Zasiłki na dzieci – komu przysługują?

Zasiłki dla dzieci to świadczenia, o które mogą ubiegać się rodzice lub opiekunowie dzieci do 18. roku życia. W przypadku niektórych świadczeń, np. na dzieci niepełnosprawne lub uczące się, okres świadczeniowy może być wydłużony. Niektóre świadczenia są wypłacane po narodzinach dzieci, jednorazowo lub przez określony czas.

O zasiłek może się starać rodzina, która nie pobiera na dane dziecko analogicznych świadczeń poza granicami kraju (np. pracujący za granicą rodzic). Prawa do zasiłku na dziecko traci również rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej.

Zasiłki na dzieci przysługują rodzicom lub opiekunom faktycznie sprawującym pieczę i posiadającym formalne prawa do opieki nad dziećmi. Niektóre świadczenia są zależne od innych czynników, np. dedykowane są dzieciom w okresie edukacji szkolnej.

Znaczna część zasiłków przysługuje osobom, które spełniają określone kryteria dochodowe. Do końca października 2024 roku zamrożono tzw. progi dochodowe, a także kwoty wypłacanych świadczeń. Oznacza to, że przez ten czas nie zmienią się żadne zasiłki, poza świadczeniem pielęgnacyjnym. W praktyce też coraz mniej rodzin dostanie wypłatę zasiłków, gdyż nawet najniższa krajowa pensja stale rośnie.

Od tego, kto wypłaca konkretny zasiłek, zależy również to, gdzie i jak wnioskować o zasiłki. 

W zależności od typu świadczenia jest ono wypłacane przez właściwy dla miejsca zamieszkania urząd miasta/gminy lub miejski/gminny ośrodek pomocy społecznej/pomocy rodzinie, a także ZUS, który przejął wypłatę świadczeń 500+. 

Zasiłki przyznawane są na konkretne okresy rozliczeniowe. W związku z tym należy przestrzegać terminów składania dokumentów i wniosków na kolejny okres, aby nie stracić świadczeń.

Zasiłki dla dzieci mogą być wypłacane cyklicznie lub jednorazowo. Jakie są zasiłki na dzieci? Kto wypłaca konkretne zasiłki? Poniżej znajduje się garść informacji na temat zasiłków.

• 500 plus – przysługuje do 18 r.ż., wypłaca ZUS. Ten zasiłek obecnie przysługuje wszystkim dzieciom, niezależnie od dochodów rodziców. Świadczenie wypłacane jest co miesiąc.
• Zasiłek rodzinny – do 21 r.ż. dziecka zdrowego/24 r.ż. dziecka niepełnosprawnego. Wypłaca go Miejski (Gminny) Ośrodek Pomocy Społecznej. Przysługuje w przypadku, gdy dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 674 zł (lub 764 zł, gdy dziecko jest niepełnosprawne). Zasiłek rodzinny wynosi 95 zł dla dzieci do 5 r.ż., 124 zł dla dzieci w wieku 6-18 lat, 135 zł dla dzieci w wieku 19-24 lata. Jeśli przekroczono kryterium dochodowe, stosowana jest zasada „złotówka za złotówkę”, czyli kwota zasiłku jest zmniejszana o kwotę przekroczenia progu dochodowego. Świadczenie wypłacane jest co miesiąc.
• „Becikowe”– jednorazowe 1000 zł wypłacane przez lokalny ośrodek pomocy społecznej; w niektórych gminach/miastach jest dodatkowy gminny/miejski fundusz i wypłata dodatkowego becikowego.
• Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka – jednorazowe dodatkowe 1000 zł, wypłacane wyłącznie dla beneficjentów zasiłku rodzinnego.
• „Kosiniakowe” – ten zasiłek przysługuje osobom, którym nie przysługuje zasiłek macierzyński, w wysokości 1000 zł netto co miesiąc, przez czas zależny od liczby dzieci urodzonych w jednym porodzie.
• 12 tys.zł na drugie dziecko w ramach Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego RKO – nowe świadczenie, wypłacane po 01.01.2022, w comiesięcznych ratach po 1000 zł przez rok lub po 500 zł przez dwa lata. Przysługuje na drugie i kolejne dziecko w wieku 12-36 miesięcy.
• Zasiłek macierzyński – wypłacany przez ZUS, w kwocie zależnej od dochodów sprzed ciąży, w okresie zależnym od liczby dzieci urodzonych w jednym porodzie.
• Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka – kwota to 193 zł przy jednym dziecku, ale maksymalnie 386 zł, jeśli dzieci jest dwoje lub więcej. NIE jest to świadczenie dla wszystkich samotnych rodziców! Ten zasiłek zastępuje alimenty, w przypadkach, gdy nie zostały zasądzone, np. ojciec jest nieznany, powództwo o alimenty zostało oddalone, ojciec nie żyje. W innych przypadkach nie należy się żaden zasiłek dla matki samotnie wychowującej dziecko – nawet jeśli drugi rodzic nie płaci alimentów (i analogicznie, gdy nie wypłaca ich również fundusz alimentacyjny). Świadczenie wypłacane osobom, którym przysługuje zasiłek rodzinny. 
• Dofinansowanie na zatrudnienie opiekunki do dziecka, czyli zwolnienie z opłacania składek za nianię, po podpisaniu tzw. umowy uaktywniającej. Dotyczy dzieci do wieku od 20 tygodni do 3 lat, czyli w okresie, w którym dzieci mogłyby uczęszczać do żłobka (lub do 4 r.ż., jeśli nie ma możliwości zapewnienia opieki przedszkolnej). Natomiast jest to świadczenie na dzieci, które zamiast opieki żłobkowej/przedszkolnej zostają pod opieką niani, podczas gdy rodzice pracują. Jako niania na umowę może zostać zatrudniona osoba spokrewniona, np. babcia.
• Refundacja kosztów opieki nad dzieckiem – dla osób opiekujących się dzieckiem do lat 6 (lub 7 w przypadku dzieci z niepełnosprawnością), podejmujących staż lub pracę za wynagrodzenie nie przekraczające minimalnej pensji.
• Ulga podatkowa na dziecko – dla rodziców lub opiekunów prawnych, rozliczających PIT. 
• Zasiłek wychowawczy – przysługuje w okresie urlopu wychowawczego. Niezależnie od liczby dzieci pod opieką wysokość zasiłku wychowawczego to 400 zł miesięcznie, przez 24 miesiące w przypadku jednego dziecka lub 36 miesięcy w przypadku dwójki, ale nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
• Świadczenie opiekuńcze – nie jest dodatkiem do zasiłku rodzinnego, ale odrębnym świadczeniem. Przysługuje niepełnosprawnemu dziecku w kwocie 215,84 zł miesięcznie. 
• Zasiłki na dziecko niepełnosprawne – rodzice dzieci z niepełnosprawnościami mogą wnioskować o następujące zasiłki: 

