Zaparcia nawykowe u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Zaparcia nawykowe u dzieci to stan, w którym maluch nie wydala stolca z właściwą częstotliwością. Jelita wykazują wówczas słabą perystaltykę. Słaba perystaltyka oznacza zbyt słabe ruchy robaczkowe jelit. Towarzyszyć jej mogą bolesne skurcze jelit. 

Zaparcia nawykowe u dzieci nie zawsze są powodowane chorobą jelit, leżą w psychice – to efekt świadomego wstrzymywania wydalania kału. Natomiast już zalegające w jelitach odchody mogą spowodować różnego rodzaju problemy ze zdrowiem i samopoczuciem. Zalegający stolec może spowodować m.in. problemy trawienne, rozciągnięcie jelita grubego, rozdęcie odbytu, zaburzenia odczuwania parcia na stolec.

Zaparcia nawykowe u dzieci mogą objawiać się poprzez dolegliwości w układzie pokarmowym. Najczęściej mały pacjent skarży się na uczucie pełności, brak apetytu, poczucie ucisku, bóle brzucha. Pojawiają się także symptomy dotyczące całego organizmu, jak senność w dzień, bezsenność w nocy, ogólne złe samopoczucie, marudzenie, zniechęcenie do zabawy, ociężałość, osłabienie, bóle głowy. Nawykowe zaparcia u dzieci mogą powodować też pojawianie się niewielkich ilości kału na bieliźnie. 

W chwili parcia na stolec jest on wstrzymywany, a nie wydalany. W efekcie następuje coraz silniejsze stwardnienie stolca. Potem każda kolejna próba wypróżnienia jest coraz trudniejsza, bardziej bolesna. Przez to dziecko tym bardziej wstrzymuje się przed wypróżnianiem, aby uniknąć bólu. 

Istotnym objawem klinicznym jest konsystencja stolca i sposób wypróżniania. Normalna konsystencja kału, wypróżnianie bez wysiłku, nawet raz na kilka dni – oznaczają, że NIE są to zaparcia nawykowe.

Objawy zaparć nawykowych u dzieci to:

• bardzo suchy stolec,
• bardzo zbity stolec,
• ciemnobrązowy lub czarny stolec,
  
• uczucie pełności w brzuchu,
• uczucie ścisku w brzuchu,
• w stolcu może pojawiać się krew i/lub śluz,
• bardzo silny i brzydki zapach stolca na skutek procesów zachodzących w jelitach i rozwoju bakterii,
• wzdęcia,
• mdłości i nudności,
• brak apetytu,
• utrata masy ciała, brak przybierania na wadze,
• bóle brzucha,
• bóle odbytu,
• bóle przy oddawaniu stolca,
• bóle przy oddawaniu gazów.

Zaparcia czynnościowe u dzieci to dolegliwość, którą można poprawić m.in. dzięki odpowiedniej diecie. Pobierz ebook, który oferuje jadłospisy opracowane przez dietetyka klinicznego, uwzględniające potrzeby żywieniowe dzieci, takie jak dostarczenie odpowiedniej ilości błonnika i nawodnienia.

POBIERZ EBOOK

Zaparcia nawykowe mogą mieć wiele przyczyn, np.:

• rozpoczęcie przedszkola/żłobka – „obca” toaleta i obecność innych osób może powodować niechęć do wypróżniania poza domem,
• mała aktywność fizyczna (siedzenie przed ekranem, ogólnie siedzący tryb życia itp.),
• zła dieta – nadmiar słodyczy, niedobór błonnika,
• źle dobrana odzież/pielucha – zbyt ściśle opinająca brzuch.

U dzieci zaparcia nawykowe mogą być powodowane pojawieniem się bólu przy wydalaniu twardego stolca. W efekcie dziecko tym bardziej unika wypróżniania. A kał staje się coraz twardszy. 

