Wkładki do butów dziecka – czy są konieczne?

Wkładki do butów zyskały popularność z prostego powodu: nierzadko sami fizjoterapeuci prezentują je jako cudowne rozwiązanie – nosisz je i problem rozwiązuje się sam. A ponieważ dobroczynny wpływ wkładek został udowodniony naukowo, tak wydawałoby się nieinwazyjna, wygodna rzecz – jak kawałek tworzywa w bucie – stała się czymś, po co sięgamy bez obaw i oporów. Stąd wziął się pomysł, by – chcąc wspomóc rozwój stóp dziecka i popchnąć go w odpowiednim kierunku – wkładki do butów proponować najmłodszym, których stopa dopiero rośnie. Tymczasem najnowsze ustalenia naukowe pokazują, że stopa przez pierwsze lata życia najlepiej rozwija się, gdy jest nieskrępowana – do czwartego roku życia dziecięce buty powinny mieć miękką, elastyczną podeszwę, najlepiej taką, by chodzenie w butach było jak najbardziej zbliżone do chodzenia na boso. But powinien pełnić funkcję ochronną przed zimnem i podłożem. Dodatkowym zaleceniem dla małych dzieci jest chodzenie boso najczęściej jak się da. Wówczas istnieje możliwość ciągłego trenowania mięśni i kości stóp, dzięki czemu rozwijają się one prawidłowo. Dodatkowo taki trening działa korygująco.

Wkładka do butów jest twarda, dzięki czemu utrzymuje stopę w odpowiedniej pozycji. Czy małemu dziecku, którego stopa dopiero się rozwija i potrzebuje jak najwięcej treningu, jest to potrzebne? Zdecydowanie nie. Tylko kiedy dziecko może chodzić boso, dajemy stopom szansę na wzmocnienie mięśni i więzadeł. – Ma to szczególne znaczenie przy kształtowaniu się łuków stopy i budowaniu uogólnionej siły mięśniowej. Gdy ćwiczymy mięśnie stóp, wzmacnia się również ogólna siła mięśniowa. Dając dziecku wkładkę, zabieramy mu możliwość samoistnego naprawienia problemu – pisze fizjoterapeutka Magdalena Adaś.

Ponadto okazuje się, że wkładki jako produkt często są przeceniane również przez ekspertów. Wkładka nie jest panaceum w żadnej sytuacji. Stanowi wsparcie dla leczenia wad postawy lub płaskostopia, ale głównym elementem terapii są ćwiczenia.

Wkładki ortopedyczne są potrzebne tylko dzieciom, które mają stwierdzoną wadę postawy i u których prowadzona jest rehabilitacja. Wówczas są one skuteczne, a ich stosowanie jest uzasadnione i ma sens. Badania przeprowadzone przez Politechnikę Białostocką oraz Klinikę Ortopedii i Traumatologii UM w Białymstoku wykazały, że dzieci w grupie wiekowej 7-15 lat, które mają wady postawy, koślawość pięty lub płaskostopie i noszą wkładki ortopedyczne, ale nie wykonują odpowiednich ćwiczeń korekcyjnych, w ciągu dwóch lat poprawiły swój stan zdrowia jedynie o 9-12 proc.

Tymczasem u dzieci, które dodatkowo trenowały gimnastykę korekcyjną, zaobserwowano poprawę rzędu 45-48 proc. Z tego powodu uznano, że sama wkładka ma niewielki wpływ na kształtowanie się stopy i likwidację problemu. Co ciekawe, u młodszych dzieci badacze ze Stuttgartu nie zauważyli żadnego wpływu wkładek ortopedycznych na rozwój łuków stopy – u dzieci z płaskostopiem podłużnym, które nie nosiły wkładek, poprawiły się one w takim samym stopniu jak u tych, które z wkładek korzystały.

– Znaczna część dzieci niepotrzebnie nosi wkładki ortopedyczne, gdyż ich wada nie jest na tyle duża, by była potrzebna ciągła korekcja stopy. Większość rodziców, idąc do ortopedy, oczekuje natychmiastowego rozwiązania problemu. Takim złudnym rozwiązaniem wydają się wkładki ortopedyczne. Niestety bez prowadzenia fizjoterapii zakup wkładek jest bezpodstawny – pisze Magdalena Adaś. I podkreśla, że dziecięca stopa rośnie i zmienia się szybko, a źle dobrane wkładki ortopedyczne mogą narobić wiele szkód. Jeśli zdecydujemy się na używanie wkładek ortopedycznych z powodu wady postawy czy płaskostopia u dziecka, powinniśmy to robić pod okiem eksperta, który prowadzi terapię dziecka, przeprowadza regularne kontrole i kładzie szczególny nacisk na wykonywanie ćwiczeń korygujących.

