Uzdolnione plastycznie dziecko – jak wspierać młody talent?

Niektórzy uważają, że zdolności plastyczne polegają na „ładnym” rysowaniu i malowaniu, wrażliwości na piękno, poczuciu estetyki, oryginalności w doborze tematów swoich prac, wyboru technik czy zestawiania barw. Taki opis rzeczywiście może pasować do utalentowanego ucznia starszych klas szkoły podstawowej lub licealisty. A jak to jest w wypadku kilkulatka? 

O zdolnościach plastycznych może świadczyć pasja, z jaką oddaje się on tworzeniu rysunków, malunków, wyklejanek czy form z plasteliny, a także ilość czasu, jaką poświęca tym czynnościom. Jeśli chętnie do nich powraca, wyraźnie go cieszą i pozytywnie „nakręcają”, to znak, że zdolności plastyczne można u niego rozwijać. I warto to robić, nie zakładając przy tym, że nasza pociecha zostanie w przyszłości artystą. Liczy się kreatywność, a ta przydaje się w każdym zawodzie.

Nie ma jedynej, właściwej odpowiedzi na to pytanie. Wiele zależy od tego, czy stworzymy dziecku warunki, w których jego talent może się ujawnić. 

– Każde dziecko jest uzdolnione plastycznie, bo ma w sobie wyczucie poezji, wyczucie kompozycji, muzykalność, nieomylność w doborze barw – zdolności te ujawniają się w różnym stopniu, ale mają je w sobie wszystkie dzieci. Pozostaje tylko kwestia umożliwienia rozwinięcia tych zdolności – najlepiej w grupie, bo wtedy dziecko chętnie podejmuje każde zadanie i cudownie się rozwija – uważa Teresa Starzec, artystka malarka i graficzka, pedagog z Fundacji Galeria Foksal, którą założyła wraz z mężem Andrzejem Bielawskim, również artystą. Placówka ta od 30 lat edukuje artystycznie dzieci i młodzież na zajęciach z nauki rysunku, malarstwa, kompozycji i rzeźby. 

Zdolności mogą również ujawnić się u starszego dziecka, nawet nastolatka. Osoby te chętnie zaczynają rysować, malować czy rzeźbić, bo te czynności cieszą je, odprężają, pozwalają wyrazić uczucia i marzenia, są najlepszą bronią w walce ze stresem.

Można to robić w domu, kupując dziecku rozmaite akcesoria plastyczne. Ale nie wystarczy wręczyć farby czy kredki, trzeba jeszcze pokazać, jak się nimi posługiwać. Inspiracji można poszukać w Internecie, można też skonsultować się ze znajomym plastykiem. Sprawdzonym pomysłem jest zapisanie dziecka na zajęcia plastyczne – będzie o tym mowa w kolejnych akapitach. Dobrym pomysłem są wycieczki na wystawy, do muzeów, a także wspólne oglądanie albumów z reprodukcjami dzieł wybitnych artystów. Warto zachęcać dzieci do udziału w rozmaitych konkursach plastycznych – informacje o nich można znaleźć np. w sieci. 

– Dziecku trzeba zapewnić narzędzia twórcze, a nie odtwórcze i pozostawić mu samodzielność w podejmowaniu decyzji, jak ich używać– uważa Teresa Starzec. – Najlepiej nie mieć w domu telewizora, ograniczać możliwość korzystania z komórki czy tabletu. Ważne jest natomiast oglądanie wystaw, zajęcia w muzeach. Czasem słyszy się, że dzieci nie rozumieją współczesnego malarstwa – to nieprawda! Gdy jestem z nimi w muzeum i pytam, który obraz jest najlepszy, zawsze wybierają ten właściwy.

Małemu twórcy należy pozostawić dużo swobody: nie ingerować w jego pomysły, nie narzucać tempa pracy – dzięki takiemu podejściu dziecko rozwija wyobraźnię, pomysłowość i oryginalność. Nie popada w schematy, lecz samo kreuje rzeczywistość. Nauczyciele plastyki nie zachęcają do kupowania gotowych kolorowanek – lepiej krzywo narysować domek, zwierzątko czy ludzika, a potem go pokolorować, niż korzystać z gotowego wzoru. Tylko samodzielna twórczość pomaga wyrazić uczucia i emocje. Maluchowi sprawiają radość nawet bardzo proste prace plastyczne, np. robienie stempelków z ziemniaków (rodzice  pomagają wykroić wzór), robienie wyklejanek z liści czy ze skrawków kolorowego papieru.

Jak rozwijać w dziecku talent plastyczny? Dobrym pomysłem jest przeznaczenie jednej ściany w mieszkaniu na plastyczne eksperymenty. Rodzice, którzy na to pozwolą, zwykle nie żałują swej decyzji. Tym bardziej, że produkowane dzisiaj farby do ścian pozwalają na szybkie przywrócenie stanu wyjściowego. 

