Przewlekłe zmęczenie. Jak pomóc wykończonej mamie?

Z przekazów medialnych wyłania się nieco wyidealizowany i przejaskrawiony obraz macierzyństwa – to stan, w którym uśmiech dziecka wynagradza wszystkie trudy. Rodzice jednak doskonale wiedzą, że często teoria nijak ma się do codzienności. Rodzicielstwo ma wiele ciemnych stron i coraz częściej mówi się o tym bez zbędnego koloryzowania. 

W psychologii funkcjonują nawet takie terminy, jak wypalenie czy też zmęczenie rodzicielskie. Wynikają one przede wszystkim z chronicznego zmęczenia, stresu, nadmiaru obowiązków wykraczających poza możliwości jednostki. Stabilności psychicznej nie sprzyja również funkcjonowanie układu hormonalnego po ciąży i porodzie, jest on głównym winowajcą „baby bluesa” czy też depresji poporodowej. 

Przewlekłe zmęczenie u mam to nie tylko fizyczny brak sił i deficyt snu, ale także przygnębienie, poczucie niespełnienia, brak motywacji i wyrzuty sumienia.

Przewlekłe zmęczenie przez wielu psychologów i psychiatrów definiowane jest jako choroba cywilizacyjna, mimo że oficjalnie nie jest uznawane za jednostkę chorobową. Jest to stan, który charakteryzuje się nieustannym zmęczeniem oraz nieumiejętnością odpoczynku nawet wtedy, gdy zachodzą ku temu sprzyjające okoliczności (np. podczas urlopu). Zwykle dotyka ono osoby młode i aktywne zawodowo, które z pozoru wydają się szczęśliwe i spełnione. Coraz częściej mówi się również o przewlekłym zmęczeniu rodziców, którzy zmagają się z nadmiarem obowiązków. Wśród najczęstszych przyczyn chronicznego zmęczenia można wymienić: 

• zaburzenia hormonalne, 
• problemy z funkcjonowaniem układu odpornościowego, 
• nadmierne narażenie na sytuacje stresogenne, 
• niezdrowy tryb życia, np. nieprzesypianie nocy, 
• nadmiar obowiązków i przepracowanie,
• nieodpowiednią dietę, 
• nadmiar bodźców zewnętrznych,
• presję społeczną. 

Nerwica a zmęczenie

Nerwica jest poważnym zaburzeniem emocjonalnym, której podstawowym objawem jest lęk pod różnymi postaciami, np. nieustannego poczucia niepokoju, natręctw, zamartwiania się czy też pesymistycznych wizualizacji różnych zdarzeń. Życie w ciągłym lęku przekłada się na poczucie przewlekłego zmęczenia, bezsenności, problemów z odpoczynkiem etc. Co istotne, nerwica dotyka przede wszystkim kobiety w wieku pomiędzy 25. a 45. rokiem życia. Szczególnie narażone są na nią osoby o osobowości z cechami perfekcjonizmu, nadmiernego poczucia kontroli, lękliwości, bierności i niskiej samooceny.

Poczucie nieustannego i przewlekłego zmęczenia ma bezpośredni związek z jakością i długością naszego snu, co stanowi jednocześnie odpowiedź na pytanie o przyczynę tego stanu wśród świeżo upieczonych mam. Wiele rodziców niemowląt zmaga się z deficytem snu – wedle badań przeprowadzonych przez naukowców z University of California kobiety przez rok po narodzinach dziecka przesypiały mniej niż 7 godzin na dobę. Co istotne, w tych samych badaniach wykazano, że brak snu przyczynia się do wzrostu wieku biologicznego i zwiększenia ryzyka występowania różnych chorób. Co to ma wspólnego z przewlekłym zmęczeniem? Brak snu jest jednym z jego objawów, a jeśli połączymy to z poczuciem wyczerpania organizmu, wyrzutami sumienia, brakiem motywacji oraz niewłaściwą dietą, to mamy gotowy przepis na katastrofę. 

Przewlekłe zmęczenie oprócz objawów natury psychicznej, może dawać również objawy somatyczne w postaci: chronicznych bólów głowy, zaburzeń pamięci i koncentracji, a także bólów mięśniowo-stawowych. 

W dłuższej perspektywie czasowej przewlekłe zmęczenie może doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych (zarówno psychicznych, jak i somatycznych). Jego konsekwencją może być wypalenie rodzicielskie, któremu zwykle towarzyszą wyrzuty sumienia i poczucie niespełnienia. Jeśli do tego wszystkiego dodamy również ciążącą na rodzicach, w tym zwłaszcza na matkach, presję społeczną, to może być to destrukcyjne dla psychiki. W takiej sytuacji przewlekłe zmęczenie może stanowić preludium do depresji i zaburzeń lękowych. Nie należy również zapominać o chorobach somatycznych. 

Zmęczenie przy dziecku – jak sobie z nim radzić? 

Poczucie nieustannego zmęczenia wpisane jest w codzienność rodziców niemal każdego niemowlęcia. Warto to zaakceptować już na samym początku i dać sobie przyzwolenie na to, by być zmęczonym, a jednocześnie robić wszystko, by wygospodarować chwilę na odpoczynek. Możemy zaplanować go np. wtedy, gdy dziecko śpi w ciągu dnia. Dobrym pomysłem jest też zaangażowanie bliskich do opieki nad maluchem – mowa tu nie tylko o partnerze, ale również rodzicach, znajomych czy rodzeństwie. Nie należy się bać prosić o pomoc i martwić się tym, że będzie to równoznaczne z przyznaniem się do porażki. Odpoczynek jest ważniejszy niż np. wysprzątanie całego mieszkania, ugotowanie obiadu czy też wyprasowanie ciuszków i poskładanie ich w perfekcyjną kostkę. Czasem warto odpuścić i w pierwszej kolejności zadbać o swoje zdrowie i komfort psychiczny.

Rodzicielskie zmęczenie należy przede wszystkim znormalizować i zaakceptować, a także wypracować własne sposoby na skuteczne radzenie sobie z nim. W takiej sytuacji dobrym rozwiązaniem może być poświęcenie sobie nieco czasu i uwagi, czyli innymi słowy zaopiekowanie się sobą. Mowa tu w szczególności o: 

• zadbaniu o odpowiednią ilość snu (co najmniej 8 h dziennie), 
• zaakceptowaniu swoich emocji, nawet jeśli są negatywne,
• wygospodarowaniu chwili wyłącznie dla siebie, np. na relaksacyjną kąpiel, poczytanie książki, 
• zadbaniu o zdrowe relacje ze swoim partnerem, rodzicami i przyjaciółmi – ważne jest postawienie granicy oraz prośba o powstrzymanie się od nieproszonych tzw. „dobrych rad”, 
• artykułowaniu swoich potrzeb bliskim,
• proszeniu o pomoc wówczas, gdy jej potrzebujemy,
• podjęciu walki ze swoim wewnętrznym krytykiem, 
• praktykowaniu uważności.