Rozdzielność majątkowa – co warto o niej wiedzieć?

W każdym małżeństwie panuje określony ustrój majątkowy. Jeśli przyszli mąż i żona nie zdecydują inaczej, automatycznie od dnia ślubu zaczyna obowiązywać ich wspólnota majątkowa. Oznacza to, że cały majątek nabyty w trakcie trwania małżeństwa przez oboje czy jedno ze współmałżonków tworzy niepodzielną całość, którą mąż i żona wspólnie zarządzają. 

Nie dotyczy to tzw. majątku osobistego, który nabywa się przed zawarciem małżeństwa lub na drodze darowizny czy dziedziczenia. Jeśli przed ślubem odziedziczysz mieszkanie, będzie to twój majątek osobisty, niewliczany do wspólności majątkowej. Jednak wypłata, którą otrzymujesz, od chwili zamążpójścia staje się również własnością majątkową twojego męża. 

Wspólnota majątkowa nie jest umową jednolitą. W dowolnym momencie można ją ograniczyć lub rozszerzyć albo całkowicie zmienić, wprowadzając rozdzielność majątkową. To umowa notarialna, na mocy której każdy ze współmałżonków samodzielnie zarządza majątkiem osobistym i odpowiada za własne długi. 

Intercyza a rozdzielność majątkowa – czy to to samo?

Rozdzielność majątkową można ustanowić na drodze notarialnej lub sądowej. W pierwszym przypadku małżonkowie zgodnie podpisują u notariusza intercyzę, czyli umowę majątkową małżeńską. W drugim rozdzielność majątkową ustanawia sąd, co może się odbyć bez zgody głównych zainteresowanych.

Intercyza nie jest więc tym samym co rozdzielność majątkowa. To dokument notarialny, który reguluje relacje majątkowe pomiędzy mężem a żoną. Może dotyczyć zarówno rozdzielności, jak i wspólnoty majątkowej. Zakres małżeńskiego ustroju majątkowego jest bardzo szeroki, a kształt treści intercyzy zależy od indywidualnych ustaleń oraz sytuacji prawnej małżonków. 

Co daje rozdzielność majątkowa? 

Rozdzielność majątkowa przede wszystkim zapewnia bezpieczeństwo ekonomiczne. Po podpisaniu intercyzy mąż i żona samodzielnie dysponują majątkami osobistymi i odpowiadają za własne długi. 

Intercyza oprócz bezpieczeństwa zapewnia też poczucie niezależności. Pozwala jasno określić zasady dotyczące dysponowania majątkiem drugiej osoby, wprowadzić sprawiedliwy układ ekonomiczny w rodzinie, a także uchronić się przed przemocą finansową. To rozwiązanie, które ma wiele zalet i może korzystnie wpłynąć na relacje małżeńską.

Na podział majątku często decydują się przedsiębiorcy i osoby planujące założenie działalności gospodarczej. Prowadzenie firmy zawsze obarczone jest ryzykiem finansowym, a intercyza pozwala chronić majątek współmałżonka. 

Z intercyzy chętnie korzystają również osoby wykonujące odpowiedzialne zawody – lekarze i pracownicy medyczni, inżynierowie, adwokaci, piloci i kierowcy, którym za błąd w pracy grozi kara finansowa. 

Podział majątku jest też dobrym rozwiązaniem, gdy współmałżonek zawłaszcza albo trwoni wspólny dorobek, uchyla się od jego pomnażania lub wykazuje się skrajną niegospodarnością. 

Intercyzę można podpisać przed ślubem lub w dowolnym momencie trwania małżeństwa. Czasem rozdzielność majątkową zawiera się przed rozwodem, aby jak najszybciej uporządkować sprawy finansowe. Ponadto rozdzielność majątkową wprowadza się na mocy prawa, gdy:

• współmałżonek jest ubezwłasnowolniony,
• ogłoszono upadłość jednego z małżonków,
• sąd orzeknie separację prawną,
• dojdzie do rozwodu.

 Ile kosztuje sprawa o rozdzielność majątkową? 

Wnosząc pozew o ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej, należy uiścić opłatę w wysokości 200 zł. Koszt sporządzenia intercyzy u notariusza zależy głównie od tego, czy rozdzielność majątkową ustala się przed zawarciem małżeństwa, czy też już w trakcie jego trwania. 

Cena intercyzy przed ślubem wynosi około 530 zł, co obejmuje taksę notarialną i podatek od czynności cywilnoprawnych. Z kolei koszty intercyzy po ślubie zależą od wartości wspólnego majątku.  

