Podtlenek azotu do porodu

Za odkrywcę podtlenku azotu uważa się Josepha Priestley’a. Odkrycie datuje się na 1772 rok. W naturze powoduje m.in. efekt cieplarniany i zmniejszenie ilości ozonu w atmosferze. Ma też wiele pozytywnych, zaskakujących właściwości, m.in. w przemyśle przetwórczym, gdzie jako E942 sprawia, że niektóre substancje spożywcze, jak np. bita śmietana, utrzymują swoją konsystencję piany. Jednym  z ciekawszych zastosowań podtlenku azotu jest poród. 

– Mechanizm działania tego znieczulenia nie jest do końca poznany. Prawdopodobnie podtlenek azotu uruchamia uwalnianie w mózgu związków chemicznych, jak dopamina i endorfiny, które modyfikują przewodzenie bodźców bólu – wyjaśnia dr n. med. Alicja Ceran, specjalistka ginekologii z Centrum Medycznego Damiana.

Podtlenek azotu N2O to nieorganiczny związek chemiczny. Podtlenek azotu jest bezbarwny, słodkawy w smaku, o słabo wyczuwalnej woni. Współcześnie znajduje zastosowanie m.in. w tuningu samochodów i w paliwie do rakiet kosmicznych. Znajdziemy go również wewnątrz niektórych opakowań, gdzie wpływa na przedłużenie trwałości produktów. Jest także składnikiem popularnych napojów energetycznych.

Już pod koniec XVIII wieku zauważono znieczulające działanie podtlenku azotu. Eksperymenty, m.in. na sobie, przeprowadzał Humphry Davy. To właśnie on nazwał go „gazem rozweselającym”. Wyniki swoich doświadczeń Davy opublikował w 1800 roku pod tytułem  „Badania chemiczne i filozoficzne, obiekt naczelny – podtlenek azotu”. Później podtlenek azotu robił karierę na jarmarkach, gdzie prezentowano jego rozweselające działanie. 

Z czasem zaobserwowano wiele innych, o wiele bardziej pożytecznych, zastosowań podtlenku azotu. Okazało się, że pozwala uśmierzyć ból i jest świetnym środkiem stosowanym w stomatologii. Jako pierwszy, także na sobie, sprawdził to w 1844 roku dentysta Horacy Wells, któremu po znieczuleniu gazem rozweselającym wyrwano ząb. 

W Polsce podtlenek azotu zastosowano najpierw w chirurgii, a z czasem, z  uwagi na fakt, że podtlenek azotu łagodzi ból, a przy tym pozwala na zachowanie świadomości pacjenta lub pacjentki, zaczęto stosować tę metodę znieczulenia także w trakcie porodów. W Polsce po raz pierwszy po gaz rozweselający sięgnął Stanisław Klikowicz w 1880 roku. 

Jak działa gaz rozweselający?

Obecnie gaz rozweselający w położnictwie znany jest pod nazwą Entonox. 

– Podtlenek azotu stosuje się, aby pacjentka była bardziej rozluźniona, mniej się stresowała. To nieinwazyjna metoda łagodzenia bólu, stosowana w położnictwie od kilkudziesięciu lat. Inhalację gazem pacjentka dozuje samodzielnie. Badania pokazują, że inhalacja nie ma negatywnego wpływu na przebieg porodu ani na rodzące, nie widać też różnic w punktacji Apgar u dzieci matek znieczulanych gazem oraz matek nie znieczulanych. Obecnie najczęściej stosuje się mieszaninę gazów, w skład której wchodzi podtlenek azotu. Inhalacja nie znosi całkowicie odczuwania bólu, ale daje uczucie relaksu i lekkiego oszołomienia. Łagodne skutki uboczne, jakie mogą wystąpić u pacjentki – zawroty głowy, senność, mdłości, rzadko wymioty – ustępują już po kilku minutach od odstawienia gazu– wyjaśnia dr n. med. Alicja Ceran. 

