7-latka mówi, co jest najważniejsze dla rozwoju dziecka. Psycholożka: Każdy rodzic powinien to usłyszeć

Klaudia Kierzkowska: Krótki film, którego bohaterką jest 7-letnia dziewczynka, cieszy się w internecie ogromną popularnością. Mogłaby pani przybliżyć, co przedstawia?

Agnieszka Przybysz: Molly Wright, w swoim pełnym entuzjazmu wystąpieniu, pokazuje, jak kluczowe jest pierwszych pięć lat życia dla rozwoju mózgu. Proste gesty – rozmowa, zabawa, śpiew – mogą sprawić, że dzieci wyrosną na pewnych siebie i szczęśliwych dorosłych. To inspirujące przesłanie od najmłodszej mówczyni TED, które każdy rodzic powinien usłyszeć!

W wystąpieniu TED pt. „How Every Child Can Thrive by Five” 7-letnia Molly Wright opowiada o kluczowych sposobach, dzięki którym rodzice mogą wspierać rozwój swoich dzieci już od najmłodszych lat. Prezentuje pięć podstawowych obszarów istotnych dla rozwoju mózgu dziecka.

Jakie to obszary?

Nawiązywanie więzi, rozmowę, zabawę, stworzenie zdrowego domu oraz wspierające otoczenie. W każdym z tych obszarów kluczowe są interakcje pomiędzy dzieckiem a rodzicem lub opiekunem, które wspierają rozwój społeczny, emocjonalny i poznawczy.

Podczas wystąpienia dziewczynka przeprowadza krótki eksperyment z udziałem małego chłopca i jego taty. Chce pokazać, jak ważne jest pełne zaangażowanie opiekuna w kontakcie z dzieckiem.

Dziewczynka pokazuje, że bezpośrednia uwaga taty pozwala jej bratu poczuć się ważnym i dostrzeżonym, co korzystnie wpływa na jego emocjonalny rozwój i poczucie bezpieczeństwa. Gdy jednak tata odwraca uwagę od brata, np. zajmując się telefonem, dziecko traci zainteresowanie, czuje się zignorowane i zdezorientowane zaistniałą sytuacją.

Molly wspomina o pięciu obszarach, które wspierają rozwój dziecka. Zacznijmy od pierwszego – więzi między dzieckiem a rodzicem. Dlaczego jest ona tak ważna?

Więź między dzieckiem a rodzicem to dosłownie fundament, na którym buduje się cała przyszłość dziecka, zarówno pod kątem emocjonalnym, jak i poznawczym. Teoria przywiązania Johna Bowlby’ego oraz badania Mary Ainsworth pokazują, że bliskość emocjonalna, szczególnie w pierwszych latach życia, daje dziecku poczucie bezpieczeństwa. To poczucie staje się podstawą do odkrywania świata i budowania odporności psychicznej.

Takie dzieci uczą się, że mogą odkrywać świat i podejmować nowe wyzwania, bo zawsze mają bezpieczny punkt odniesienia.

Jaki ma to wpływ na ich relacje w przyszłości?

Dzieci, które doświadczają bezpiecznej więzi z rodzicem, często przenoszą wzorce z dzieciństwa na dorosłe relacje. Jest to zgodne z wynikami badań Philipa Shavera i Mario Mikulincera, które wskazują, że sposób, w jaki dziecko uczy się budować więzi z opiekunem, wpływa na jego przyszłe związki. Dzieci uczą się zaufania, empatii oraz rozwiązywania konfliktów, obserwując i doświadczając relacji z rodzicem.

Agnieszka Przybysz /fot. archiwum prywatne

Można powiedzieć, że więź z rodzicem wpływa również na zdolności poznawcze dziecka?

Zdecydowanie tak. Bezpieczna więź sprzyja odkrywaniu otoczenia, co wspiera rozwój poznawczy. Dzieci, które czują się emocjonalnie stabilne, chętniej podejmują wyzwania, eksperymentują i uczą się na własnych błędach. Poczucie bezpieczeństwa wspiera rozwój kluczowych umiejętności, takich jak rozwiązywanie problemów i krytyczne myślenie.

Drugim obszarem, o którym mówi Molly, jest rozmowa.

Rozmowa z dzieckiem jest ważna z kilku powodów. Codzienne rozmowy wspierają rozwój języka, myślenia, umiejętności społecznych oraz regulację emocji. Kiedy rodzice rozmawiają z dzieckiem, nie tylko wzbogacają jego zasób słownictwa, ale także pokazują mu, jak opowiadać o swoich emocjach i rozumieć perspektywę innych.

Czyli każda rozmowa, nawet ta najprostsza, ma znaczenie?