• > 3 tys. zł do 10 tys. zł – koszty 100 zł + 3 proc. od nadwyżki pow. 3 tys. zł.
• > 10 tys. zł do 30 tys. zł – koszty 310 zł + 2 proc. od nadwyżki pow. 10 tys. zł.
• > 10 tys. zł do 60 tys. zł – koszty 710 zł + 1 proc. nadwyżki pow. 30 tys. zł.
• >60 tys. zł do 1 mln zł – koszty 1010 zł + 0,4 proc. od nadwyżki pow. 60 tys. zł.
• > 1 mln zł do 2 mln zł – koszty 4770 zł + 0,2 proc. od nadwyżki pow. 1 mln zł.
• > 2 mln zł – koszty 6770 zł + 0,25 proc. od nadwyżki pow. 2 mln zł (maksymalnie 10 tys. zł).

Rozdzielność majątkową można zawrzeć w dowolnym momencie trwania małżeństwa. Przed podpisaniem intercyzy warto skorzystać z porady prawnej, aby umowa majątkowa zapewniała oczekiwaną swobodę i pełen zakres możliwości, na jakim nam zależy. Z gotowymi dokumentami wystarczy zgłosić się do kancelarii notarialnej. 

W wyjątkowych przypadkach rozdzielność majątkową ustanawia sąd. Dzieje się tak, gdy jeden z małżonków nie chce dobrowolnie podpisać intercyzy albo małżeństwo się rozpada, para nie podejmuje wspólnych decyzji finansowych i jest w stanie separacji prawnej. Sąd w przeciwieństwie do notariusza może orzec o rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. To ważne, np. gdy okazuje się, że wspólnie zaciągnięty kredyt hipoteczny już nie jest wspólnie spłacany. Ponadto decyzja sądu wywołuje skutki uboczne wobec osób trzecich, więc rozdzielność majątkowa ustanowiona na mocy prawa zabezpiecza przed roszczeniami wierzycieli i spłatą nieswoich zobowiązań finansowych. 

Jak zrobić rozdzielność majątkową w trakcie małżeństwa? 

Rozdzielność majątkową można ustanowić w kancelarii notarialnej lub na drodze sądowej.

Jeśli mąż i żona są zgodni co do konieczności podpisania intercyzy i nie mają zastrzeżeń do treści tego dokumentu, wystarczy, że podpiszą małżeńską umowę majątkową u notariusza i uiszczą związane z tym koszty. Do sporządzenia intercyzy potrzebny będzie:

• skrócony odpis aktu małżeństwa,
• dane stron umowy (imię, nazwisko, imiona rodziców, stan cywilny, nr dowodu osobistego lub paszportu, PESEL, adres zamieszkania i do korespondencji, a w przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą również NIP).

Jeśli natomiast małżonkowie mają różne zdania na temat ustroju majątkowego w ich małżeństwie albo jedno z nich postępuje w sposób niewłaściwy, krzywdzący współmałżonka, wówczas można złożyć pozew o sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej. Odpowiednio uargumentowany pozew należy złożyć w wydziale cywilnym sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania. Trzeba też uiścić opłatę sądową.  

Rozdzielność majątkowa a rozwód

W trakcie trwania sprawy rozwodowej małżonkowie pozostają we wspólnocie majątkowej. Zmienia się to dopiero w momencie, gdy sąd orzeknie o rozwodzie. W przypadku, gdy jedną ze stron obwinia się o rozpad małżeństwa, postępowanie sądowe może ciągnąć się miesiącami. Wówczas dobrym wyjściem jest wniesienie wniosku o ustanowienie rozdzielności sądowej z datą wcześniejszą niż data rozwodu.

Decyzję o ustroju majątkowym każda para powinna podjąć samodzielnie, najlepiej po konsultacji z  radcą prawnym. Intercyza może wiele ułatwić, tym bardziej że nie wpływa na prawo do dziedziczenia ani obowiązek wzajemnego wspierania się współmałżonków. To rozwiązanie ma wiele zalet, ale też wad. Pozwala uniknąć wspólnej odpowiedzialności za długi jednej osoby, jednak zamyka drogę do wzięcia wspólnego kredytu hipotecznego. Zastanawiając się nad rozdzielnością majątkową w trakcie małżeństwa, dobrze uwzględnić wszystkie za i przeciw. Warto też pamiętać, że kształt treści intercyzy można dowolnie modyfikować, aby dostosować umowę do indywidualnych potrzeb i oczekiwań.