Wśród psychicznych przyczyn zaparć nawykowych u dzieci należy wymienić: 

• ból, strach, a nawet obrzydzenie związane z wypróżnianiem;
• niechęć do toalet w przestrzeni publicznej, w przedszkolu, szkole, żłobku;
• emocjonalne podłoże zaparć nawykowych u dzieci: maluchy, w których rodzinach są konflikty, np. rodzice się rozstają, występują stresujące zmiany w życiu dzieci, to wszystko może powodować zaparcia nawykowe u dzieci;
• przeprowadzka, nowa szkoła lub przedszkole, narodziny nowego rodzeństwa.

Żeby leczyć zaparcia nawykowe, należy najpierw z lekarzem ustalić, czy to właśnie zaparcia nawykowe stanowią problem naszego dziecka. Należy wykluczyć inne przyczyny zaparć. Pamiętajmy, że niekiedy podobne objawy mogą być powodowane alergiami pokarmowymi, np. na mleko lub niektóre jego składniki. Wbrew popularnym opiniom mleko powoduje nie tylko biegunki, ale niekiedy przeciwne dolegliwości, czyli zaparcia. 

Doraźnie można leczyć zaparcia nawykowe poprzez: 

• leki zmiękczające stolec,
• zioła i naturalne środki przeczyszczające –pamiętajmy, żeby ich nie nadużywać, szczególnie u dzieci. Nadmierne spożycie takich środków może powodować przyzwyczajenie organizmu do nich i dalsze trudności w wypróżnianiu. 

Długofalowo można leczyć zaparcia nawykowe u dzieci za pomocą takich środków, jak:

• pomoc psychologiczna,
• nie wywieramy presji, nie prowadzimy „treningu czystości”, który mógłby dziecko stresować;
• terapia dotycząca obszaru, który stresuje dziecko;
• spokój, cierpliwość;
• wsparcie dziecka, żeby nie bało się wypróżniania i bólu;
• więcej błonnika w diecie,
• aktywność fizyczna,
• picie większej ilości wody.

Jakie są zdrowe i naturalne sposoby na zmiękczenie stolca? 

– Dobra dieta to podstawa sukcesu, jeśli tak można mówić o wypróżnianiu. Oprócz klasycznie podawanych śliwek i siemienia lnianego, polecam, żeby dieta była bogata w kasze – jęczmienną i gryczaną, makaron razowy, ryż brązowy. Zamiast słodkich kolorowych płatków na śniadanie dla przedszkolaka podajmy otręby, razowe pieczywo, czy bułeczki grahamki. Pomocne mogą być też herbatki ziołowe: rumiankowa czy miętowa, które rozkurczają jelita, a także woda z cytryną. Dobrze jest zacząć dzień od szklanki ciepłej wody, która pobudzi organizm do trawienia – wyjaśnia Anna Badach, dietoterapeutka.

Fobie, stres, nerwice, zaburzenia psychiczne wymagają profesjonalnej terapii. Jeśli jest czynnik stresogenny, konieczna jest jego eliminacja.

Bardzo pomóc mogą techniki relaksacyjne, zmiana trybu życia, „zaprzyjaźnienie się” ze szkolną/przedszkolną toaletą, wyjaśnienie, jakie są powody niechęci do wypróżniania, np. podglądanie przez szkolnych kolegów, niedomykające się drzwi. Czasem powody bywają tak błahe, jak brak papieru w szkolnej toalecie czy papier zamiast chusteczek nawilżonych.

Leczenie zaparć nawykowych u przedszkolaków nie polega na przeczyszczaniu. To problem, który przede wszystkim tkwi w głowie, chociaż objawia się w jelitach. Długotrwałe niewydalanie może powodować dalsze komplikacje zdrowotne. Dlatego warto obserwować dziecko, a nawet prowadzić dzienniczek wypróżnień. W przypadku dzieci w przedszkolach, pytajmy personel, czy w danym dniu dziecko zrobiło kupę. 

Dbajmy też o komfort ciała i ducha zarówno dzieci, jak i dorosłych w rodzinie. Ważne jest ustalenie rytmu jedzenia, regularne posiłki, wspólne i spokojne ich jedzenie, dieta bogata w  błonnik, z niewielką ilością słodyczy, a dużą ilością warzyw i owoców, unikanie sytuacji stresowych i regularny ruch na świeżym powietrzu.