Hemoroidy u dzieci – jak rozpoznać i jak leczyć?

Hemoroidy, znane także jako żylaki odbytu, to sploty żył znajdujących się w okolicach odbytu i końcowego odcinka jelita grubego. Co ważne, w terminologii medycznej hemoroidy to nie patologia – hemoroidy każdy z nas ma fizjologicznie. Guzki krwawnicze naturalnie występują w kanale odbytu, a ich rolą jest kontrola defekacji, zaś choroba hemoroidalna to wynik rozszerzania się lub pęcznienia żył w tej okolicy. Może ona występować w różnym stopniu nasilenia – od łagodnych objawów, takich jak swędzenie czy dyskomfort, do bardziej dokuczliwych, takich jak ból, krwawienie czy wyczuwalne guzki w okolicach odbytu. 

Do rozwoju choroby hemoroidalnej dochodzi głównie u osób dorosłych. Bardzo rzadko problem ten dotyczy małych dzieci, częściej dzieci starszych i nastolatków, jednak są to przypadki marginalne. Przyjmuje się, że choroba hemoroidalna rozwija się najwcześniej w drugiej dekadzie życie.   

Żylaki odbytu u dzieci bywają mylone z tzw. szczeliną odbytu. To niewielka rana lub pęknięcie w błonie śluzowej okolic odbytu. Szczelina odbytu jest częstym problemem, który może powodować ból, krwawienie podczas wypróżnień oraz dyskomfort. 

Jakie są przyczyny występowania hemoroidów u dzieci? 

Przyczyny występowania tzw. hemoroidów u dzieci mogą być różnorodne, podobnie jak u dorosłych. Wymienia się: 

• Zaparcia, czyli trudności z wypróżnieniem lub nieregularne wypróżnienia, mogą prowadzić do nadmiernego naprężania podczas oddawania stolca. To nadmierne naprężanie może zwiększać ciśnienie w okolicach odbytu i doprowadzić do rozwijania się hemoroidów. 
• Nadmierny wysiłek podczas wypróżnień – dzieci, które mocno napinają mięśnie brzucha i odbytu podczas wypróżnień, mogą narażać się na ryzyko wystąpienia hemoroidów. 
• Dziedziczność – jeśli w rodzinie dziecka istnieje skłonność do hemoroidów, może to zwiększać ryzyko ich wystąpienia u dziecka. 
• Niewłaściwa dieta – uboga w błonnik i niedostateczna ilość spożywanych płynów mogą prowadzić do zaparć u dzieci, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia hemoroidów. 
• Nadmierna aktywność fizyczna – niektóre rodzaje aktywności fizycznej, które narażają dziecko na nadmierne naprężenie odbytu, mogą również zwiększać ryzyko wystąpienia żylaków odbytu. 
• Inne czynniki – takie jak przewlekłe biegunki, choroby układu pokarmowego (np. zapalenie jelita grubego) lub predyspozycje genetyczne, mogą także wpływać na ryzyko wystąpienia hemoroidów u dzieci. 

Przyczyny hemoroidów związane z dietą i nawykami żywieniowymi 

Nieprawidłowa dieta i złe nawyki żywieniowe mogą pośrednio przyczynić się do rozwinięcia się choroby hemoroidalnej. Zasady diety, która zmniejsza ryzyko pojawienia się hemoroidów, są bardzo proste – to te same zalecenia, które definiują zdrowe odżywienia. Błędy dietetyczne, które zwiększają ryzyko pojawienia się żylaków odbytu u dzieci, to: 

• Brak błonnika w diecie – błonnik to ważny składnik diety, który pomaga regulować trawienie i zapobiegać zaparciom. Błonnik pomaga regulować trawienie, zapobiegając zaparciom i biegunkom. Błonnik rozpuszczalny tworzy żel w przewodzie pokarmowym, co pomaga w zmiękczeniu stolca, podczas gdy błonnik nierozpuszczalny dodaje objętości i przyspiesza ruchy jelit. Brak wystarczającej ilości błonnika w diecie może prowadzić do trudności w wypróżnianiu i nadmiernego naprężania podczas oddawania stolca, co zwiększa ryzyko wystąpienia hemoroidów. 
• Niewłaściwa ilość płynów – spożywanie niewystarczającej ilości płynów może prowadzić do wysuszenia stolca, co może uczynić go twardszym i trudniejszym do wydalenia. 
• Dieta uboga w warzywa i owoce – warzywa i owoce są ważnym źródłem błonnika, witamin i minerałów. Dieta uboga w te składniki może prowadzić do problemów z trawieniem i zaparciami. 
• Jedzenie nadmiernej ilości tłuszczów i pikantnych potraw – niektóre potrawy, szczególnie te bogate w tłuszcze i ostre przyprawy, mogą drażnić układ trawienny i przyczyniać się do biegunki lub zapalenia błony śluzowej jelit. To również zwiększa ryzyko rozwinięcia choroby hemoroidalnej. 

