Adopcja – co warto o niej wiedzieć?

Na adopcję najczęściej decydują się pary, które nie mogą mieć biologicznych dzieci, bądź chcą powiększyć rodzinę, pomagając przy okazji maluchom, które nie mają prawnych opiekunów. Prawo pozwala na adopcję osobom nie pozostającym w stałym związku.

Osoby decydujące się na adopcję chcą przysposobić najczęściej noworodki bądź niemowlęta. Wiele obawia się, że starsze dzieci mają duży bagaż doświadczeń, często bardzo złych i trudno będzie im się zaadaptować do życia w nowej rodzinie. 

W Polsce rocznie adoptowanych jest ok. 3 tysiące dzieci. Czy to dużo? Niekoniecznie. Te same statystyki pokazują, że w domach dziecka na nowych rodziców czeka ok. 20 tysięcy dzieci. Wiele z nich nie może być jednak zaadoptowanych z przyczyn prawnych.

Jedną z form opieki zastępczej jest adopcja, która tworzy między rodzicami adopcyjnymi a dzieckiem taki sam związek, jaki występuje między naturalnymi, biologicznymi rodzicami a dzieckiem. Akt urodzenia dziecka zostaje zmieniony, a w miejsce danych rodziców biologicznych zostają wpisane dane rodziców adopcyjnych. Dziecko przyjmuje też nowe nazwisko oraz (jeżeli takie jest życzenie rodziców) imię. Rodzina adopcyjna nie musi kontaktować się z rodzicami biologicznymi dziecka. Nie otrzymuje również żadnych środków na utrzymanie dziecka, ani nie podlega żadnej kontroli instytucjonalnej. 

Formą opieki zastępczej jest również rodzina zastępcza, która to zastępuje rodziców biologicznych tylko przez pewien czas. Rodzina zastępcza otrzymuje z opieki społecznej środki finansowe na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Jej sposób wychowania kontrolowany jest przez sąd. W tym wypadku dziecko może kontaktować się ze swoimi rodzicami biologicznymi, chyba że nie chce albo sąd uzna, że jest to niewskazane. Dziecko może powrócić do swojej rodziny biologicznej, gdy sąd orzeknie o poprawie sytuacji bytowej.

Według kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przysposobić dziecko mogą tylko osoby, które:

• mają pełną zdolność do czynności prawnych (tzn. są pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione), umożliwiającą po adopcji sprawowanie władzy rodzicielskiej,
• posiadają kwalifikacje osobiste (moralne i zdrowotne oraz stabilną sytuację materialną), które pozwolą w przyszłości na wywiązywanie się z obowiązków rodzicielskich,
• uzyskały opinię kwalifikacyjną ośrodka adopcyjnego oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ten ośrodek.

Proces adopcyjny rozpoczyna się w ośrodku adopcyjnym, który odgrywa istotną rolę – zarówno na etapie przygotowania do adopcji, jak i w jej trakcie. 

Po zakończeniu całej procedury ośrodek adopcyjny może natomiast udzielać rodzinie adopcyjnej wsparcia. 

Ośrodek adopcyjny – formalności

1. Procedura rozpoczyna się od złożenia dokumentów oraz dokonania wstępnej oceny dotyczącej kwalifikacji osobistych pary chcącej przysposobić dziecko. Sprawdza się również motywację do adopcji. 
2. Ocena ta jest weryfikowana podczas spotkań indywidualnych (diagnoza pedagogiczna oraz psychologiczna kandydatów, wywiad adopcyjny). 
3. Następnie kandydatów kieruje się na bezpłatne, obowiązkowe szkolenie pomagające oswoić lęki i obawy. 

Ze szkolenia zwolnieni są jedynie kandydaci spokrewnieni lub spowinowaceni z dzieckiem, a także osoby, które wcześniej przysposobiły rodzeństwo dziecka oraz osoby sprawujące nad dzieckiem rodzinną pieczę zastępczą (z wyjątkiem osób niespełniających warunków dotyczących rodzin zastępczych w zakresie niezbędnych szkoleń, którym sąd powierzył tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej).

Kolejnym krokiem jest przygotowanie przez ośrodek adopcyjny oceny końcowej zawierającej opinię kwalifikacyjną. Pod uwagę brana jest również sytuacja materialna i mieszkaniowa kandydatów, niekaralność oraz stan zdrowia fizycznego i psychicznego (w tym brak uzależnień). 

1. Po uzyskaniu pozytywnej opinii kwalifikacyjnej rozpoczyna się okres oczekiwania na dziecko. Ośrodek adopcyjny przedstawia informacje o sytuacji prawnej, rodzinnej, zdrowotnej i rozwoju psychoruchowym określonego dziecka. Dopiero po akceptacji tej propozycji następuje pierwszy kontakt kandydatów na rodziców z dzieckiem. Spotkanie najczęściej odbywa się na terenie domu dziecka, w którym dziecko przebywa, bądź u osób sprawujących rodzinną opiekę zastępczą. 
2. Po podjęciu decyzji o adopcji poznanego dziecka kandydaci uzyskują od pracowników ośrodka adopcyjnego pomoc w przygotowaniu wniosku do sądu o jego przysposobienie.
3. Sporządzane jest sprawozdanie o kontaktach z okresu preadopcji dla potrzeb sądu. O adopcji dziecka przez nowych rodziców decyduje sąd opiekuńczy.

Co to jest adopcja ze wskazaniem?

Adopcja ze wskazaniem to forma opieki zastępczej, w której matka biologiczna sama znajduje rodziców adopcyjnych dla swojego dziecka. Jeszcze do niedawna ten rodzaj adopcji był wykorzystywany tylko w rodzinie, np. gdy umierająca matka chciała, by jej dzieckiem zaopiekował się jej brat. Obecnie jednak adopcja ze wskazaniem jest możliwa nawet u osób niespokrewnionych. 

Adopcja na Odległość

Adopcja na Odległość to program pomocy w kształceniu najbardziej potrzebujących dzieci z krajów misyjnych, który rozpoczął się w 2001 roku. To adopcja grupowa polegająca na finansowaniu edukacji grupy dzieci z danej placówki misyjnej. Jak wyjaśnia Salezjański Ośrodek Misyjny, który rozpoczął program Adopcji na Odległość, z pomocy korzystają dzieci, którym rodzice nie są w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb oraz zapewnić edukacji. To głównie sieroty i półsieroty z Afryki, Ameryki Łacińskiej, Azji i Europy. 

Od decyzji do faktu – jak przygotować się do adopcji?

Przygotowania do adopcji najlepiej zacząć od szczerej rozmowy z partnerem. Może się bowiem okazać, że jedno z was tak naprawdę wcale nie chce przysposabiać dziecka bądź inaczej wyobraża sobie adopcję. Jeśli jednak oboje jesteście zdecydowani, kolejnym krokiem powinno być skompletowanie wszystkich dokumentów, tak by żadna z instytucji nie wstrzymywała was na etapie przyjmowania dokumentacji. Specjaliści zalecają również, by jeszcze przed adopcją wybrać się do psychologa i porozmawiać z nim o tym, co może się zmienić po adopcji i z czym możecie się zmierzyć.