Dokładnie tak. Nawet codzienne rozmowy, które mogą się wydawać błahe, jak np. „Jak minął dzień?” – uczą dziecko opowiadania o swoich doświadczeniach, rozumienia własnych emocji oraz rozwijania empatii. Kiedy rodzic aktywnie słucha, daje dziecku sygnał, że jego myśli i emocje są ważne, co wzmacnia jego poczucie wartości.

Otwarta komunikacja z dzieckiem buduje jego zaufanie do dorosłych i sprzyja rozwijaniu więzi, które ułatwią mu wyrażanie siebie w przyszłości.

Rozmowy mają wpływ na umiejętności społeczne dziecka?

Rozmowa jest pierwszą „szkołą” komunikacji i relacji międzyludzkich. Wspólne rozmowy pomagają dziecku zrozumieć, jak wyrażać swoje zdanie, ale też, jak słuchać i reagować na innych.

Badania nad rozwojem społecznym dzieci wskazują, że dzieci regularnie rozmawiające z rodzicami są bardziej pewne siebie w kontaktach z innymi, lepiej rozumieją zasady współpracy i szybciej uczą się rozwiązywania konfliktów. To dlatego, że już na wczesnym etapie życia uczą się zasad rozmowy – zarówno mówienia, jak i słuchania – co jest podstawą każdej udanej relacji międzyludzkiej.

Rozmowy też stymulują rozwój poznawczy, ponieważ „zmuszają” mózg do aktywnego przetwarzania informacji, odpowiadania na pytania, tworzenia zdań i myślenia przyczynowo-skutkowego. Kiedy dziecko opowiada, co wydarzyło się danego dnia, ćwiczy umiejętność logicznego myślenia i tworzenia historii. Dodatkowo badania wykazują, że im więcej rozmawiamy z dzieckiem, tym lepiej rozwijają się jego zdolności do rozumienia złożonych pojęć i abstrakcyjnego myślenia – rozmowa to rodzaj treningu dla mózgu, który procentuje na każdym etapie rozwoju.

Wielu rodziców przyznaje, że czasami ma problem z rozmową z dzieckiem. Nie wiedzą, co mówić, jak zacząć, ani jak się zachować. Co może im pomóc?

Rozmawiając z dziećmi, warto pamiętać, że nie musimy od razu rozwiązywać ich problemów ani wiedzieć wszystkiego. Czasem wystarczy po prostu być obecnym i uważnym słuchaczem. Warto słuchać, bez przerywania i przerysowywania, co dziecko mówi, a następnie próbować odzwierciedlać jego emocje – pokazać, że je rozumiemy. Przykładowo, jeśli dziecko mówi o czymś, co je smuci lub denerwuje, zamiast od razu reagować radą, możemy powiedzieć: „Widzę, że to jest dla ciebie trudne” lub „Wygląda na to, że jesteś rozczarowany”.

Trzecim obszarem, o którym mówi Molly, jest zabawa. Dlaczego wspólna zabawa rodzica z dzieckiem jest tak ważna?

Wspólna zabawa jest fundamentalnym elementem zdrowego rozwoju dziecka. Jest to aktywność, która angażuje emocje, myślenie i relacje społeczne, a jednocześnie pozwala dzieciom bezpiecznie eksplorować świat. Kiedy rodzic bawi się z dzieckiem, tworzy wyjątkową okazję do wzmocnienia więzi rodzinnej i poczucia bezpieczeństwa dziecka. Badania pokazują, że taka interakcja wspomaga rozwój zaufania, co jest kluczowe dla budowania relacji w późniejszym życiu​.

Zabawa stanowi kluczowy element w rozwoju umiejętności społecznych dziecka, pomagając mu nie tylko zarządzać swoimi emocjami, ale także uczyć się podejmowania decyzji.

Czyli zabawa to coś więcej niż tylko forma rozrywki?

Zabawa jest naturalnym sposobem, w jaki dzieci eksplorują świat. Dzięki interakcji z rodzicem uczą się, jak współpracować, dzielić się i rozwiązywać konflikty. Rodzice mogą wprowadzać dzieci w różnorodne scenariusze zabawy, co rozwija ich wyobraźnię i kreatywność. Warto wspomnieć o teorii zabawy terapeutycznej (Play Therapy), która podkreśla znaczenie zabawy w procesie terapeutycznym. Poprzez zabawę dzieci mogą wyrażać swoje emocje, lęki i marzenia w sposób, który jest dla nich naturalny i komfortowy. Dzięki wspólnej zabawie dzieci uczą się nie tylko umiejętności społecznych, ale także jak regulować swoje emocje.

Czy zabawa wpływa też na rozwój mózgu?