Problemy z trawieniem i zaparcia a hemoroidy 

Osoby z zaparciami często muszą bardziej napinać mięśnie podczas wypróżnień, aby wydalić twardy stolec. Ten nadmierny nacisk i wysiłek mogą zwiększać ciśnienie w okolicach odbytu, co może prowadzić do rozwijania się hemoroidów lub nasilać istniejące. Ponadto, twarde wypróżnienia, które występują podczas zaparć, mogą drażnić i uszkadzać delikatną błonę śluzową odbytu. To może przyczynić się do wystąpienia pęknięć odbytu (wspomnianych szczelin odbytu), które są często towarzyszącym objawem hemoroidów i bywają z nimi mylone. 

Inne przyczyny hemoroidów 

Ważną przyczyną choroby hemoroidalnej jest zbyt długie przebywanie w jednej pozycji, zwłaszcza siedzącej. Taki styl życia może wpływać na krążenie krwi w okolicach odbytu i wpływać na ryzyko wystąpienia hemoroidów. Niemniej nadmierny wysiłek również bywa przyczyną powstawania hemoroidów – chodzi zwłaszcza o aktywność mocno wysiłkową i wytrzymałościową. 

Innymi czynnikami, które sprzyjają rozwojowi choroby hemoroidalnej, są przewlekłe biegunki, choroby układu pokarmowego (np. zapalenie jelita grubego) oraz predyspozycje genetyczne.

Objawy hemoroidów u dzieci mogą być różnorodne, ale zazwyczaj jest to zbiór charakterystycznych dla tej choroby dolegliwości. Jeśli podejrzewasz, że twoje dziecko może mieć hemoroidy lub doświadcza któregokolwiek z tych objawów, zawsze skonsultuj się z lekarzem. Pediatra może dokładnie ocenić sytuację i zalecić odpowiednie leczenie lub zmiany w diecie i stylu życia, aby pomóc dziecku w łagodzeniu objawów. 

Typowe objawy hemoroidów 

Objawy hemoroidów u dzieci bywają niezauważalne dla rodziców, zwłaszcza kiedy choroba ta rozwija się głównie u nastolatków. Ponadto nie zawsze kojarzą się bezpośrednio z tą chorobą. Są to: 

• ból lub dyskomfort nasilające się podczas wypróżnień, 
• krwawienie: krew może pojawić się na papierze toaletowym lub w misce klozetowej; 
• swędzenie: dziecko może odczuwać ciągłą potrzebę drapania się w okolicy odbytu; 
• odczuwalne guzki lub opuchlizna: w niektórych przypadkach, szczególnie w bardziej zaawansowanych, można wyczuć guzki lub opuchliznę w okolicy odbytu. Mogą być one bolesne lub wywoływać uczucie napięcia skóry; 
• trudności z wypróżnieniem: hemoroidy mogą jeszcze bardziej utrudniać wypróżnianie się, ponieważ mogą stanowić „blokadę” w okolicy odbytu; 
• zaczerwienienie i obrzęk: skóra wokół odbytu dziecka może być zaczerwieniona i obrzęknięta; 

• dyskomfort podczas siedzenia: hemoroidy mogą sprawiać, że siedzenie jest bolesne lub niekomfortowe, co może wpłynąć na codzienne aktywności dziecka, dlatego warto obserwować czy jego zachowanie podczas zabaw, odrabiania lekcji, czy pracy przy komputerze się nie zmieniło. 

Warto pamiętać, że nie wszystkie objawy hemoroidów u dziecka muszą występować jednocześnie, a ich nasilenie może być różne w zależności od stopnia zaawansowania choroby. 

Jak rozpoznać hemoroidy u dzieci? 

Skoro objawy hemoroidów u dzieci to kwestie mocno intymne, jak rodzic może zorientować się, że coś jest nie tak? Przede wszystkim warto wiedzieć o co zapytać, gdy dziecko podzieli się z nami wątpliwościami na temat bólu, dyskomfortu czy wyglądu stolca. Ponadto, należy obserwować czy nie występuje krwawienie, kiedy wiemy, że nasze dziecko cierpi na długotrwałe zaparcia. 

Diagnostyka hemoroidów u dzieci 

Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące objawy u swojego dziecka, skonsultuj się z lekarzem. Początkowo może to być lekarz pierwszego kontaktu, np. pediatra. Lekarz przeprowadzi wywiad medyczny, zapyta o objawy i wykona badanie fizykalne, w którym dokładniej oceni okolicę odbytu i jelit dziecka. 

Badania fizykalne i dodatkowe badania diagnostyczne hemoroidów u dzieci 

Badanie odbytu jest kluczowe w diagnozie hemoroidów u dzieci. Lekarz może użyć rękawiczek i żelu lub specjalnego narzędzia, aby dokładnie zbadać tę okolicę w poszukiwaniu oznak hemoroidów lub innych problemów zdrowotnych. Podczas badania proktologicznego lekarz sprawdza stan skóry odbytu oraz wokół odbytu orz stan napięcia mięśni. 

