Problemy w szkole - jak sobie z nimi radzić? Problemy w szkole - jak sobie z nimi radzić?/ fot. Adobe Stock

Problemy w szkole – jak sobie z nimi radzić?

Problemy w szkole to niestety „chleb powszedni” większości uczniów. Doświadczanie trudności w nauce, przemocy w kontaktach z rówieśnikami, pogoń za byciem fajnym i popularnym, a do tego przeładowane programy nauczania i pedagodzy z nieaktualną wiedzą i metodyką – to wszystko brzmi jak przepis na katastrofę. Jak pomóc dziecku zmagającemu się z problemami w szkole?

Spis treści:

Czy każde dziecko ma problemy szkolne?

Szkoła powinna być miejscem, gdzie poszerzamy wiedzę, tworzymy przyjaźnie i budujemy potencjał na resztę życia. W praktyce bywa, że tracimy wiarę w siebie, doświadczamy przemocy rówieśniczej i borykamy się z traumami przez wiele lat po zakończeniu edukacji. Nie zawsze tak jest, ale statystyki dotyczące problemów psychicznych dzieci i młodzieży wskazują, że stałe lub przejściowe problemy w szkole ma większość uczniów. 

Jak pokazują dane zgromadzone podczas ogólnopolskich badań zleconych przez Rzecznika Praw Dziecka (stan na lipiec 2021 r.), wraz z wiekiem uczniów spada zadowolenie ze szkoły, a wzrasta niechęć wynikła z problemów w szkole. 

  •  77,9 proc. drugoklasistów deklaruje satysfakcję ze szkoły, poczucie bezpieczeństwa, dobre relacje z nauczycielami. To oznacza, że już w tym wieku więcej niż co 5. uczeń ma problemy w szkole podstawowej i nie czuje się w niej dobrze. 
  • Już tylko ok. 60 proc. szóstoklasistów wyraża zadowolenie ze szkoły, co oznacza, że ok. 40 proc. uczniów i uczennic ma problemy, czuje niezadowolenie i niechętnie uczęszcza na lekcje. 
  • Wśród uczniów szkół ponadpodstawowych już tylko ok. 50 proc. jest usatysfakcjonowanych szkołą, druga połowa ma zdanie przeciwne. 

Centrum Edukacji Obywatelskiej wskazuje na trudności szkolne i problemy emocjonalne dzieci w wieku szkolnym (badanie z czerwca 2021). Najczęściej są raportowane: 

  • stres – odczuwany przez 71 proc. uczniów,
  • niepewność, lęk strach – których doświadcza 42-43 proc.,
  • zniechęcenie 35 proc.

Dla porównania w odniesieniu do szkoły radość deklaruje 30 proc. ankietowanych uczniów, ciekawość – 25 proc., a tylko 13 proc. mówi o chęci do działania. Obserwuje się nasilenie trudności i problemów szkolnych po okresie lockdownów i edukacji zdalnej.

Moje dziecko ma problemy w szkole – czy jest gorsze?

Problemy szkolne to codzienność dla coraz większej liczby dzieci. Uczeń, który ma problemy, nigdy nie jest „gorszy”, niezależnie od tego, czy problemy dotyczą wyników w nauce, czy relacji z rówieśnikami lub nauczycielami. 

Problemy uczniów w szkole podstawowej czy średniej to dla rodzica wyzwanie, do którego należy podejść z dojrzałością i wyrozumiałością. Dzieci doświadczające trudności wymagają szczególnej troski i zaangażowania ze strony opiekunów.

Niestety rosnące każdego roku statystyki samobójstw wśród dzieci i młodzieży wskazują, że wciąż zbyt wiele dzieci nie znajduje należytego wsparcia w obliczu problemów w szkole (i nie tylko w szkole).

Co może być źródłem problemów w szkole?

Problemy uczniów w szkole podstawowej mogą wynikać z różnych przyczyn. 

