Macierzyństwo to wyzwanie. Przyszłe aktywne zawodowo mamy stają przed wieloma dylematami związanymi nie tylko z opieką nad dzieckiem.

Urlop macierzyński jest prawem przysługującym matce, która przed narodzinami dziecka miała płacone składki na ubezpieczenie chorobowe. Rozpoczyna się zazwyczaj w momencie narodzin dziecka. Kobietom przysługuje jednak prawo do rozpoczęcia urlopu o nawet 6 tygodni wcześniej, jeśli przebieg ostatnich tygodni ciąży i stan zdrowia uniemożliwiają wykonywanie obowiązków zawodowych.

By nabyć prawo do urlopu macierzyńskiego jeszcze przed porodem, konieczne jest złożenie wniosku i kopii zaświadczenia lekarskiego z planowaną datą rozwiązania. Taka decyzja spowoduje jednak skrócenie urlopu, dlatego większość kobiet decyduje się na niego dopiero po porodzie, a czas przed narodzinami spędza na zwolnieniu lekarskim.

Sytuacja wygląda nieco inaczej w przypadku urlopu rodzicielskiego, o który powinniśmy wnioskować co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem.

Warto wiedzieć, że z urlopu macierzyńskiego nie da się zrezygnować. Po 14 tygodniach można jednak wrócić do pracy i przenieść pozostałą część urlopu na ojca dziecka. Oczywiście pod warunkiem, że będzie on ubezpieczony i w tym czasie nie będzie prowadził działalności zarobkowej. Sytuacja wygląda inaczej z następującym po 20 tygodniach urlopu macierzyńskiego – urlopem rodzicielskim, który przysługuje już obojgu rodzicom.

Na zasiłek macierzyński może liczyć osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym w trakcie urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub ojcowskiego, a także korzystająca z dni urlopowych na zasadach urlopu macierzyńskiego.

Okres otrzymywania zasiłku zależy od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu:

• 140 dni – jedno dziecko,
• 217 dni – dwoje dzieci.
• 231 dni – troje dzieci,
• 245 dni – czworo dzieci.
• 259 dni – gdy urodzi się pięcioro i więcej dzieci podczas jednego porodu.

Natomiast zasiłek macierzyński w wymiarze za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje do:

• 41. tygodni (wcześniej, przed 26 kwietnia 2023 r., były to 32. tygodnie) – w przypadku narodzin jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 43. tygodni (wcześniej 34. tygodnie) – w sytuacji urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Polskie prawo przewiduje płatny czas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Zasiłek macierzyński wynosi 100% podstawy wymiaru. W przypadku urlopu rodzicielskiego zasiłek stanowi 70% podstawy. Miesięczna płatność nie wynosi tyle, co wcześniejsze wynagrodzenie, ale jest średnią dochodów z ostatnich 12 miesięcy.

Można także skorzystać z innego przeliczenia płatności pobieranych w czasie zajmowania się niemowlęciem. Zaraz po porodzie należy złożyć deklarację dotyczącą wykorzystania 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla ojca. Wówczas wysokość comiesięcznej wypłaty będzie uśredniona i wyniesie 81,5% podstawy wymiaru pracy. Ważne jest jednak, by złożyć wniosek nie później, niż trzy tygodnie po narodzinach dziecka.

Urlop macierzyński wlicza się do emerytury. Jest tzw. okresem składkowym, który w całości wchodzi w skład stażu pracy.

Długość urlopu macierzyńskiego jest zależna od tego, ile dzieci kobieta urodziła podczas jednego porodu.

• jedno dziecko – 20 tygodni
• bliźnięta / dwojaczki – 31 tygodni
• trojaczki – 33 tygodnie
• czworaczki – 35 tygodni
• co najmniej pięcioraczki – 37 tygodni

Jeśli w mnogiej ciąży jedno z dzieci umrze, matce przysługuje tyle urlopu, ile dzieci żyje.

Po urodzeniu dziecka można natychmiast złożyć wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Wzory dokumentów są dostępne w sieci, a także dysponują nimi księgowe. Standardowy wniosek zawiera miejsce na wpisanie:

• daty narodzin dziecka,
• określenie dat obu urlopów,
• łącznej długość trwania urlopów.

Oprócz powyższych elementów – dokument zawiera także oświadczenie, że w tym czasie na urlopie rodzicielskim będzie jedna osoba z rodziny.

Pracodawca nie może zwolnić osoby przebywającej na urlopie macierzyńskim, z wyjątkiem sytuacji, gdy uzasadnione jest rozwiązanie umowy z rażącej winy pracownika lub pracodawca ogłosił upadłość, lub likwidację miejsca pracy.

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pracodawca ma obowiązek przywrócić pracownicę na to samo stanowisko, które opuściła przed urodzeniem dziecka. Nie może też zmienić jej warunków finansowych na mniej korzystne.