Aktywne działanie podtlenku azotu obserwuje się po ok. 30-60 sekundach od podania lub po około 10 wdechach. To, jak szybko gaz zadziała, zależy od tego, jak duży będzie haust gazu, czyli szybkość i objętość wdechu. Podtlenek azotu można stosować w każdym okresie porodu. 

Po co stosuje się podtlenek azotu do porodu?

Podtlenek azotu do porodu używany jest w celu analgezji, czyli zniwelowania bólu porodowego. Ponadto korzystnie wpływa on na poprawę nastroju rodzącej, działa rozluźniająco. 

Podtlenek azotu może być ułatwieniem dla rodzącej mamy, gdyż zmniejszenie bólu to jeden z priorytetów dla większości rodzących. Sam strach przed bólem i przebiegiem porodu bywa paraliżujący, więc „rozweselające” działanie podtlenku azotu to kolejny jego atut.

Czy podtlenek azotu znieczula?

Podtlenek azotu działa znieczulająco i łagodzi ból, ale – niestety – nie u wszystkich pacjentek. 

– U części pacjentek faktycznie uśmierza ból i są bardziej „rozluźnione”, innym z kolei jest po gazie niedobrze. Na pewno warto spróbować, bo Entonox jest dostępny na każdej sali porodowej. Jeśli nie zadziała, to zawsze można odstawić, bo wdycha się go samodzielnie przez ustnik, 2-3 wdechy na jednym skurczu. Zazwyczaj moim pacjentkom mówię, że mogą spróbować, a gdyby kręciło się im w głowie czy było im niedobrze, to zawsze mogą zrezygnować. Czasem to działa trochę jak placebo – pacjentki skupiają się na oddychaniu, co odciąga ich uwagę od skurczów. Znieczulenie tlenkiem azotu to sprawa indywidualna, na pewno jest bezpieczny dla dziecka, nie przenika przez łożysko, ale w uśmierzaniu bólu u rodzącej nie zawsze jest skuteczny, szacowałabym szanse 50 na 50 – wyjaśnia położna Dominika Mazur.

Gaz rozweselający stosowany w stomatologii jest dodatkowo płatny. Jednak podczas porodu można skorzystać z podtlenku azotu bezpłatnie. Warto uwzględnić ten fakt w planie porodu. Sprawdź zawczasu, czy placówka, w której planujesz rodzić, dysponuje taką możliwością znieczulenia.

Jak każda metoda zmniejszenia bólu, podtlenek azotu ma swoje wady i zalety. Pamiętaj, że poród nie musi boleć. Nie jest prawdą, że radość z macierzyństwa zaciera złe wspomnienia z przebiegu porodu. Wiele kobiet latami nie może się otrząsnąć z traumy, dlatego warto zadbać o to, aby przebieg porodu był dla mamy możliwie jak najbardziej komfortowy. 

Podtlenek azotu do porodu poprawia nastrój rodzącej, zmniejsza ból, można z niego korzystać bez obecności anestezjologa i nie ma niekorzystnego wpływu na przebieg porodu.  Wśród wad podtlenku azotu należy wymienić m.in. senność, zawroty głowy, nudności, lekkie zaburzenia świadomości, konieczność zachowania pozycji siedzącej lub leżącej przy wdychaniu. 

O lekarzu:

Dr n. med. Alicja Ceran – absolwentka Akademii Medycznej w Warszawie, specjalistka II stopnia z zakresu ginekologii i położnictwa. Wieloletnia pracownica Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Wielokrotna uczestniczka międzynarodowych zajazdów i sympozjów. Autorka kilkudziesięciu prac publikowanych w naukowej literaturze krajowej i zagranicznej. Związana z Centrum Medycznym Damiana w Warszawie.

Warto wiedzieć! Sprawdź jakie są w Polsce formalności po porodzie