Neofobia żywieniowa u dzieci – przyczyny, rozpoznanie i leczenie

Neofobia żywieniowa u dzieci występuje w okresie dzieciństwa, najczęściej między 2. a 6. rokiem życia (czasem nieco wcześniej). To czas, kiedy młody organizm intensywnie się rozwija. Począwszy od ok. 6. miesiąca życia, dziecko – stopniowo – zaczyna poznawać całą gamę produktów spożywczych. Bywa jednak, że początkowe zainteresowanie jedzeniem z czasem słabnie i dziecko odczuwa niechęć do nowych pokarmów. Czasem dziecko z neofobią żywieniową zaczyna wykluczać z jadłospisu pokarmy, które wcześniej jadło.

Neofobia może oznaczać długotrwałe zniechęcenie do produktów o konkretnym smaku bądź zapachu. Dziecko z neofobią żywieniową nie zje niczego spoza grupy zaakceptowanych przez siebie produktów, nawet pomimo silnego głodu. Tych, które akceptuje, jest maksymalnie 20-30.

Objawy neofobii żywieniowej są łatwe do zauważenia. Dziecko nie chce jeść nowych pokarmów, nie chce poznawać smaków, nie wykazuje zainteresowania produktami czy posiłkami, których nie zna. Nieprzypadkowo mówi się o „fobii” – neofobia żywieniowa jest postawą lękową wobec nieznanej żywności. Takie dziecko denerwuje się, kiedy próbuje się je karmić, krzyczy, płacze. Na widok nowych produktów może wpadać w szał albo panikę. Zaciska usta, wypluwa podany mu obcy pokarm, ma odruch wymiotny, krztusi się, rzuca talerzem czy miseczką.

Powody występowania neofobii żywieniowej mogą być różnorakie. Wśród przyczyn wymienia się czynniki genetyczne, behawioralne (wynikające z emocji dziecka lub bliskich mu osób, problemów rodzinnych, potrzeby kontroli), biologiczne (np. sposób, w jaki matka odżywiała się w ciąży). Czasem neofobia żywieniowa wynika z tego, że dziecko cierpi na alergie pokarmowe albo jest skutkiem przebytych chorób. Neofobia żywieniowa często idzie w parze z zaburzeniami integracji sensorycznej.

Zbyt późno rozszerzona dieta czy stosowanie jedzenia jako kar lub nagród to kolejne możliwe powody. Nie bez znaczenia jest też… osobowość małego człowieka – niektóre maluchy są po prostu bardzo uparte. Warto również pamiętać, że preferencje smakowe mogą się zmieniać na różnych etapach życia. Czasem neofobia żywieniowa współwystępuje z trudnym lub ważnym okresem w życiu kilkulatka, np. pojawieniem się rodzeństwa, pójściem do żłobka czy przedszkola.

Gdy u dziecka pojawia się neofobia żywieniowa, terapia jest zwykle koniecznością. Zalecana jest wizyta u dietetyka oraz psychologa dziecięcego, który poszuka przyczyn zaburzenia i zaproponuje rozwiązanie.

Leczenie neofobii żywieniowej to złożona kwestia. Bardzo ważne jest, żeby rodzice zachowali spokój i nie krzyczeli na małego niejadka. Jednocześnie należy pamiętać, że całkowite oddanie dziecku inicjatywy, jeśli chodzi o to, co może zjeść, nie jest słusznym postępowaniem. Dlatego trzeba wiedzieć, jak rozsądnie komponować dietę malucha i w jaki sposób zachęcić go do jedzenia.

Jak komponować dietę dla dziecka i zachęcić do jedzenia?

Żywność i spożywanie posiłków powinny być czymś naturalnym. Za zjedzony obiad nie należy dawać dziecku nagród. Podobnie jedzenie nie powinno być sposobem karania bądź nagradzania. Błędem jest odpuszczanie dla świętego spokoju, czyli dawanie dziecku z neofobią żywieniową tylko tego, co lubi jeść. Nie należy również omawiać problemu dziecka przy dorosłych w jego obecności ani uciekać się do szantażu („jeśli tego nie zjesz, nie pójdziesz na plac zabaw”).

Co jeszcze warto zrobić?

• Komponować dietę dziecka zgodnie z aktualną piramidą żywienia.
• Pozwalać, aby dziecko samo doskonało wyboru („wolisz kanapkę z ogórkiem czy rzodkiewką?”).
• Jeść te same pokarmy co maluch. Dzieci uczą się przez naśladowanie.
• Wspólnie spożywać posiłki.
• Przemycać, przynajmniej na początku, nowe pokarmy w zupach, koktajlach itp., czyli łączyć nieznane produkty ze znanymi.
• Podawać dziecku małe porcje i estetycznie komponować posiłki.
• Wspólnie przygotowywać jedzenie i traktować to jako formę zabawy.
• Pilnować stałego rytmu posiłków. 
• Brać udział w warsztatach kulinarnych, przeglądać razem książki kucharskie, oglądać programy kulinarne, szczególnie z udziałem dzieci.

Neofobia żywieniowa u dzieci nie powinna być zlekceważona, ponieważ skutkuje bardzo ograniczonym menu, co z kolei  powoduje niedobory składników odżywczych – a to może nieść poważne konsekwencje dla zdrowia. Dlatego leczenie neofobii żywieniowej jest tak ważne, żeby dziecko mogło prawidłowo się rozwijać, mieć odporność na choroby i dobre samopoczucie. Nieleczona neofobia żywieniowa może mieć również konsekwencje społeczne – dziecko, które nie je, ma problemy w przedszkolu, podczas wycieczek czy przyjęć itp.