Jak uczyć dzieci z autyzmem czytania umysłu?

Autyzm zalicza się do grupy całościowych zaburzeń rozwoju diagnozowanych już w okresie wczesnodziecięcym. Charakteryzują się one opóźnieniem i nieprawidłowościami funkcji poznawczych, związanymi z relacjami społecznymi oraz umiejętnością komunikacji. Obecnie często zaburzenia te określane są jako zaburzenia ze spektrum autyzmu bez podziału na autyzm dziecięcy czy zespół Aspergera. 

Dzieci z autyzmem mają objawy choroby przed 3. rokiem życia. W okresie niemowlęcym rodziców najczęściej niepokoją: brak wyciągania rąk w kierunku mamy, niechęć do przytulania, brak potrzeby uwagi opiekuna, reakcje lękowe na hałasy w domu, unikanie kontaktu wzrokowego czy też trudności ze snem. 

Często też uwagę zwraca fakt, że dziecko nie zaczyna mówić w odpowiednim wieku. W przedszkolu i szkole dziecko z autyzmem charakteryzuje się brakiem zainteresowania w zabawach grupowych, brakiem umiejętności podtrzymywania rozmowy, nierozumieniem zasad współżycia społecznego, nadmierną impulsywnością czy też nadmierną fiksacją na szczegółach. Dzieciom z autyzmem trudno zaakceptować zmiany w planie dnia oraz brak rutyny.

Dzieci z autyzmem mają niezwykłe trudności ze zrozumieniem uczuć i myśli innych osób. Mają one także deficyty w wykorzystywaniu i rozumieniu komunikacji niewerbalnej. Uważa się jednak, że mimo to są one w stanie nauczyć się zachowań społecznych i tworzyć więzi z innymi ludźmi. 

Teorią umysłu określa się umiejętność odczytywania myśli i potrzeb drugiego człowieka. Większość z nas robi to instynktownie i bezwiednie. Możemy odczytywać intencje innych osób na podstawie ich mimiki czy tego, co mówią. Dzieci z autyzmem z racji deficytów w zakresie komunikacji oraz odwzajemniania społeczno-emocjonalnego powinny zostać nauczone przez opiekunów i terapeutów czytania umysłu, co umożliwi im w przyszłości tworzenie więzi z innymi ludźmi oraz ułatwi funkcjonowanie w społeczeństwie.

Należy też pamiętać, że dzieci z autyzmem różnią się między sobą i niektórzy chorzy potrafią rozumieć i dostrzegać myśli czy uczucia innych. Poza tym wiele zależy od wieku, rozwoju intelektualnego, a także zdolności językowych dziecka. Czytanie umysłu jest więc metodą pomocy w zakresie doskonalenia społecznych umiejętności osoby z autyzmem.

Naukę czytania umysłu rozpoczyna się w momencie, gdy terapeuta opiekujący się dzieckiem uzna, że jest ono gotowe na rozwijanie kolejnych umiejętności społecznych. Każde dziecko rozwija się w swoim tempie i nie da się jednoznacznie określić jednego toku terapeutycznego dla wszystkich dzieci z autyzmem. Często też rodzice sami widzą, czy dziecko jest gotowe na zdobywanie różnego rodzaju umiejętności. 

Brak umiejętności czytania umysłu jest najbardziej uciążliwy dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Nie rozumieją one bowiem żartów, ironii, nie wiedzą, czy ktoś się gniewa, czy ma dobry humor. To w konsekwencji prowadzi do konfliktów, a ostatecznie odrzucenia dziecka przez rówieśników. Dlatego też najlepiej jest, aby idąc do szkoły, posiadało ono już umiejętność rozumienia pozawerbalnych gestów, a także miało świadomość, że nie wszystko, co myśli druga osoba, jest zawsze jasno i bezpośrednio wyrażane.

Postępowanie z dzieckiem z autyzmem zależy od prezentowanych przez nie objawów. Najczęściej obejmuje ono psychoedukację rodziców dotyczącą objawów i charakterystyki zaburzenia. Bardzo ważna jest też terapia obejmująca m.in. zajęcia logopedyczne, a także ukierunkowana na rozumienie społeczne czy uczenie interakcji. Często wykorzystuje się w tym celu terapię zabawą i metody behawioralne. 

Pomocne w nauczaniu dziecka z autyzmem czytania umysłu są książki i poradniki zawierające specjalnie przygotowane w tym celu zadania. Należy jednak pamiętać, że ćwiczenia powinny być dostosowane do potrzeb dziecka, ale też jego możliwości intelektualnych. Do nauki rozpoznawania emocji u innych osób wykorzystuje się rysunki i fotografie, dzięki którym można nauczyć dziecko identyfikować i nazywać emocje. Wykorzystywane są również zabawy w udawanie, dzięki którym dziecko uczy się, że ludzie mogą kłamać, ironizować czy też żartować.