1. opisany wyżej zasiłek opiekuńczy, 
2. zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 2119 zł brutto (dla rodzica, który rezygnuje z pracy, aby opiekować się niepełnosprawnym dzieckiem),
3. specjalny zasiłek opiekuńczy w kwocie 620 zł miesięcznie, o ile dochód w rodzinie nie przekracza 764 zł,
4. dodatek rehabilitacyjny, czyli dodatek do świadczenia rodzinnego z tytułu rehabilitacji i kształcenia dziecka, w kwocie 90 zł dla dzieci w wieku do 5 lat i 110 zł dla dzieci starszych,
5. dodatek pielęgnacyjny – dla osób całkowicie niezdolnych do samodzielnej egzystencji, w kwocie 256,44 zł miesięcznie.

• 300 plus na wyprawkę dla ucznia „Dobry Start”– świadczenie coroczne, dla dzieci w wieku szkolnym.
• Bon turystyczny – 500 zł, wypłacane przez ZUS, rejestracja przez PUE ZUS.
• Żłobkowe – dofinansowanie żłobka lub innej opieki w kwocie do 400 zł miesięcznie. Środki wypłacane są bezpośrednio do placówek opiekuńczych. Kwota uzależniona jest od frekwencji dziecka w żłobku. Jeśli maluch spędzi w żłobku mniej niż 14 dni w miesiącu, świadczenie będzie obniżone do 200 zł miesięcznie. W celu uzyskania tego zasiłku należy udać się do lokalnego ośrodka pomocy społecznej. 
• Zasiłki celowe – o które można ubiegać się w ośrodku pomocy społecznej w celu zaspokojenia niezbędnych potrzeb bytowych (żywności, ubrań, opału, leków, wyposażenia lokalu, drobnego remontu lub usunięcia usterek w mieszkaniu, czy też w przypadku pogrzebu).

Jednorazowe zasiłki na dziecko

Jednorazowe zasiłki na dziecko to m.in.:

„Becikowe” – jednorazowe świadczenie w wysokości 1000 zł, wypłacanie pod warunkiem, że dochód w poprzednim roku kalendarzowym nie przekracza 1922 zł netto na osobę w rodzinie (licząc z nowonarodzonym dzieckiem). Dodatkowe 1000 zł dodatku mogą otrzymać osoby spełniające kryteria zasiłku rodzinnego. Wówczas kryterium dochodowe to 674 zł na osobę lub 764 zł w przypadku, gdy w rodzinie jest dziecko z niepełnosprawnością. W niektórych gminach można otrzymać również dodatkowe becikowe, tzw. gminne. Wniosek o becikowe należy złożyć w ciągu 12 miesięcy od porodu. 

