Fobia przed igłami – skąd się bierze i jak sobie z nią radzić?

Aichmofobia to słowo pochodzące z języka greckiego. Oznacza „aichme” – włócznię, grot i fobię – czyli lęk. Termin ten pojawił się po raz pierwszy w XIX-wiecznej psychiatrii. 

Choć aichmofobię wiele osób kojarzy jako paniczny lęk przed zastrzykiem, w rzeczywistości to schorzenie ma szersze znaczenie i obejmuje całe spektrum ostrych przedmiotów. Jest to problem na tyle odmienny od innych fobii czy zaburzeń lękowych, że został wyodrębniony jako osobne schorzenie. 

Osoba z aichmofobią może odczuwać strach przed igłą, ale i strach przed ukłuciem nożyczkami, nożami, skalpelami medycznymi, a nawet ostrymi prętami w ogrodzeniu. U dzieci i młodzieży oraz niektórych dorosłych szczególnie często zauważana bywa postać aichmofobii wyrażająca się jako paniczny lęk przed zastrzykiem, szczepieniem, kłuciem, wenflonem itp. 

To zaburzenie lękowe może prowadzić do paniki, histerii, a nawet omdleń w obliczu igły. W efekcie leczenie czy choćby szczepienie pacjenta z aichmofobią może być utrudnione. W skrajnych przypadkach lęk przed zastrzykami i inwazyjnymi badaniami może prowadzić do zagrożenia zdrowia i życia.

Aichmofobia objawia się nadmiernym, irracjonalnym lękiem. Pacjent ma świadomość, że ten lęk jest nieuzasadniony, ale nie jest w stanie go opanować. Strach pojawia się przed zastrzykami, kontaktem z ostrymi przedmiotami, igłami. Uważa się, że na aichmofobię może cierpieć 5-20 proc. populacji. Obserwuje się różny stopień nasilenia lęku przed zastrzykami czy badaniami z użyciem narzędzi. 

Przyczyny fobii przed igłami nie są jednoznacznie ustalone, chociaż sugeruje się związki z doświadczeniem traumy w szpitalu lub innej placówce medycznej w dzieciństwie. Dzieci, które przeżywały ból lub rozłąkę z rodzicem czy domem podczas hospitalizacji, mogą później przekładać swoje lęki i negatywne emocje na igły lub inne ostre przedmioty. 

Zauważono również, że na aichmofobię częściej chorują kobiety. Najczęściej lęk przed zastrzykami pojawia się u dzieci w wieku ok. 9-10 lat. Obserwuje się również ustępowanie tej dolegliwości w dorosłości (choć nie zawsze).  

Strach przed igłami ulega szczególnemu nasileniu w kontakcie z medykami i podczas zabiegów czy procedur medycznych z użyciem ostrych narzędzi. Symptomy aichmofobii mogą pojawiać się na samą myśl o doświadczeniu np. zastrzyku. 

Objawy lęku przed zastrzykami to m.in. przyspieszona akcja serca, pocenie się, uczucie gorąca, czerwienienie się, uczucie duszenia się, drżenie mięśni, drżenie rąk, nieuzasadnione bóle głowy, bóle brzucha, problemy trawienne, np. biegunka lub mdłości. Są to symptomy typowe dla zaburzeń lękowych i sytuacji stresujących.

Paniczny lęk przed zastrzykiem może utrudniać zabiegi medyczne, szczepienia, a nawet zwykłe badanie młodego pacjenta. Dlatego, zauważając u dziecka strach przed igłą, powinniśmy wyjść naprzeciw jego potrzebom. Przekażmy personelowi medycznemu tę informację, aby nawet przypadkiem newralgiczne przedmioty nie znalazły się w zasięgu wzroku dziecka. 

Czasem niezbędne może się okazać podanie leków uspokajających lub w poważnych przypadkach nawet narkozy, by móc przeprowadzić zabieg. Szczególnie w gabinetach dentystycznych bywają dostępne różne środki ułatwiające współpracę z przerażonym pacjentem, jak np. gaz rozweselający, zwany potocznie „głupim Jasiem”.

Aichmofobię, podobnie jak inne zaburzenia lękowe, można i trzeba leczyć, aby nie utrudniała codziennego funkcjonowania. Odpowiednio dobrana terapia może pomóc uporać się z problemem i pokonać strach przed igłami. 

W przypadku mniej nasilonych objawów, aby pokonać lęk przed igłami, można próbować samodzielnie oswajać dziecko z narzędziami medycznymi. W tym celu można np. odwiedzić gabinet lekarski bez zamiaru iniekcji. Z młodszymi dziećmi można bawić się np. w szpital. Starszym zaś można kupić prawdziwe strzykawki i igły do wspólnych zabaw i eksperymentów (choćby „strzelanie” wodą ze strzykawki, farbą na obraz itp.) 

Fobie i nerwice bywają wyrazem wewnętrznych niepokojów. Dlatego w przypadku osób czujących strach przed igłami wskazane jest dbanie o dobrostan psychiczny, techniki relaksacyjne, właściwą higienę snu, medytacje, jogę, ćwiczenia oddechowe, zajęcia sensoryczne i inne. 

Istotne jest uświadamianie pacjentowi źródeł lęków i dotarcie do przyczyn problemu. W bardzo rzadkich przypadkach w leczeniu lęków przed igłami stosowana jest farmakoterapia.