Obowiązek szkolny – od ilu lat?

Obowiązek szkolny, nazywany również przymusem szkolnym, wynika bezpośrednio z przepisów prawa, a dokładniej z ustawy – Prawo oświatowe z 14 grudnia 2016 r. Doprecyzowuje ona bezpośrednio art. 70 Konstytucji RP, który mówi o tym, że w Polsce każdy ma prawo do nauki (bezpłatnej w szkołach publicznych), a do osiągnięcia pełnoletności jest ona obowiązkowa. 

Zanim jednak dziecko zostanie objęte obowiązkiem szkolnym, wcześniej musi odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym lub w szkole podstawowej. Jest to tzw. zerówka, do której muszą uczęszczać dzieci, które w roku kalendarzowym, w którym rozpoczyna się rok szkolny, ukończą 6. rok życia. 

Wyjątek stanowią dzieci, które posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – w ich przypadku obowiązek przedszkolny może zostać przesunięty lub odroczony.

Obowiązek szkolny rozpoczyna się w roku kalendarzowym, w którym dziecko skończy 7. rok życia. Oznacza to, że musi ono wówczas podjąć edukację w szkole podstawowej. Prawo dopuszcza – na wniosek rodziców bądź opiekunów prawnych – podjęcie nauki wczesnoszkolnej przez dziecko, które w roku kalendarzowym skończy 6. lat. Wcześniej jednak musi ono odbyć wychowanie przedszkolne, czyli ukończyć tzw. klasę zerową. 

Prawo dopuszcza także możliwość przyjęcia do szkoły podstawowej 6-letniego dziecka, ale tylko w przypadku, gdy posiada ono opinię o możliwości rozpoczęcia nauki wydaną przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną (publiczną lub niepubliczną). 

Prawo nie definiuje, kiedy dokładnie obowiązek szkolny się kończy, jednak obowiązek nauki obejmuje osoby od 7. roku życia do czasu osiągnięcia pełnoletności (18 lat). Wobec tego każdy musi podjąć naukę w szkole ponadpodstawowej (przy prawidłowym toku, bez konieczności powtarzania klas). Co istotne, obowiązek szkolny można realizować zarówno w placówkach publicznych (bezpłatnych), jak i niepublicznych (prywatnych, płatnych). 

W wyjątkowych przypadkach obowiązek szkolny można spełniać poza szkołą w ramach tzw. edukacji domowej. Wówczas uczeń uzyskuje oceny na podstawie rocznych egzaminów kwalifikacyjnych, które obejmują podstawę programową właściwą dla etapu edukacyjnego, na którym znajduje się dane dziecko.

Kontrola nad realizacją obowiązku szkolnego spoczywa na dyrektorze szkoły (dotyczy ona dzieci, które należą do obwodu danej placówki). Jest on zobligowany do prowadzenia ewidencji spełniania owego obowiązku, jednak wcześniej od organów administracyjnych (wójta, burmistrza bądź prezydenta) otrzymuje listę dzieci i młodzieży w wieku od 3. do 18. roku życia. 

Na jej podstawie dyrektor szkoły w księdze ewidencyjnej odnotowuje m.in. informacje o tym, czy i w jaki sposób dane dziecko spełnia obowiązek szkolny (np. w szkole za granicą, w szkole prywatnej bądź poprzez edukację domową).

Jeśli w danej szkole podstawowej zostanie zauważone, że dziecko nie spełnia obowiązku szkolnego, to zwykle w pierwszej kolejności podejmuje się próbę kontaktu z rodzicami bądź opiekunami prawnymi, a dopiero w kolejnych krokach kroki formalne.

O złamaniu, a właściwie o niespełnianiu obowiązku szkolnego, mówi się wówczas, gdy dziecko w ciągu miesiąca ma co najmniej 50 proc. nieusprawiedliwionych nieobecności w szkole. 

W takiej sytuacji najczęściej podejmuje się rozmowy z rodzicami bądź opiekunami prawnymi ucznia, a jeśli nie przyniosą one zamierzonego efektu, to listem poleconym wysyłane jest pismo upominające, wzywające do realizacji obowiązku szkolnego. 

W przypadku braku poprawy po upływie 14 dni, dyrektor szkoły zobligowany jest do zgłoszenia sprawy do gminy, która w tym przypadku jest organem egzekucyjnym. Ten z kolei, w celu przymuszenia rodziców do wypełnienia obowiązku szkolnego, może kilkukrotnie nałożyć na nich karę grzywny. Jej jednorazowy koszt nie może przekroczyć 10 000 zł, a łączny – 50 000 zł. 

Jeśli jednak to nie pomoże, to sprawa może zostać skierowana do sądu rodzinnego. W ostateczności może dojść do ograniczenia lub odebrania władzy rodzicielskiej.