnie przypisane cechy i role określone i ograniczone przez ich płeć”. Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn wskazuje również, że „powstawanie stereotypów dotyczących płci może ograniczać rozwój wrodzonych talentów i zdolności dziewcząt i chłopców, kobiet i mężczyzn, a także ich doświadczenia edukacyjne i zawodowe oraz w uogólnieniu szanse życiowe”.

Podanie przykładów stereotypów płciowych nie stanowi problemu, znamy je wszyscy. To „różowe dla dziewczynek, niebieskie dla chłopców”, „dziewczynki nie wspinają się po drzewach”, „chłopcy nie płaczą”, „to męski sport”, „to zajęcie dla kobiet”, „studia na politechnice są dla mężczyzn”, „żona ci to uprasuje”. Chociaż coraz więcej osób przełamuje stereotypy, tradycyjne podziały płciowe wciąż mają się dobrze.

Podział na „damskie” i „męskie” powinien przestać istnieć (bez znaczenia, czy chodzi o cechy, zabawki, sporty, zawody itp.). Jednak wciąż panuje wiele stereotypowych przekonań, jak te, że dziewczynki są miłe i grzeczne, dobre z przedmiotów humanistycznych, a zainteresowanie technologiami i naukami STEM (ang. science, technology, engineering, mathematics) przypisuje się chłopcom – teoretycznie dlatego, że dziewczynki mają biologiczne braki zdolności matematycznych. Jednak to mit (jeden z wielu). Badania nie wykazują różnic między płciami w funkcjonowaniu mózgu i zdolności matematycznych. Chłopcy mogą pisać wiersze, a dziewczynki konstruować roboty – jeśli tylko mają na to ochotę.

Dzieci rezygnują ze swoich pasji, bo słyszą, że to nie dla nich. Niestety, nie zmienimy wszystkiego, podziały wciąż mają się dobrze, ale mówiąc „stop”, nie powielając stereotypowych wzorców, które funkcjonowały w naszych domach, sprawimy, że naszym dzieciom będzie lepiej.

Rodzice i nauczyciele muszą pomagać dzieciom rozwijać ich zainteresowania i talenty, bez względu na zakorzenione w kulturze podziały płciowe. Wspierajmy dziewczynki, które chcą brać udział w olimpiadach z przedmiotów ścisłych, podsuwajmy uwielbiającym gotować chłopcom kolejne przepisy. Dzieląc domowe obowiązki, nie zostawiajmy trzepania dywanu synowi, a ścierania kurzu córce.

W mediach społecznościowych czy na forach internetowych wciąż znajdziemy wpisy, które wyśmiewają rodziców, którzy kupują swoim synom wózki dla lalek, a córki zapisują na treningi piłki nożnej. W starszych grupach jest podobnie – kobieta, która jedzie do mechanika samochodowego lub sklepu budowlanego traktowana jest jak osoba, która nic nie wie i może lepiej, aby skonsultowała decyzję z mężczyzną. Z kolei przedstawiciel płci męskiej nie może samodzielnie wybierać kolorów (on je w ogóle odróżnia?!), nie wypada mu wzruszyć się na filmie, a w upalny dzień założyć spódnicy. W reklamach mężczyźni polerują samochody, a kobiety wybierają środki do czyszczenia toalet.

Bajki dla dzieci? Słabe i bojaźliwe kobiety oraz odważni, pewni siebie mężczyźni. Chociaż i takie pozycje znajdziemy, dostępnych jest coraz więcej tych przełamujących stereotypy płciowe. Robiła to już Pippi Pończoszanka, doskonale znana bohaterka książki Astrid Lindgren. Pokazywała, że dziewczynki mogą wszystko, są odważne, chcą odkrywać nowe rzeczy, mogą mierzyć się z różnymi wyzwaniami. Pippi uczy, że dziewczynki też mogą się pobrudzić i dobrze bawić. Na półkach w księgarniach znajdziemy i nowsze pozycje. To np. „Bajka o tym, jak błędny rycerz nie uratował królewny, a smok przeszedł na wegetarianizm” (Łukasz Olszacki, Wydawnictwo Papilon), w której wszystko jest inne – rycerz jest tchórzliwy, księżniczka bardzo dzielna, a smok wcale nie chce zabijać ludzi. Stereotypy łamią także książki „Rózia Rewelka, inżynierka” oraz „Ada Bambini, naukowczyni” (Andrea Beaty, Wydawnictwo Kinderkulka) – to opowieści o realizowaniu pasji, radzeniu sobie z niepowodzeniami, ciekawości świata. Pokazują, że ścieżki edukacji, zawody nie są przypisane konkretnej płci.

To od nas zależy, jakie wzorce przekażemy dzieciom. Jednak ważny jest nie tylko przykład, jaki dajemy, ale i wpływ otoczenia. Dlatego nie tylko podsuwajmy książki, seriale czy gry, które są zgodne z naszymi przekonaniami, ale i wspólnie omawiajmy te, po które dziecko sięga, które są popularne w jego grupie rówieśniczej. Nie mamy wpływu na wszystko, dlatego ważne jest, aby młody człowiek miał solidny fundament, który sprawi, że nie będzie ślepo przyjmował treści, które zobaczy na ekranie telewizora czy komputera. Tłumacz, dlaczego właśnie tak uważasz, dlaczego dane postępowanie jest złe, a inne dobre. Nie bój się też przyznawać do błędów, do zmiany zdania w postrzeganiu pewnych rzeczy.

Wspierając dziecko w jego wyborach, pozwalając na realizację pasji, samodzielne decyzje (również te dotyczące wyboru fryzury czy ubrania) nie tylko pokazujemy, że szanujemy jego zdanie i zawsze może na nas liczyć. Wzmacniamy jego pewność siebie, ale i dajemy szansę na popełnianie błędów, na poznawanie nowych rzeczy, naukę.

Stereotypy płciowe warto przełamywać. Dawniej dziewczynki na boisku co najwyżej grały w klasy, gdzieś z boku, dziś są zawodnikami drużyn piłkarskich. A dla chłopców nie jest niczym dziwnym, że grają z dziewczynami. Chociaż wciąż będą słyszeć różne rzeczy („nie rycz jak baba”, „bądź grzeczna, to nie wypada”), a ich wybory będą komentowane („chłopiec w różowej bluzce?”, „dziewczynka i takie krótkie włosy”), jeśli będziecie wspólnie stawiać im czoła, dziecko będzie czerpało z tych doświadczeń tylko siłę. Pokażmy im, że naprawdę mogą być kim chcą, a my im w tym pomożemy. Nawet jeśli nas uczono inaczej.