Dlaczego dziecko się wstydzi?

Wstyd to naturalna emocja, która prędzej czy później pojawi się u każdego. Chroni przed zachowaniami i sytuacjami, które nie są akceptowane. Wstydzą się maluchy, przedszkolaki, nastolatkowie i dorośli. Wstydliwość jest wynikiem konfrontacji z czymś nowym, nieznanym lub tajemniczym.

Wstydzenie się można zaobserwować u bardzo małych dzieci. Już kilkunastomiesięczne maluchy w żłobku nierzadko mają problem z wejściem w grupę i nawiązywaniem nowych znajomości, co przekłada się na późniejsze życie. Dziecko się wstydzi, jest wycofane, skryte i nieswojo czuje się wśród obcych mu osób. Wstydliwe dzieci bardzo dbają o to, co pomyślą o nich inni. Przejmują się opinią i komentarzami, dlatego – dla bezpieczeństwa – starają się unikać wszystkich stresujących sytuacji. 

Dziecko wstydzi się mówić

Zdarza się, że dziecko wstydzi się mówić w sytuacjach, kiedy jest to od niego oczekiwane. Nie chce się odezwać w przedszkolu czy szkole, przez co odbierane jest jako nieśmiałe, zalęknione i ciche. Jednak w domu rodzice często nie zaobserwują takiego problemu. W takim przypadku mówimy o mutyzmie wybiórczym, czyli zaburzeniu lękowym polegającym na tym, że w niektórych sytuacjach dziecko nie chce się wypowiadać, a w sprzyjających warunkach mówi swobodnie. Mutyzm często mylony jest ze wstydem, jednak w drugim przypadku, dzieci zaraz się „rozkręcają” i nie czują skrępowania związanego z mówieniem. 

Dziecko wstydzi się obcych

Zdarza się, że dziecko wstydzi się obcych. W obecności nieznanych mu osób chowa się za rodzicami, jest ciche, skryte i wycofane. Nie ma jednej, konkretnej przyczyny takiego zachowania. Być może kiedyś przestraszyło się dorosłej osoby lub zostało przez nią skrytykowane. Często jednak jest tak, że dziecko się nie wstydzi, lecz boi. Czuje lęk i strach przed nieznajomymi. 

Dziecko wstydzi się innych dzieci

Wstydliwość dzieci przypada na różne okresy w życiu. Zarówno maluchom jak i nastolatkom, którzy w dzieciństwie nie rozwinęli kompetencji społecznych, może być trudno budować relacje z rówieśnikami. Wstydliwe dziecko w obecności innych dzieci czuje się zażenowane, skrępowane, nie zachowuje się naturalnie i spontanicznie. Jego zachowanie znacznie odbiega od zachowania rówieśników, przez co ma mniej kolegów lub nie ma ich wcale. Nieśmiałe dzieci nie walczą o swoje zabawki, nie nawiązują znajomości i przyjaźni. Co więcej, gorzej radzą sobie z wykonywaniem powierzonych im zadań, nie próbują forsować swoich pomysłów. 

Dlaczego dzieci się wstydzą?

Niektóre dzieci wstydzą się latami, a niekiedy problem przeradza się w fobię społeczną. 

– Każdy z nas odczuwa czasem wstyd. Różnimy się natomiast m.in. natężeniem tej emocji. To, jak często i w jakich sytuacjach dziecko się wstydzi, może być uwarunkowane genetycznie. Może wynikać z komunikatów, jakie słyszy od dorosłych, jak również wiązać się z niewystarczająco rozwiniętymi umiejętnościami społecznymi – mówi psycholog Paulina Pawłowska. 

Istotną rolę odgrywają czynniki środowiskowe i wychowanie. Zarówno nadopiekuńczy, jak i nadmiernie wymagający i surowi rodzice mogą wpływać na zachowanie dzieci, ich wycofanie i skrępowanie. Zawstydzanie często jest wynikiem rodzicielskiej bezsilności i złości. Zdarza się, że gdy rodzic nie potrafi poradzić sobie w danej sytuacji, zawstydza dziecko i przerzuca całą winą na nie.

Nieśmiałość i wstyd mogą mieć dla rozwoju malucha poważne konsekwencje – powodują wycofanie z relacji, rodzą poczucie bezsilności, blokują entuzjazm i ciekawość świata, wywołują strach przed pomyłką. Jak postępować, gdy dziecko się wstydzi? Warto zastanowić się, w jakich sytuacjach czuje się ono najbardziej skrępowane, by zrozumieć jego emocje i zachowanie. Zawstydzanie to pozornie świetna metoda wychowawcza – zawstydzone dziecko wycofuje się i przestaje zachowywać się w niepożądany przez rodzica sposób. Jednak by pomóc dziecku zbudować poczucie pewności siebie, należy wystrzegać się takiego postępowania. Gdy dziecko wstydzi się innych dzieci, nie warto na siłę pchać go do rówieśników i zmuszać do nawiązywania relacji. Wywieranie presji może przynieść jeszcze gorszy skutek.

Jak postępować z dzieckiem, które się wstydzi? Jak mu pomóc? 

– Przede wszystkim nie można rzucać dziecka na głęboką wodę. Unikajmy mówienia: “nie masz się czego wstydzić”. Ważne jest, by uznać emocje dziecka. Można spróbować je nazwać, ale przede wszystkim warto towarzyszyć dziecku w radzeniu sobie ze wstydem, np. pomagając mu dołączyć do zabawy z rówieśnikami – dodaje Paulina Pawłowska. 

Jak pomóc dziecku pokonać wstyd?

• nie rzucać na głęboką wodę;
• rozmawiać o emocjach – pomocne będzie czytanie bajek;
• wspierać, nie wywierać presji;
• opowiadać o własnych doświadczeniach związanych ze wstydem;
• w przypadku wstydu przed mówieniem warto udać się do logopedy;
• można skorzystać z pomocy psychologa dziecięcego.