Ze strony ucznia to m.in.: 

  • Niedojrzałość, niegotowość do edukacji szkolnej – to problem w szkole podstawowej, w której zaczynają edukację dzieci, dla których korzystniejsze byłoby odroczenie. 
  • Niedojrzałość emocjonalna, niedojrzałość społeczna.
  • Zaburzenia mowy, wady wymowy, mutyzm, jąkanie, niedostateczna znajomość języka, w którym realizowane są zajęcia.
  • Lęki, obawy, np. przed złymi stopniami, przed odpytywaniem na forum klasy, przed sprawdzianami.
  • Zaburzenia rozwojowe.
  • Problemy emocjonalne dzieci w wieku szkolnym, depresja.
  • Trudności relacyjne, wyśmiewanie przez rówieśników, problemy z zawieraniem znajomości.
  • Trudności z koncentracją, z siedzeniem w jednym miejscu w wymuszonej pozycji.
  • Trudności ucznia w szkole mogą być także warunkowane sytuacją w domu.
  • Na problemy w szkole wpływa również nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych, brak wypoczynku, niedobór snu.
  • Uczniowie miewają problemy na skutek presji rówieśniczej, zażywania środków odurzających, sięgania po alkohol.
  • Chęć zwrócenia na siebie uwagi rodzica poprzez prowokowanie negatywnych zachowań.

Problemy ze strony szkoły: 

  • Nadmiar bodźców, zbyt duże natężenie hałasu.
  • Zbyt duża ilość zadań domowych, brak czasu na zdrowy relaks, balans.
  • Zbyt dużo materiału, przeładowany i niedostosowany program nauczania.
  • Nieodpowiednia metodyka nauczania.
  • Niedobrany do ucznia sposób weryfikowania wiedzy (np. odpytywanie przed klasą powoduje trudności w udzieleniu odpowiedzi, która byłaby bardzo dobra na piśmie).
  • Niewłaściwe zachowania nauczyciela, np. wyśmiewanie, krytykowanie, poniżanie słabszych uczniów, zamiast motywowania. 
  • Nuda na lekcjach, brak ciekawych materiałów, nieestetyczne sale.
  • Przemoc rówieśnicza.
  • Brak należytej reakcji personelu szkoły na przemoc między uczniami.
Problemy nastolatków – jak pomóc?

Polecamy

Problemy nastolatków – jak pomóc?

Mówi się, że małe dziecko to mały kłopot, duże dziecko – duży kłopot. Choć to uproszczenie można uznać za krzywdzące – w końcu dziecko nie jest nigdy kłopotem – to przesłanie tego powiedzenia jest jasne: wyzwania, jakie rzuca nam rodzicielstwo, gdy dzieci zaczynają dorastać, są o wiele bardziej skomplikowane, niż gdy dziecko jest małe.

Czytaj

Problemy w szkole podstawowej a sytuacja w domu

Jako dzieci mieliśmy różne wzorce. Tak samo postępujemy różnie jako rodzice. Niektórzy wciąż mają silnie zakorzenione oczekiwanie samych sukcesów wobec swojego dziecka w roli ucznia. Dlatego każdy problem w szkole bywa odbierany jako niemal osobista porażka i powód do jeszcze silniejszej presji na dziecko. To bardzo zła, krzywdząca strategia, która może prowadzić do eskalacji szkolnych trudności. 

Nacisk na dobre stopnie, porady w stylu „radź sobie sam”, reminiscencje „ja miałem same piątki”, ignorowanie dziecka, ograniczanie się do zdawkowych rozmów – to wszystko potęguje u dziecka poczucie opuszczenia, niezrozumienia, a w konsekwencji przyczynia się do narastania problemów szkolnych. 

Trudności emocjonalne dzieci w wieku szkolnym mogą być powodowane również złą sytuacją w domu rodzinnym, problemami materialnymi, kłótniami, rozwodem czy rozstaniem rodziców, chorobą lub śmiercią w bliskiej rodzinie, ale także np. narodzinami młodszego rodzeństwa czy zbyt małą ilością czasu spędzanego wspólnie z rodzicami, brakiem zainteresowania z ich strony.

