Czy matka ma prawo wiedzieć, gdzie ojciec zabiera dziecko?

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy podaje, że „niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów”(Art. 113 § 1).W uzasadnionych przypadkach w sądzie może jednak zostać ustalony zakaz lub ograniczenie kontaktów ojca z dzieckiem. 

Postanowienie o ograniczeniu lub zakazie kontaktów może wydać tylko sąd. Niezbędny jest również materiał dowodowy i ustalenia w toku postępowania sądowego. Wówczas sąd może orzec dla dobra dziecka ograniczenie lub zakaz kontaktów. 

O ograniczenie, ustalenie lub zakaz kontaktów może wnioskować każde z rodziców. Zakaz kontaktów może obejmować:

• zakaz spotkań z dzieckiem,
• zakaz zabierania dziecka poza miejsce stałego pobytu,
• zakaz spotkań bez obecności osób trzecich – innymi słowy nakaz spotkania w obecności mamy dziecka, kuratora lub innej wskazanej przez sąd osoby,
• zakaz komunikacji na odległość (kontakt telefoniczny, korespondencyjny, online),
• możliwe jest również ograniczenie kontaktów do określonych kontaktów zdalnych.

Zakaz lub ograniczenie kontaktów nie mają związku z pozbawieniem władzy rodzicielskiej. Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej wciąż ma prawo, aby kontaktować się z dzieckiem. W wielu przypadkach jednak to właśnie dobrowolny brak kontaktów i brak zainteresowania dzieckiem, stanowi podstawę do odebrania władzy rodzicielskiej. Niezależnie od władzy rodzicielskiej, ojciec nie ma prawa zabrać dziecka bez zgody matki, jeśli to u niej wyznaczone jest miejsce stałego pobytu dziecka.

Jak podaje Kodeks rodzinny i opiekuńczy, art. 13 § 2: „Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej”. Sąd może zarówno regulować kontakty, zakazywać ich, jak i nakazać.

Kontakty z dzieckiem to:

• możliwość spotkań, 
• możliwość wspólnego przebywania, 
• możliwość komunikowania bezpośredniego, jak również korespondowania, telefonowania, komunikacji elektronicznej, 
• a także możliwość zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu. Czy ojciec ma prawo zabrać dziecko bez zgody matki? Nie, kontakty powinny odbywać się w wyznaczonym miejscu i czasie. Oznacza to, że jeśli ojciec ma ustalone „swoje” dni, nie powinien poza tymi dniami, bez porozumienia z mamą, np. odbierać dziecka ze żłobka i zabierać do siebie. 

Rozstający się rodzice powinni ustalić wspólnie, mając na uwadze dobro dziecka, miejsce zamieszkania dziecka i wzajemne kontakty. W razie braku porozumienia w tej kwestii, kontakty rodzica z dzieckiem są rozstrzygane przez sąd opiekuńczy. Regulowane również są kwestie m.in. kosztów podróży dziecka między rodzicami, koszty pobytu u ojca itp. Podstawowym kryterium decydującym o przyznaniu lub zakazaniu kontaktów, jest dobro dziecka. Dlatego też sąd opiekuńczy przy orzeczeniu w sprawie kontaktów z dzieckiem, może również skierować rodziców np. na terapię. 

Kontakty z ojcem powinny być dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka. W ustaleniu kontaktów brany jest pod uwagę wiek dziecka. W okresie niemowlęcym, podczas karmienia piersią, czy też we wczesnym dzieciństwie, wskazane jest, aby dziecko budowało poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa w jednym stałym miejscu zamieszkania u mamy. Zabieranie tak małego dziecka od mamy może być wręcz szkodliwe, a priorytetem w ustalaniu kontaktów jest dobro dziecka.

W teorii rodzice powinni zgodnie i w porozumieniu działać na rzecz dobra swojego dziecka. Jednak w praktyce wzajemne relacje niekiedy pozostawiają wiele do życzenia. Konieczne jest złożenie wniosku o ustalenie miejsca pobytu dziecka przy matce, wraz z wnioskiem o zabezpieczenie powództwa, aby „zalegalizować” miejsce zamieszkania dziecka.  

Czy ojciec ma prawo zabrać dziecko bez zgody matki? Nie, o ile nie są to „jego” godziny, jeśli kontakty są formalnie ustalone. Jednak zabierając dziecko w „swoim” czasie, ojciec nie ma obowiązku informowania, dokąd jedzie z dzieckiem. Tak samo mama nie musi relacjonować każdej chwili pobytu z dzieckiem, niezależnie od tego, czy jest to wyjście po zakupy, czy weekendowa wycieczka. 

Co można zrobić, jeśli mimo ustaleń ojciec zabrał dziecko, np. pod pretekstem krótkiej wycieczki, jednak nie odwiózł na czas, nie informując też o miejscu pobytu? 

• Można zgłosić porwanie rodzicielskie – ALE zgodnie z polskim prawem, porwanie rodzicielskie NIE jest przestępstwem, ale konfliktem rodzinnym. Można jednak zgłosić zniknięcie dziecka na komisariacie. Obowiązkiem policji jest wyjaśnienie sytuacji i ustalenie miejsca pobytu dziecka. 
• Jeśli miejsce przebywania dziecka nie będzie ustalone, można mówić o zaginięciu lub uprowadzeniu za granicę, jeśli rodzice mają różne pochodzenie, co wymaga wszczęcia dalszych procedur. 
• Rodzic, który miał ograniczoną władzę rodzicielską i dopuścił się uprowadzenia dziecka, może zostać tej władzy pozbawiony, a jego kontakty ograniczone lub zakazane.

Brak porozumienia rodziców w kwestii opieki nad dziećmi może narażać dziecko na traumę, a nawet narażać jego zdrowie i życie. Tak się dzieje, gdy ojciec zabiera dziecko bez zgody mamy. Szczególnie, jeśli ma ograniczone lub odebrane prawa rodzicielskie. 

Art. 211 Kodeksu karnego wskazuje, że „osoba, która wbrew woli osoby wyznaczonej do opieki nad dzieckiem uprowadza lub umyślnie zatrzymuje osobę poniżej 15 roku życia, podlega karze pozbawienia wolności do trzech lat”. Pomiędzy rodzicami jednak sprawy podlegają przepisom prawa rodzinnego. 

• O uprowadzeniu można mówić, jeśli ojciec ma ograniczone lub odebrane prawa rodzicielskie, a więc nie może decydować o miejscu pobytu dziecka.
• Jeśli sąd ustalił miejsce pobytu dziecka przy matce, ojciec nie może zabrać dziecka bez zgody matki.
• Czy ojciec może zabrać dziecko bez zgody matki, jeśli ma zachowane prawa rodzicielskie? Tak, wtedy oboje rodzice mogą decydować o miejscu pobytu dziecka. Wyjazd np. na wakacje ojca z dzieckiem, wymaga wiedzy i zgody mamy. 
• Jeśli sąd nie ustalił miejsca pobytu dziecka, a rodzice mają pełnię władzy, ojciec może zabrać dziecko do miejsca swojego zamieszkania, nawet bez zgody matki. I co ważne – nawet, jeśli stoi to w sprzeczności z dobrem dziecka, które jest przyzwyczajone do przebywania u mamy! Dlatego w razie konfliktu lub braku współpracy z ojcem dziecka, tak ważne jest sądowe ustalenie miejsca pobytu dziecka i kontaktów dziecka z ojcem.