Mądre książki dla dzieci – na co zwrócić uwagę?

Wszyscy pamiętamy bajki, podania, powieści, legendy i wiersze ze swojego dzieciństwa. Często były to opowieści przekazywane z pokolenia na pokolenie. Także współcześnie literatura dziecięca cieszy się dużą popularnością i próbuje przekazywać dzieciom wartości. Czym kierować się przy wyborze książek dla dzieci? Wbrew pozorom odpowiedź nie jest zbyt prosta. 

Literatura dziecięca obejmuje pozycje dla maluchów przedszkolnych i wczesnoszkolnych. Jest ona (przynajmniej w teorii) dostosowana do możliwości percepcyjnych i potrzeb poznawczych dzieci. Odpowiada także typowej dla wieku ciekawości świata. Przy wyborze mądrych książek dla dzieci warto brać pod uwagę następujące kryteria: 

• prosty i obrazowy język, 
• atrakcyjność wizualna (obrazki, elementy interaktywne, itp.), 
• występowanie bohatera dziecięcego (najlepiej rówieśnika),
• poruszanie problemów bliskich dzieciom, 
• unikanie scen przemocowych, dramatycznych i erotycznych, 
• występowanie funkcji edukacyjnej i umoralniającej,
• język przypominający mowę, 
• antropomorfizacja przyrody,
• elementy folkloru. 

Najlepiej stawiać na pozycje, które mogą być przydatnym narzędziem wychowawczym i socjalizacyjnym. Książki powinny uczyć malucha pożądanych zachowań (np. sprzątania po sobie), a także pielęgnować w nim empatię i inne pozytywne uczucia. Oprócz tego, ważną funkcją literatury dziecięcej jest rozwijanie wyobraźni i kreatywnego myślenia. Nie bez znaczenia jest aktywizująca rola książek, która sprzyja rozwojowi zarówno emocjonalnemu, jak i intelektualnemu malucha. 

Ważną rolą literatury dziecięcej jest przekazywanie najmłodszym uniwersalnych prawd o świecie oraz przystosowanie ich do życia w społeczeństwie. Stąd właśnie w książkach dla dzieci mamy tak jawne rozróżnienie dobra od zła, a także bohaterów bez skazy – dobrych, prawdomównych i sprawiedliwych. Lektury, pod przykrywką rozrywki i zabawy, uczą dzieci wrażliwości, szacunku dla drugiego człowieka, odpowiedzialności, a także obowiązkowości. Warto również podkreślić, że mądre książki dla dzieci wzbogacają ich strefę emocjonalną, a także ułatwiają poszukiwanie własnej tożsamości.

Bajki dla dzieci – czy warto je czytać?

Czytanie dzieciom bajek to pierwszy krok do samodzielnego eksplorowania literatury w przyszłości. Dzieci zwykle czytają to, co podsunie im rodzic – przynajmniej na początku swojej czytelniczej drogi – dlatego też warto mieć na uwadze fakt, że jako dorośli mamy ogromny wpływ na kształtowanie się gustu literackiego malucha.

Wśród mądrych propozycji literatury dziecięcej znajdują się nie tylko książki rodzime, ale również tłumaczenia i przekłady z różnych języków. Od wielu dekad dużym uznaniem cieszy się literatura skandynawska, której pozycje znajdują się w wykazie lektur szkolnych. Można tu wymienić chociażby: „Dzieci z Bullerbyn”, „Muminki” czy „Pippi Pończoszankę” – choć książki te zostały napisane wiele dekad temu, pozostają uniwersalne i z powodzeniem możemy je czytać swoim maluchom. 

Cechą charakterystyczną skandynawskiej literatury dziecięcej jest silny akcent moralizatorski z postaciami jednoznacznie pozytywnymi, a także jednoznacznie negatywnymi. Tego typu pozycje pomagają młodemu czytelnikowi stworzyć własny system wartości. Warte uwagi pozycje literackie dla dzieci z literatury skandynawskiej, to m.in.: 

• „Kto zabrał okulary” – Lars Mæhle,
• „Pippi Pończoszanka”(seria) – Astrid Lindgren,
• „Albert Albertson” (seria) – Gunilla Bergström, 
•  „Dawid i Larisa”– Martin Widmark, 
• „Mała książka o śmierci”– Pernilla Stalfelt, 
• „Czy umiesz gwizdać, Joanno”– Ulf Stark,
• „Moja złość” – Anne Crahay.