Jak pomóc dziecku z problemami w szkole?

Problemy w szkole to wyzwanie, zarówno dla rodziców, jak i dla (jeszcze) zaangażowanych nauczycieli. Co można zrobić, żeby ułatwić dziecku rozwiązanie szkolnych problemów? 

  1. Po pierwsze warto ustalić, jakie są problemy w szkole. Nie zawsze przysłowiowe „pały” to „zasługa” ucznia. Może problem tkwi po stronie nauczyciela, który nie umie przekazywać i/lub sprawdzać wiedzy uczniów? Niekiedy sytuację należy zgłaszać wyżej, np. do dyrekcji, kuratorium. 
  2. Może dobrym pomysłem jest zmiana placówki albo edukacja domowa? Coraz więcej dzieci, które w „normalnej” szkole miały duże trudności, w warunkach domowych zdaje egzaminy śpiewająco. Brak kontaktu z rówieśnikami, którzy nie zawsze oddziałują pozytywnie, również bywa kojący.
  3. Odpowiednia terapia – jeśli przyczyną problemów szkolnych są zaburzenia emocjonalne, zaburzenia rozwojowe, wady wymowy itp., właściwa terapia może pomóc uzyskać lepsze funkcjonowanie, usprawnić codzienność i zredukować problemy szkolne.
  4. Problemy w szkole podstawowej, szczególnie na początku, mogą być powodowane niegotowością do edukacji. Nie należy się obawiać, że dziecko będzie „siedzieć” drugi rok w tej samej klasie, ale można dać szansę, aby uczeń zyskał dodatkowy rok na rozwój emocjonalny i społeczny. 
  5. Jeśli problemem jest przemoc rówieśnicza, zgłaszajmy sytuację w wyższych instancjach, łącznie z policją i Rzecznikiem Praw Dziecka. Nie pozwólmy na złe traktowanie dziecka, stawajmy w jego obronie. Niech wie, że nie jest z tym samo! 
  6. Nie wymagajmy za wiele od dziecka. Nie każdy musi mieć piątki z każdego przedmiotu. Bądźmy realistami. Ilu z nas w dorosłości przydała się szczegółowa wiedza z większości przedmiotów? Stawiajmy na zdobywanie przez dziecko umiejętności praktycznych i rozwijanie pasji. 
  7. Problemy emocjonalne dzieci w wieku szkolnym mogą wynikać z sytuacji rodzinnej. Przyjrzyjmy się, czy nie żyjemy za szybko, nie spędzamy z dziećmi za mało czasu? Choć stajemy przed wieloma wyzwaniami, jak utrzymać rodzinę i opłacić rachunki, zwróćmy uwagę na fakt, że pracę możemy zmieniać wiele razy i pewnie jeszcze będziemy mieć wiele szans na wymarzony awans. Dzieci są małe tylko raz i potencjał, jaki im damy w okresie edukacji, będzie im towarzyszyć przez resztę życia.

Źródła:

  1. NGO Portal Organizacji Pozarządowych, raport z badania Centrum Edukacji Obywatelskiej  www.publicystyka.ngo.pl/73-uczniow-odczuwa-stres-niepewnosc-i-strach-po-powrocie-do-stacjonarnej-szkoly-raport-z-badania-centrum-edukacji-obywatelskiej [dostęp: 21.11.2022 r.]
  2. Biuro Rzecznika Praw Dziecka, badanie Rady Ekspertów przy Rzeczniku Praw Dziecka www.brpd.gov.pl/2021/08/30/ogolnopolskie-badania-naukowe-uczniowie-lubia-polska-szkole/ [dostęp: 21.11.2022 r.]

    Sprawdź powiązane tematy

    Posłuchaj podcastów stworzonych przez mamy dla mam!

    Sprawdź