Równie ważne jest miejsce, w którym dziecko może eksponować swoje prace. Stworzenie domowej galerii to znak, że cenimy twórczość naszej pociechy, jesteśmy z niej dumni, a nawet chętnie chwalimy się nią odwiedzającym nas gościom. 

Zajęcia dla uzdolnionych plastycznie dzieci

– Zajęcia plastyczne powinny być różnorodne: rysowanie, malowanie, rzeźba – przekonuje Teresa Starzec. – Lepienie z plasteliny czy gliny, np. fantastycznych dinozaurów, doskonale rozwija zdolności manualne, a dzięki temu dziecko lepiej pisze. Malowanie? Nie tylko pędzlem, ale także rękami. Nie stawiajmy dziecku granic, formatów. 

W jakim wieku powinno być dziecko, które zapisujemy na takie zajęcia?

Teresa Starzec: – Grupowe zajęcia można prowadzić już z 2,5-latkami – najlepiej, jeśli uczestniczą w nich rodzice lub dziadkowie, co dodatkowo sprzyja integracji z dzieckiem. Samodzielnie w zajęciach może uczestniczyć już 3,5-latek. Z moich doświadczeń wynika, że 4 zajęcia w miesiącu już pomagają rozwinąć zdolności, dobrze, jeśli rodzice kontynuują je w  domu.

Czy dziecko, które zaczyna edukację plastyczną później też ma szansę rozwinąć swój talent? 

– Nie ma tu ograniczeń czasowych, ale im wcześniej zapiszemy je na zajęcia, tym lepiej. Ci, którzy przychodzili do nas jako dzieci, często wracają, będąc już w liceum – bo jednak coś im w duszy gra… Łatwiej potem poprowadzić młodego twórcę.

O ile u małych dzieci najważniejszy jest rozwój kreatywności, o tyle uczeń 8. klasy czy licealista może wybrać zajęcia, na których nauczy się odtwarzać naturę, np. malując martwe natury, szkicując postać modela czy ucząc się zasad perspektywy. Te podstawy są konieczne, by później malować, rysować czy rzeźbić w sposób odzwierciedlający osobistą wrażliwość. Nie ma sensu, by na zajęcia dla licealistów posyłać dziecko zbyt młode, bo stopień trudności może je zniechęcić.  

Akcesoria dla dziecka do prac plastycznych

W sklepach papierniczych, a nawet supermarketach, jest dziś wystarczająco dużo pomocy plastycznych, by zaopatrzyć w nie domową pracownię artystyczną. 

Czy w sytuacji, gdy mały artysta jest wyjątkowo płodny, trzeba kupować wciąż nowe i nowe bloki rysunkowe? Niekoniecznie. Znakomicie rysuje się i maluje np. na niezadrukowanych stronach wydruków komputerowych (sprawdziwszy, czy z drugiej strony nie ma danych osobowych). Czasem dzieło na zwykłym papierze pakowym wygląda nawet atrakcyjniej niż na eleganckim brystolu.

Wiele dzieci bardzo lubi posługiwać się flamastrami, jednak pedagodzy nie uważają tego za najlepszy pomysł. Barw nie da się w ten sposób mieszać, trudno też zróżnicować je walorowo, czyli tworzyć jaśniejsze i ciemniejsze plamy barwne. Znacznie lepiej wybrać tradycyjne akcesoria, czyli farby i kredki. 

Spośród farb najłatwiejsze w użyciu są te plakatowe – maluchy mogą malować nawet gołymi rękami. Przed zakupem warto zawsze sprawdzić, czy produkt jest bezpieczny dla dzieci. Jeśli dziecko ma malować pędzlem, wybierzmy ten stosunkowo gruby. Akwarele wbrew pozorom wymagają większej wprawy – trzeba rozrabiać je wodą, najlepiej zmienianą za każdym razem, gdy chcemy użyć innej barwy. Popularność zdobywają też farby witrażowe do malowania na szkle. 

Bardzo duży jest też wybór kredek: ołówkowych, świecowych, woskowych. Dla małych dzieci bardziej nadają się te, których nie trzeba temperować. Warto wybierać kredki renomowanych producentów, dostępne w szerokiej palecie barw. 

Jakie jeszcze akcesoria dla dziecka do prac plastycznych przydadzą się w domu? Sprawność manualna najlepiej się rozwija, gdy dziecko lepi z plasteliny, modeliny czy ciastoliny. Starsze dzieci, przede wszystkim dziewczynki, fascynuje tworzenie własnej biżuterii: broszek, korali, kolczyków.