W niektórych przypadkach, jeśli objawy są niejasne lub podejrzane, lekarz może zalecić dodatkowe badania diagnostyczne, takie jak badanie endoskopowe, by wykluczyć zmiany nowotworowe, kolonoskopia, USG, czy wlew doodbytniczy. 

Leczenie hemoroidów u dzieci 

Leczenie hemoroidów u dzieci zależy od stopnia nasilenia objawów. Zazwyczaj rozpoczyna się od metod leczenia zachowawczego i zmian w diecie oraz stylu życia. W większości przypadków hemoroidy u dzieci są łagodne i mogą być skutecznie leczone w ten sposób. Jednak w niektórych przypadkach, gdy objawy są poważne lub nie ustępują po leczeniu domowym, może być konieczne leczenie interwencyjne. 

Leczenie zachowawcze  

Leczenie zachowawcze hemoroidów u dzieci obejmuje przede wszystkim zmiany w diecie. Odpowiednie nawodnienie, zwiększenie zawartości błonnika w diecie, unikanie pikantnych i tłustych potraw mają na celu profilaktykę zaparć lub nawet pozbycie się ich. To szczególnie ważne, ponieważ, jeśli dziecko cierpi na chorobę hemoroidalną, nie powinno wkładać wysiłku w parcie podczas wypróżnień. Takie postępowanie może pogorszyć stan zdrowia dziecka. 

Warto pamiętać, że w przypadku zaobserwowania objawów hemoroidów u dziecka, nie należy podejmować samodzielnych działań leczniczych. Maści, kremy czy czopki dostępne w aptekach bez recepty mogą zaszkodzić, zamiast pomóc. 

Możliwości leczenia interwencyjnego  

Warto zaznaczyć, że sięganie po metody interwencyjne leczenia hemoroidów u dzieci to sytuacje skrajne i wyjątkowe. Zazwyczaj udaje się wyleczyć zmiany hemoroidalne bez ich użycia w przypadku dzieci. 

Wśród metod interwencyjnego leczenia hemoroidów wykorzystywane są:  

• skleroterapia, czyli wstrzykiwanie substancji w guzki hemoroidalne, aby je zmniejszyć;  
• ligacja gumką, zwana również gumkowaniem hemoroidów metodą Barrona, która polega na podwiązywaniu hemoroidów w celu wysuszenia ich i doprowadzenia do obumarcia; 
• procedury chirurgiczne, 

• krioterapia. 

Kiedy zwrócić się o pomoc specjalistyczną w przypadku hemoroidów u dzieci? 

Jeśli podejrzewasz, że twoje dziecko ma hemoroidy lub doświadcza objawów, takich jak ból, krwawienie czy swędzenie w okolicach odbytu, należy skonsultować się z lekarzem. Specjalista może dokładnie ocenić sytuację i zalecić odpowiednie leczenie, a przede wszystkim postawić odpowiednią diagnozę. Hemoroidy dają objawy nieswoiste – krew, która zostaje na papierze toaletowym i ból podczas wypróżnień częściej u dzieci zwiastuje choroby jelit niż chorobę hemoroidalną.

Aby zapobiegać hemoroidom u dzieci, trzeba dbać o dietę dziecka i nie dopuszczać do zaparć. Warto pilnować regularności wypróżniania się. Styl życia jako profilaktyka hemoroidów to bardzo ważny czynnik – zachęcaj dziecko do regularnej aktywności fizycznej, naucz dziecko prawidłowych nawyków sanitarnych od samego początku. 

Jak nauczyć dziecko prawidłowych nawyków sanitarnych? 

Przede wszystkim dzieci uczą się przez naśladowanie, więc od samego początku warto dawać przykład i po każdym wyjściu z toalety myć ręce wodą i mydłem oraz pilnować, by dziecko robiło to dokładnie. Kiedy dziecko jest małe i otwarte na współpracę z rodzicem, należy nauczyć je prawidłowego podcierania się papierem toaletowym – od przodu do tyłu, bez tarcia i nacisków. Lepiej zachęcić dziecko do podmycia się, niż zmuszać do podcierania „do skutku”. Za każdym razem po wypróżnieniu jeśli dziecko czuje dyskomfort, powinno umyć okolice odbytu wodą i mydłem, najlepiej do higieny intymnej, by nie przesuszać skóry w tych delikatnych okolicach. 

Małe dzieci często mają opory przed uzyskaniem samodzielności w łazience. Mogą odczuwać obrzydzenie lub strach, dlatego ważne jest, aby wykazać cierpliwość i zrozumienie. Można pokazać dzieciom, jak prawidłowo wycierać pośladki, na przykład na dwóch złączonych balonach, które będą je naśladować. Można to zrobić w formie zabawy, aby pomóc dziecku przyswoić ten prawidłowy nawyk.