Jak się okazuje, wkładki ortopedyczne najczęściej zalecane są dorosłym, ponieważ starsze stopy są zdecydowanie mniej plastyczne, więc szansa na naturalne rozwiązanie problemu raczej nie istnieje. Ponadto stopy dorosłych narażone są na inne czynniki: obuwie na wysokich obcasach, praca fizyczna i w pozycji stojącej, często w specjalnym obuwiu ochronnym, modzele, deformacje – to wszystko sprawia, że osoby dorosłe cierpią na dolegliwości bólowe, które w istocie wkładka ortopedyczna może łagodzić.

– Nasze ciało znajduje się w stanie dynamicznego poszukiwania równowagi. Jeżeli zostanie ona zmieniona zbyt szybko, nawet w pożądanym kierunku, możliwości adaptacyjne ciała mogą być niewystarczające, aby poradzić sobie z danym bodźcem. Dlatego ich wprowadzanie – w tym przypadku za pomocą wkładek korekcyjnych – powinno być stopniowe – czytamy w „Poradniku Fizjoterapeuty”.

Miękkie i oddychające wkładki do butów dla dziecka to dobry pomysł, jeśli mają one zwiększyć komfort chodzenia. Skórzane wkładki do butów dziecka warto nabyć, kiedy dziecko narzeka na „twardość” butów, jeśli wkłada je bez skarpetki. Skórzane wkładki do butów wchłaniają pot i pełnią funkcję amortyzującą, sprawiają zatem, że dziecku jest po prostu wygodniej.

Wkładka w bucie zapobiega również odparzeniom i przesuwaniu się stopy, co ma wpływ nie tylko na komfort, ale i na bezpieczeństwo. Skórzane wkładki do butów dziecka nie powinny być niczym usztywnione – jeśli potraktujemy je jako narzędzie do zwiększenia poczucia komfortu stopy, warto je nabyć. Nie traktujmy ich jednak jako profilaktyki płaskostopia ani sposobu na jego korekcję.

Wkładki do butów nie są obowiązkowe, jeśli dziecko nie ma zalecenia od fizjoterapeuty, by je nosić. Zalecenie to powinno być uzasadnione. Profilaktyczne noszenie wkładek takiego uzasadnienia nie ma. Dziecko nie musi mieć wkładki w butach, jeśli rozwój jego stopy jest prawidłowy i specjalista nie zalecił noszenia wkładek w celach terapeutycznych.

Problemy, które kwalifikują dzieci do noszenia wkładek korekcyjnych, to: znaczny skrót kończyny dolnej, wrodzone deformacje stopy, duża wada stóp lub kolan, którą trudno skorygować, duża skolioza, hipermobilność.

Wkładki do butów dla dziecka należy dostosować do jego potrzeb. Najlepiej zrobić to pod okiem specjalisty. Co to znaczy? Nie warto kupować dorastającemu dziecku wkładek z wypełnieniami ani tym bardziej wkładek ortopedycznych, jeśli konkretny problem z rozwojem stopy nie został zdiagnozowany i nie jest leczony również ćwiczeniami korekcyjnymi.

Jeśli dziecko kwalifikuje się do noszenia wkładek ortopedycznych, należy wybrać miejsce, w którym takie wkładki wykonuje się na podstawie badania stopy, jej odlewu lub specjalistycznej analizy budowy stopy. Wkładki powinny idealnie podpierać każdy punkt na stopie, zatem ich wykonanie wymaga ogromnej precyzji. Metoda produkcji wkładek, której można zaufać, to metoda termoplastyczna.

Każdego dziecko może nosić skórzane, płaskie, całkowicie miękkie wkładki do butów, które zwiększają komfort chodzenia – sprawiają, że noga się nie poci, nie przesuwa w bucie, pod stopami jest jeszcze bardziej miękko, a ryzyko powstawania odcisków maleje. Takie użytkowanie wkładki nie ma jednak nic wspólnego z korektą postawy. Na to ma wpływ kształt i twardość buta oraz wiele innych czynników.