Co to jest zapłodnienie pozaustrojowe?

In vitro, czyli zapłodnienie pozaustrojowe, to dosłownie rzecz biorąc, zapłodnienie poza organizmem kobiety. Komórka jajowa pobrana z jajnika jest zapładniana przez plemnik w warunkach laboratoryjnych, a następnie zarodek transferowany jest bezpośrednio do jamy macicy.

Zapłodnienie pozaustrojowe składa się z kilku etapów. Pierwszym z nich jest wizyta w klinice i próba znalezienia przyczyny niepłodności, aby dobrać jej jak najbardziej skuteczne leczenie. Jeśli para decyduje się na in vitro, najpierw ma miejsce stymulacja hormonalna owulacji, która następnie umożliwi punkcję komórek jajowych. W warunkach laboratoryjnych komórki zapładniane są za pomocą nasienia partnera lub dawcy. Hodowla zarodków odbywa się pod kontrolą embriologa i w 5. dobie następuje transfer zarodka drogą dopochwową do jamy macicy. Niewykorzystane zarodki lub komórki jajowe mogą zostać zamrożone, a w razie niepowodzenia możliwe jest ich użycie w kolejnych próbach.

Zapłodnienie pozaustrojowe umożliwia posiadanie dzieci parom, które zmagają się z problemem niepłodności. Wskazaniami do in vitro są m.in.:

• niedrożność jajowodów,
• zaburzenia owulacji,
• endometrioza,
• słabe parametry nasienia,
• niepłodność idiopatyczna.

W Polsce procedura in vitro nie jest refundowana przez NFZ. W niektórych polskich miastach, np. w Warszawie, dostępny jest miejski program finansowania zapłodnienia pozaustrojowego po spełnieniu określonych warunków. Jeśli para nie kwalifikuje się do programu, koszty in vitro pokrywa z własnej kieszeni. Nie da się jednoznacznie określić, ile kosztuje zapłodnienie pozaustrojowe, ponieważ na jego cenę składa się wiele czynników, takich jak chociażby liczba prób koniecznych do zajścia w ciążę. Najwięcej kosztuje dawstwo komórek od innej kobiety. Często pary decydujące się na zapłodnienie pozaustrojowe ponoszą koszty rzędu od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych.

In vitro jest uregulowane w Polsce prawnie przez Ustawę o leczeniu niepłodności z 2015 roku. Reguluje ona m.in. zasady kwalifikacji pacjentów do metod wspomaganego rozrodu. Zgodnie z nią do procedury zapłodnienia pozaustrojowego w Polsce przystąpić mogą pary heteroseksualne. Najczęściej do in vitro kwalifikowane są pary, które nie zaszły w ciążę przez co najmniej 12 miesięcy starań. Jednym z wyjątków od tej reguły są kobiety po 40. roku życia, które nie muszą czekać 12 miesięcy. W ustawie nie ma szczegółowych restrykcji dotyczących wieku rodziców, lecz zawsze uwzględniane jest ewentualne ryzyko związane ze stanem zdrowia. Przed procedurą konieczne jest podpisanie odpowiednich dokumentów oraz medyczna rozmowa kwalifikacyjna (czasami również psychologiczna).

Każda klinika zajmująca się leczeniem niepłodności publikuje swoje wyniki związane ze skutecznością leczenia. Wiele zależy od konkretnej sytuacji, a także innych czynników, m.in. od wieku partnerów. Najczęściej skuteczność in vitro określana jest w granicach 40–60 proc. Oznacza to, że przy pierwszej próbie in vitro średnio 4–6 parom na 10 udaje się zajść w ciążę. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że w medycynie nic nie jest pewne ani oczywiste i niektóre pary muszą przejść więcej cykli in vitro, aby zostać rodzicami.

Inną metodą leczenia niepłodności jest inseminacja, która polega na podaniu przygotowanego nasienia partnera lub dawcy bezpośrednio do jamy macicy. Wykorzystywana jest ona w przypadku, gdy nie występują przeszkody, na przykład niedrożność jajowodów czy endometrioza. W przypadku inseminacji nie ma konieczności stymulowania owulacji farmakologicznie, jeśli kobieta prawidłowo owuluje.

Wybór odpowiedniej metody leczenia niepłodności wymaga wizyty w klinice i wykonania szeregu badań. Lekarze specjalizujący się w leczeniu niepłodności każdej parze indywidualnie proponują skuteczne postępowanie prowadzące do upragnionej ciąży.