Prawo do dziecka – gdy o dziecko trzeba walczyć

Zgodnie z art. 93§ 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom w takim samym zakresie. Oznacza to, że zarówno matka jak i ojciec po rozstaniu mają równe prawa i obowiązki wobec dziecka. Co więcej, władza rodzicielska nie jest uzależniona od tego czy rodzice pozostają w związku małżeńskim, bo dotyczy relacji między rodzicem a dzieckiem, a nie między rodzicami. W przypadku rozwodu, rozstania lub braku porozumienia między nimi sąd może ją ograniczyć tj. zawiesić lub całkowicie jej pozbawić. Jeśli między rodzicami nie ma zgody co do dzielenia opieki nad dzieckiem, mogą zgłosić się do sądu po pomoc w ustaleniu zasad kontaktowania się z dzieckiem po rozwodzie. Jednak w świetle prawa płeć rodzica nie determinuje decyzji o tym, z kim powinno zostać dziecko. Rodzice są w świetle prawa równi.

“Niedopuszczalne jest utrudnianie przez jednego z rodziców kontaktu z dzieckiem. Jeżeli rodzic uzna, że kontakt drugiego rodzica jest sprzeczny z dobrem dziecka powinien, jak najszybciej wystąpić do sądu o uregulowanie tej kwestii. W przeciwnym razie może narazić się na zarzut działania niezgodnie z interesem dziecka” – czytamy w “Gazecie Prawnej”.  

Prawo przewiduje równouprawnienie nie tylko w przypadku kontaktów z dzieckiem, ale też w kwestii jego wychowywania i utrzymywania. Rodzice mają obowiązek łożenia na utrzymanie dziecka. Jak wyjaśnia “Gazeta Prawna”, rodzic, który ponosi koszty tj. wyżywienie czy opłaty za przedszkole powinien otrzymać połowę tej kwoty od drugiego z rodziców. Mitem jest, że alimenty płaci tylko ojciec dziecka. Rodzice powinni w równym stopniu pokrywać koszty utrzymania dziecka. Wysokość alimentów ustalana jest przez sąd nie na podstawie zarobków, ale na podstawie możliwości zarobkowych i majątkowych oraz uzasadnionych potrzeb dziecka (leczenie, zajęcia dodatkowe itp.). Prawa ojca do dziecka po rozstaniu bez ślubu są takie same, jak prawa ojca do dziecka po rozwodzie. 

Często dopiero kiedy rozwód staje się faktem, okazuje się, że ojcowie mają zaledwie blade pojęcie o swoich prawach do dziecka i sposobach walki o sprawiedliwość. Albo, co gorsza, nie mają go wcale. Wrodzony optymizm ciężko krytykować, ale też jego konsekwencje bywają bolesne. Tymczasem w Polsce brakuje interdyscyplinarnego, systemowego wsparcia dla rodziny w sytuacji rozstania rodziców. Co skutkuje wydłużeniem postępowań sądowych, niedostatecznym zadbaniem o potrzeby i interesy dziecka. Działa jednak kilka organizacji, które pomagają ojcom walczyć o ich prawa do dzieci. Wymienić można na przykład:  

• Narodowe Centrum Ojcostwa – stowarzyszenie to walczy, aby rola i pozycja ojca w rodzinie nie była ograniczana. W swoich działaniach dąży do poszanowania i egzekwowania praw ojców w imię najlepszego interesu dziecka 
• Równi Rodzice – Stowarzyszenie Praw Ojca, Dziecka i Matki – pomaga uświadomić ojcom i matkom będącym w trudnej sytuacji rozwodowej ich prawa i obowiązki. Rozwód – zdaniem stowarzyszenia – jest ustaniem więzi uczuciowej, duchowej i gospodarczej między małżonkami, ale nie z ich dzieckiem. Stowarzyszenie ma na celu działania zmierzające do tego, by dzieci mogły wychowywać się z obojgiem rodziców. 
• Stowarzyszenie OPTA – działa na rzecz osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, w szczególności rodzin przeżywających kryzysy, związane między innymi z występowaniem w rodzinie przemocy lub współuzależnienia. Organizacja pozarządowa zrzesza specjalistów w zakresie psychologii, prawa, trenerów, szkoleniowców i konsultantów. 

• Stowarzyszenie Mediatorów Rodzinnych – działa w różnych ośrodkach na terenie całej Polski. Wspiera rodziny w kryzysie przy pomocy mediacji. Jak czytamy na stronie stowarzyszenia, w przypadku konfliktów towarzyszących rozwodowi mediacja może prowadzić do uniknięcia rywalizacji w postępowaniu sądowym oraz ułatwić rodzicom kooperację w kwestiach związanych z opieką nad dziećmi. 
• Fundację Prawa Ojca – to autorski projekt prowadzony przez Krzysztofa Lubińskiego wspierający głównie mężczyzn, zarówno ojców jak i osoby w małżeństwie, i w związkach nieformalnych. Jest tu wszystko, co może ułatwić świadome ojcostwo w niesprzyjających, często naprawdę trudnych warunkach.  

Zamiast zbierać w sieci strzępki informacji z rozmaitych społecznościowych stron, warto by ojcowie korzystali z miejsc, gdzie otrzymają szeroko rozumianą pomoc i wsparcie. Na stronach stowarzyszeń i organizacji działających na rzecz pomocy rodzicom w sytuacji rozpadu rodziny znajdą publikacje na temat zapisów prawnych regulujących możliwość kontaktów z dzieckiem, uprawnień wynikających z kodeksu pracy.  

Wiele z tych organizacji udostępnia kontakt do adwokatów i innych specjalistów, w tym szczególności psychologów, którzy pomagają ojcom odnaleźć się i zrozumieć nową sytuację, w której się znaleźli. Otoczenie ojców psychologicznym wsparciem przyczynia się do zrozumienia ich perspektywy i nazwania potrzeb. A także do zmiany społecznego stereotypu ograniczającego rolę mężczyzny po rozwodzie jedynie do obowiązku alimentacyjnego. 

W zrozumieniu swoich praw i możliwości pomóc mogą wszelkie e-booki poświęcone tematyce ojcostwa, poradniki psychologiczne, a także udział w warsztatach i spotkaniach organizowanych przez zaufane stowarzyszenia. Jedną z publikacji, która może być pierwszym krokiem na drodze prowadzącej do poprawy sytuacji dziecka i rodziców po rozwodzie, jest broszura “Standardy pomocy dziecku w sytuacji rozstania rodziców”.  W jej powstanie włączyło się kilka czołowych w Polsce instytucji oraz ekspertów współpracujących z rodzinami 

„Sposób, w jaki rodzice się rozstają, ma wpływ na jego przeżycia i rozwój psychofizyczny. Im większe obciążenie dziecka konfliktem rodziców, tym większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia skutków psychologicznych, takich jak: zaburzenia poczucia bezpieczeństwa, zaburzenia zachowania, zaburzenia emocji. Po stronie rodziców leży odpowiedzialność za to, aby ich rozstanie nie oznaczało dla dziecka rozpadu rodziny i nie wpływało w sposób negatywny na jego rozwój społeczno-emocjonalny oraz funkcjonowanie w życiu dorosłym” – czytamy w publikacji.