Choć w pierwszych latach życia naszym dzieciom zazwyczaj nie robi różnicy, czy bohaterem ich bajki jest dziewczynka czy chłopiec, z czasem to rozróżnienie nabiera znaczenia. Poniżej proponujemy ulubione pozycje książkowe wybierane przez dziewczynki i chłopców z podziałem na wiek: 

Mądre książki dla dziewczynek

Wiek od 0 lat: 

• „Kicia Kocia” (seria) – Anita Głowińska
• „Ja i moja siostra Klara” (seria) – Dimiter Inkiow
• „Julek i Julka” (seria) – Annie M.G. Schmidt
• „Przygody królewny Florentynki” – Katarzyna Ziemnicka
• „Cukrowe miasteczko” – Dorota Gellnerowa

Wiek od 4 lat: 

• „Ballada o królewnie, która na wszystko kręciła nosem” – Wiera Badalska
• „Siedem księżniczek” – Smiljana Coh
• „Kiedy słychać ptaki” –  Emilia Waśniowska
• „Żabka i obcy” – Max Velthuijs
• „Apolejka i jej osiołek” – Maria Krueger

Wiek od 6 lat:

• „Madeline w Paryżu” – Ludwig Bemelmans
• „Najwyższa góra świata” – Anna Onichimowska
• „Malutka Czarownica” – Otfried Preussler
• „Skąd przyszedł pies?” – Dorota Sumińska
• „Pajęczyna Charlotty” – E.B. White
• „Kaktus, dobry pies” – Barbara Gawryluk

Wiek od 8 lat:

• „Brat” – Emilia Kiereś
• „Ania z Zielonego Wzgórza” (seria) – Lucy M. Montgomery  
• „Magiczne drzewo” (seria) – Andrzej Maleszka 
• „Opowieści z Narni” (seria) – Clive Staples Lewis
• „Poniedziałek, którego nie było” – Piotr Wojciechowski

Wiek od 10 lat: 

• „Ronja, córka zbójnika” – Astrid Lindgren
• „Mała szansa” – Marjolijn Hof
• „Która to Malala?” – Renata Piątkowska
• „Oskar i pani Róża” – Eric-Emmanuel Schmitt 

Mądre książki dla chłopców

Wiek od 0 lat: 

• „O wróbelku Elemelku” – Hanna Łochocka
• „Kiedy mały Findus się zgubił” (seria) – Sven Nordqvist
• „Słoń, który wysiedział jajko” – Dr Seuss
• „Ja i moja siostra Klara” (seria) – Dimiter Inkiow
• „Przeplatalińscy” – Maria Dek 

Wiek od 4 lat:

• „Tata na miarę” – Davide Cali
• „Jak Wojtek został strażakiem” – Czesław Janczarski 
• „Byczek Fernando” – Munro Leaf
• „TEK. Nowoczesny jaskiniowiec” –  Patrick McDonnell
• „Dzieci Pana Majstra” – Zofia Rogoszówna

Wiek od 6 lat:

• „Gutek i potwory” (seria) – Jaume Copons, Liliana Fortuny  
• „Tata w sieci” – Philippe de Kemmeter
• „Aksamitny Królik”– Margery Williams
• „Skąd przyszedł pies?”– Dorota Sumińska
• „Pszczoły” – Piotr Socha 

Wiek od 8 lat:

• „Zenek i mrówki” – Andrzej Grabowski
• „Chłopcy z zielonych stawów” – Jan Izydor Korzeniowski
• „Mój dziadek był drzewem czereśniowym” – Angela Nanetti
• „Ambaras” – Tomasz Samojlik
• „Wielka księga prawdziwych tropicieli” – Adam Wajrak

Wiek od 10 lat: 

• „Mały Książę” –Antoine de Saint-Exupéry
• „O Stephenie Hawkingu, czarnej dziurze i myszach podpodłogowych” – Katarzyna Ryrych
• „Hobbit” – J.R.R. Tolkien
• „Oswajam strach” – Emilia Waśniowska
• „Zgubiona dusza” – Olga Tokarczuk

W poszukiwaniach idealnych pozycji książkowych dla młodego czytelnika, warto uwzględnić rekomendacje Fundacji „Cała Polska czyta dzieciom”, która na swojej stronie internetowej promuje lektury dla maluchów w różnym przedziale wiekowym. Lista ta stanowi świetną podpowiedź dla rodziców, którzy czują się nieco zagubieni na rynku wydawniczym. Może ona również stanowić wskazówkę dla osób, które chcą podarować dzieciom książkę, a nie do końca wiedzą, która pozycja będzie odpowiednia.