Nadwrażliwość słuchowa u dzieci

Nadwrażliwość słuchowa, znana też jako hiperakuzja, to nadreaktywność na dźwięki, które nie odbiegają swoim natężeniem od zwykłego poziomu hałasu, np. na szczekanie psa, tykanie zegara, śmiech dzieci na placu zabaw czy wodę kapiącą z kranu. Nadwrażliwość daje poczucie dużego dyskomfortu, czasem wręcz bólu, utrudnia normalne funkcjonowanie i budzi niepokój dziecka.

Monika Gruszczyńska-Smak, logopeda, surdologopeda i specjalistka wczesnej interwencji logopedycznej, na podstawie doświadczenia zawodowego zdobytego w czasie pracy w swoim gabinecie „Myśli & Mowa” wymienia najczęstsze objawy nadwrażliwości słuchowej u dzieci:

• bardzo duże rozkojarzenie,
• drażliwość,
• wrażliwość,
• problemy z koncentracją i zapamiętywaniem,
• niepokój,
• unikanie przebywania w miejscach publicznych (również w przedszkolu i szkole),
• szumy uszne, bóle ucha,
• zaburzenia lękowe, które z czasem mogą przekształcić się w nerwicowe,
• niechęć do zabaw grupowych, udziału w przedstawieniach,
• zatykanie uszu,
• zaniepokojenie i płacz,
• częste nucenie, mówienie do siebie – odcięcie się od przeszkadzających dźwięków.

Jak sprawdzić, czy dziecko ma nadwrażliwość słuchową

Symptomy nadwrażliwości słuchowej dziecka możemy zobaczyć, obserwując jego reakcje na hałasy i odgłosy. Jeśli coś nas zaniepokoi, warto zgłosić się z dzieckiem do logopedy lub terapeuty integracji sensorycznej. Diagnoza pomoże wskazać źródło problemów wynikających z zachowania dziecka. Od specjalisty dowiemy się, jak pracować z dzieckiem z nadwrażliwością słuchową, w jakim kierunku powinni zmierzać zarówno rodzice, jak i przedszkolni i szkolni opiekunowie, aby zmniejszyć poziom stresu i poprawić koncentrację dziecka.  

Przyczyny nadwrażliwości słuchowej nie są do końca wyjaśnione. Przypuszcza się, że ich podłożem mogą być wady budowy narządu słuchu, zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego czy zaburzenia sensoryczne. 

Nadwrażliwość słuchowa w wielu przypadkach jest jednym z objawów autyzmu. W grupie ryzyka są także wcześniaki/byłe wcześniaki, dzieci hospitalizowane, dzieci wysoko wrażliwe (WWD), high need baby/toddler/child, dzieci mające trudności z uspokajaniem, snem, karmieniem/jedzeniem, dzieci nadpobudliwe, nadmiernie ruchliwe, z osłabioną koncentracją uwagi lub dzieci wycofane czy unikające kontaktu.

Monika Gruszczyńska-Smak podkreśla, że im wcześniej wykryta i zdiagnozowana zostanie nadwrażliwość słuchowa, tym lepiej. – Dobór metody leczenia uzależniony jest od objawów, wieku dziecka i jego potrzeb. Długość terapii to sprawa indywidualna. U jednych poprawa występuje już po kilku miesiącach, inne dzieci potrzebują jednak więcej czasu – mówi.

Wśród metod stosowanych w terapii nadwrażliwości słuchowej wymienia:

• terapię dźwiękiem,
• terapię różnymi generatorami szumów tzw. szerokopasmowych,
• terapię poprzez stymulację układu przedsionkowego,
• terapię dźwiękiem podczas snu,
• terapię regulacji słuchowej,
• terapię Tomatisa, która stymuluje neurosensorycznie. Biorąc w niej udział, dziecko uczy się świadomego odbierania bodźców dźwiękowych,
• Metoda Indywidualnej Stymulacji Słuchu Johansena,
• treningi słuchowe,
• modyfikację otoczenia i regularną terapię integracji sensorycznej.

Nadwrażliwość słuchowa u dziecka powoduje poczucie dużego dyskomfortu, nieprzyjemne uczucie na granicy bólu, utrudnia normalne funkcjonowanie, zmniejsza tolerancję na codzienne odgłosy, budzi niepokój dziecka i wywołuje u niego „dziwne” dla innych zachowania. Dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnoza i stworzenie specjalnych warunków do pracy z dzieckiem z nadwrażliwością słuchową. Pozwoli to zmniejszyć poziom stresu, poprawić koncentrację, zminimalizować pobudzenie, a co za tym idzie stworzyć łatwiejsze warunki do współpracy.  

Monika Gruszczyńska-Smak zwraca uwagę na jeszcze jeden, dość kontrowersyjny, temat – coraz popularniejsze „szumisie”, czyli urządzenia, które mają wspomóc malutkie dzieci w zasypianiu czy uspokajaniu. Tymczasem specjaliści alarmują, że niemowlęta przede wszystkim potrzebują bliskości rodziców i przyjaznego środowiska. Z pozoru niewinne „szumisie” mogą upośledzać zdolności samoregulacji maluszków, co w długofalowych skutkach może mieć negatywny wpływ na zdolność koncentracji uwagi.