Jak najbardziej. Aktywna zabawa, zwłaszcza jeśli jest inicjowana przez dziecko, pobudza rozwój neuronów i buduje połączenia mózgowe odpowiedzialne za pamięć, koordynację ruchową i myślenie elastyczne. Badania wskazują, że wspólna zabawa nie tylko wzmacnia struktury mózgowe, ale również obniża poziom stresu.

Czy również u rodzica?

Dokładnie! Gwen Dewar z Parenting Science podkreśla, że zabawa z dzieckiem przynosi korzyści również rodzicom. Nauka wykazała, że ​​gdy rodzice bawią się ze swoim dzieckiem, w ich organizmach uwalnia się oksytocyna – hormon związany z zaufaniem i budowaniem relacji. Zabawa to sytuacja korzystna dla obu stron!

Badania sugerują, że swobodna zabawa, w tym zabawy z rodzicami, nie tylko sprzyja rozwijaniu umiejętności społecznych, ale także wpływa na rozwój neuronów w mózgu, szczególnie w obszarze kory przedczołowej, co z kolei przekłada się na zdolności do efektywnego działania w sytuacjach społecznych.

Zabawa pobudza wyobraźnię i kreatywność dziecka. To właśnie podczas zabawy dzieci tworzą fantastyczne światy, odgrywają różne role, co pozwala im bezpiecznie eksplorować świat/rzeczywistość, próbować nowych zachowań i rozumieć skomplikowane sytuacje.

Czwartym obszarem, o którym mówi Molly, jest zdrowy dom. Dlaczego zdrowy dom jest tak ważny dla rozwoju dziecka?

Przede wszystkim, warunki życia, w jakich dorasta dziecko, mają ogromny wpływ na jego samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne. Wspierające środowisko domowe zapewnia stabilność, której dzieci potrzebują do rozwoju. W badaniach wykazano, że dzieci wychowane w zdrowych, bezpiecznych i wspierających domach lepiej radzą sobie w szkole i mają niższy poziom trudności behawioralnych.

Zdrowy dom to nie tylko brak przemocy czy ubóstwa, ale także miejsce, w którym dzieci doświadczają miłości, akceptacji i zrozumienia.

Piątym i ostatnim obszarem, o którym mówi Molly, jest otoczenie, czyli społeczność.

Wspierająca społeczność oferuje zasoby, które pomagają dzieciom rozwijać umiejętności niezbędne do nawiązywania relacji, zarządzania emocjami oraz budowania poczucia przynależności.

Psychologiczne koncepcje, jak hierarchia potrzeb Abrahama Maslowa, podkreślają znaczenie przynależności jako jednej z kluczowych potrzeb każdego człowieka – szczególnie dla dzieci, które w okresie wczesnoszkolnym i późniejszym bardzo potrzebują być częścią grupy rówieśniczej. Przynależność ta nie tylko wspiera ich rozwój emocjonalny, ale także daje im poczucie bezpieczeństwa i komfortu, które są kluczowe dla odkrywania i budowania swojej tożsamości. Dzieci, które czują się akceptowane w grupie, rozwijają pewność siebie, uczą się rozwiązywania konfliktów oraz kształtują empatię.

Nawet jeśli zewnętrzne środowisko jest pełne wyzwań, dzieci mogą rozwijać się zdrowo, jeśli otrzymują solidne wsparcie emocjonalne i mają wokół siebie stałe relacje, które pomagają im czuć się bezpiecznie i akceptowanym.

Badania pokazują, że dzieci, które odczuwają bezwarunkową miłość i wsparcie, są bardziej odporne na wpływ zewnętrznych, negatywnych czynników i mniej podatne na presję rówieśników.

Agnieszka Przybysz – psycholog, certyfikowany trener umiejętności społecznych, praktyk metody Kids’ Skills oraz I’m Proud of You. Specjalizuje się w pracy z dziećmi, młodzieżą i ich rodzinami, wspierając ich w budowaniu zdrowych relacji oraz radzeniu sobie z wyzwaniami wychowawczymi. Posiada kilkuletnie doświadczenie w strukturach oświatowych, w tym w oddziałach integracyjnych, gdzie pracowała z dziećmi ze spektrum autyzmu. Na co dzień pracuje jako psycholog w przedszkolu oraz współpracuje z Centrum Medycznym – Ośrodkiem Dziennej Rehabilitacji dla Dzieci. Prowadzi prywatną praktykę, oferując konsultacje i wsparcie psychologiczne dla dzieci, młodzieży i ich rodzin. Swoimi doświadczeniami dzieli się także w mediach społecznościowych na profilu @psycholog_dzieciecy_agnieszka,będąc inspiracją dla wielu rodziców i specjalistów.