Kiedy robić badania ultrasonograficzne w ciąży?

Badanie ultrasonograficzne jest nieinwazyjne i bezpieczne. Polega ono na wykorzystaniu fal ultradźwiękowych do stworzenia obrazu tego, co znajduje się wewnątrz naszego organizmu. Dźwięki o bardzo wysokiej częstotliwości są niesłyszalne dla człowieka – wysyłane przez głowicę narzędzia odbijają się od badanych tkanek i wracają, dzięki czemu na ekranie powstaje obraz. Kiedy lekarz przesuwa głowicę po brzuchu kobiety, widzi, co znajduje się w jamie brzusznej. Zobaczy nie tylko płód, ale również jego narządy, dlatego USG jest tak skutecznym badaniem, jeśli chodzi o wykrywanie chorób czy nieprawidłowości w rozwoju małego człowieka.

W zależności od etapu ciąży, w którym wykonywane jest badanie, jego cel jest inny i inne zmiany można dostrzec. Badania obrazowe pełnią kluczową funkcję w diagnostyce położniczo-ginekologicznej. Podstawowym celem badania USG w ciąży jest zminimalizowanie wystąpienia komplikacji zdrowotnych u dziecka po narodzinach. Badanie ultrasonograficzne umożliwia diagnostykę wad u płodu, niedojrzałości czy innych zaburzeń wewnątrzmacicznych, które mogą być zagrażające dla zdrowia i życia dziecka. Wykryte wcześniej mają szansę na wyleczenie lub mogą zostać wdrożone działania, które zmniejszą ryzyko powikłań.

W pierwszym trymestrze ciąży badanie USG pokazuje liczbę pęcherzyków ciążowych i płodów w macicy, oceniana jest czynność serca płodu, a także jego anatomia – kształt czaszki, jama brzuszna, sierp mózgu, położenie żołądka itd. Ponadto badanie USG pozwala ocenić kosmówkę oraz stwierdzić ryzyko wystąpienia najczęstszych aberracji chromosomowych.

W drugim i trzecim trymestrze badanie ultrasonograficzne umożliwia dokładne przyjrzenie się m.in. twarzy płodu. Można ocenić rozmiar, kształt i kondycję czaszki, a także przeanalizować rozwój ośrodkowego układu nerwowego. W diagnostyce prawidłowego rozwoju twarzoczaszki istotną rolę odgrywa trójwymiarowe USG.

W drugim trymestrze ciąży lekarz może też sprawdzić rozwój klatki piersiowej i serca płodu – jego wielkość, rytm oraz budowę z bardzo dużą dokładnością. Możliwe jest również skontrolowanie rozwoju kończyn, szyi i jamy brzusznej, żołądka, układu moczowego, kręgosłupa. Dzięki badaniu USG możemy się nawet dowiedzieć, ile w momencie badania szacunkowo waży nasze dziecko. Drugi trymestr to również moment oceny łożyska i płynu owodniowego. Dla przyszłych rodziców niezwykle emocjonująca może być wiadomość o płci dziecka – to również umożliwia USG w drugim trymestrze ciąży.

Ważnymi informacjami płynącymi z badania USG jest długość szyjki macicy oraz ryzyko wystąpienia przedwczesnego porodu. Jeśli szyjka macicy ma mniej niż 25 mm, ryzyko porodu przed terminem jest duże. Dzięki takiemu rozpoznaniu lekarz może wdrożyć odpowiednią profilaktykę.

Wykonanie badania USG jest możliwe na każdym etapie ciąży. Przed 10. tygodniem ciąży USG potwierdza, czy ciąża jest i czy wygląda prawidłowo. Przed 6. tygodniem ciąży uchwycenie jaja płodowego na ekranie może być bardzo trudne lub niemożliwe. Celem pierwszego badania USG jest potwierdzenie, że ciąża jest wewnątrzmaciczna. Poza tym oceniany jest wiek płodu – na podstawie jego wielkości obliczana jest prognozowana data porodu. Sprawdza się również liczbę zarodków, kosmówek i owodni w przypadku ciąż mnogich. Lekarz ma także możliwość oceny narządów płciowych kobiety pod kątem wad rozwojowych czy obecności mięśniaków. Do 11. tygodnia ciąży badanie USG wykonywane jest dopochwowo. Każde kolejne badanie będzie wykonane przez brzuch.

Kolejne badanie USG wykonuje się między 11. a 13. tygodniem ciąży, czyli nadal w pierwszym trymestrze. Jednym z ważniejszych elementów tego badania jest badanie przezierności karkowej, czyli wykluczenie ryzyka ewentualnych aberracji chromosomowych. Ponadto USG w 1. trymestrze jest elementem tak zwanego testu złożonego (USG, test PAPP-A i beta hCG), który zwiększa wczesne wykrycie zespołu Downa do 95 proc.

Badanie USG w drugim trymestrze ciąży odbywa się między 18. a 22. tygodniem. To tak zwane połówkowe badanie USG w ciąży. Głównym jego celem jest szczegółowa analiza narządów wewnętrznych płodu pod kątem ewentualnych wad wrodzonych. Badanie w trzecim trymestrze ma charakter kontrolny – sprawdza się dobrostan płodu i jego wzrost oraz ułożenie.

Wykonanie badania USG jest konieczne, jeśli ciąża zostanie „przenoszona”. Po 40. tygodniu ciąży rośnie ryzyko obumarcia płodu, zatem niezwłocznie należy wykonać USG i KTG.

Badanie USG w ciąży nie wymaga specjalnych przygotowań – jest całkowicie bezbolesne. Warto wybrać ubranie, które łatwo będzie można podciągnąć, by odsłonić brzuch i nie musieć się zupełnie rozbierać. Badanie w 1. i 3. trymestrze nie trwa dłużej niż 20 minut, jednak badanie połówkowe może być nawet 2 razy dłuższe. Przed badaniem USG w ciąży można jeść i pić. Można je wykonać o każdej porze dnia. Na pierwsze badanie USG w ciąży warto zabrać ze sobą wyniki wszystkich badań laboratoryjnych.

Do obowiązkowych badań USG w ciąży o prawidłowym przebiegu należą trzy badania: między 11. a 13. tygodniem, badanie połówkowe oraz badanie w trzecim trymestrze przed upływem 32. tygodnia ciąży. Lekarz może zlecić dodatkowe badania USG na różnych etapach ciąży, zwłaszcza jeśli w jej trakcie wystąpiły jakiekolwiek komplikacje.