Jednorazowym świadczeniem są bony turystyczne, choć środki zawarte w bonie można dowolnie dzielić na sfinansowanie różnych usług. 

Zasiłki comiesięczne na dzieci

Poniżej przedstawiamy zasiłki na dzieci, które są wypłacane co miesiąc.

„Kosiniakowe”, czyli zasiłek zamiast zasiłku macierzyńskiego, dla osób, którym macierzyński nie przysługuje. Nazwa świadczenia nawiązuje do faktu, iż ustanowione zostało ono przez Władysława Kosiniaka-Kamysza. Mogą skorzystać z niego osoby np. zatrudnione na umowy cywilno-prawne, bezrobotne, studentki.

Wypłacane jest 1000 zł co miesiąc: 

• przez 52 tygodnie po narodzinach jednego dziecka, 
• przez 65 tygodni dla mamy bliźniaków, 
• 67 tygodnie dla mamy trojaczków, 
•  i przez kolejne 2 tygodnie na każde kolejne dziecko urodzone podczas jednego porodu.

Inne świadczenia comiesięczne to: 500+, zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku rodzinnego (z wyjątkiem jednorazowego świadczenia po narodzinach dziecka), a także nowe świadczenie RKO (Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego) – 12 tys.na drugie i kolejne dziecko, między 12. a 36. miesiącem życia dziecka. Przez rok wypłacane jest po 1000 zł co miesiąc lub przez dwa lata po 500 zł co miesiąc. Jest to świadczenie dla dzieci urodzonych od 2022 r. Dla dzieci urodzonych wcześniej zasiłek może być wypłacony, lecz kwota będzie proporcjonalnie zmniejszona. Na przykład dla dziecka urodzonego1.01.2021 r. będzie zmniejszona o 12 miesięcy, czyli o czas od urodzenia do 1.01.2022, gdy świadczenie weszło w życie.

Świadczenia określane jako „zasiłek stały” to środki wypłacane osobom pełnoletnim całkowicie niezdolnym do pracy, a pozbawionym innych świadczeń. 

Natomiast w przypadku zasiłków na dzieci, zarówno zdrowe, jak i dzieci z niepełnosprawnością, wszelkie zasiłki są przyznawane na wyznaczony czas, a nie na stałe. W kolejnym okresie świadczeniowym należy ponownie składać wnioski i ubiegać się o konkretny zasiłek.

W zależności od tego, o jakie świadczenie się ubiegamy, należy skierować kroki do właściwego urzędu lub ośrodka. Szczęśliwie mając profil zaufany, możemy wiele spraw załatwić, nie wychodząc z domu. 

I tak na przykład jeśli chodzi o „kosiniakowe”, wniosek składa się w ośrodku realizującym świadczenia rodzinne, jak MOPS/GOPS lub przez internetową stronę www.MPiPS.gov.pl. Wniosek o „tradycyjny” zasiłek macierzyński kierujemy do pracodawcy, a środki wypłacane są z ZUS.

Z kolei wnioski 500+ składa się przez portal Empatia, PUE ZUS, bankowość elektroniczną lub lokalny urząd miasta/gminy. Analogicznie postępujemy w przypadku RKO. W tym przypadku wypłatę w pełnej wysokości gwarantuje złożenie wniosku między 9. a 13. miesiącem życia dziecka.

Co ważne, różne zasiłki mają różne okresy rozliczeniowe, przykładowo dla 500+ okres rozliczeniowy trwa od 1 czerwca do końca maja kolejnego roku. Dla zasiłku rodzinnego okres rozliczeniowy zaczyna się 1 listopada i trwa do 31 października kolejnego roku, ale wnioski można składać już od 1 sierpnia, a drogą elektroniczną – nawet od 1 lipca. Z kolei wnioski na wyprawkę szkolną 300+ składać można od 1 lipca do 30 listopada.

Prawa do zasiłków na dzieci ma zarówno ojciec, jak i matka, o ile oboje mają władzę rodzicielską i sprawują nad dzieckiem faktyczną opiekę. Jednak na dany okres może wnioskować o zasiłek tylko jedno z rodziców. 

Nowością w Polsce są świadczenia dla dzieci z Ukrainy. Ich rodzice mogą starać się zarówno o 500+, jak również środki z RKO (Rodzinny Kapitał Opiekuńczy) i „Dobry start” 300+. Świadczenia realizowane są na takich zasadach, jak zasiłki dla Polaków.