ADHD u dziecka – co musisz wiedzieć?

ADHD (ang. attention deficyt hyperactivity disorder), czyli inaczej zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, należy do zaburzeń psychicznych rozpoczynających się już we wczesnym dzieciństwie. Charakteryzuje się występowaniem trzech grup objawów: związanych z deficytem koncentracji uwagi, nadruchliwością oraz impulsywnością. Według statystyk choroba ta raczej częściej dotyka chłopców. 

Za główną przyczynę ADHD uznaje się czynniki genetyczne, które odpowiadają za pojawienie się objawów nawet w około 90 proc. przypadków. Ryzyko wystąpienia zespołu nadpobudliwości ruchowej zwiększają: palenie papierosów, picie alkoholu i zażywanie niektórych leków przez matkę w trakcie ciąży, a także urazy okołoporodowe oraz niska masa urodzeniowa dziecka. Dochodzi wtedy do niedoboru funkcji hamujących i kontrolnych układu nerwowego, w wyniku czego pojawia się nadmierna aktywność ruchowa oraz impulsywność.

Rozpoznanie ADHD wiąże się ze spełnieniem kryteriów diagnostycznych. Objawy choroby muszą wystąpić przed 7. rokiem życia, utrzymywać się co najmniej 6 miesięcy, a także utrudniać codzienne funkcjonowanie dziecku. Symptomy powinny pojawiać się w minimum dwóch różnych środowiskach, w których dziecko przebywa. 

Do grupy objawów związanych z nadmierną aktywnością ruchową zalicza się nadmierną ruchliwość, m.in. wiercenie się i ciągłe poruszanie nogami, gadatliwość i hałaśliwość. Z wiekiem objawy te mogą być mniej widoczne, natomiast nastolatek może odczuwać wewnętrzny niepokój. Zaburzenia koncentracji i uwagi objawiają się m.in.: roztargnieniem podczas obowiązków, trudnościami w wykonywaniu instrukcji, a także niechęcią do zadań, które wydają się dziecku nieatrakcyjne lub nudne. 

Dziecko z ADHD gubi przedmioty, zapomina o codziennych obowiązkach i łatwo rozprasza się u niego uwaga. Dziecko odkłada wszystko na ostatnią chwilę. Ostatnia grupa objawów to te związane z nadmierną impulsywnością. Dzieci przerywają rozmowy, wtrącają się w połowie zdania, mówią bez zastanowienia, a także nie umieją w spokoju zaczekać na swoją kolej, np. podczas zabawy. 

Objawy ADHD zmieniają się wraz z wiekiem. W okresie przedszkolnym dominuje nadmierna ruchliwość i impulsywność. Po rozpoczęciu nauki w szkole pojawiają się zaburzenia koncentracji uwagi. Wtedy dzieci zwykle mają problemy w relacjach z rówieśnikami. Powikłaniami ADHD mogą być uzależnienia, depresja czy zachowania antyspołeczne.

Jeśli rodzic czy nauczyciel zauważy objawy ADHD u dziecka, najlepiej jest skonsultować się z psychologiem lub lekarzem psychiatrą. Specjalista przed postawieniem rozpoznania powinien wykluczyć inne przyczyny wspominanych symptomów. ADHD przypominać może zaburzenia zachowania czy też lękowe. Poza tym zawsze należy wykluczyć zaburzenia somatyczne, np. problemy ze wzrokiem czy słuchem, a także choroby tarczycy, alergie oraz zażywanie przez dziecko substancji psychoaktywnych (np. dopalaczy). 

Nieleczone ADHD może prowadzić do różnego rodzaju powikłań zdrowotnych, emocjonalnych czy społecznych. Dziecko z objawami ADHD często jest odrzucane przez rówieśników, co może prowadzić do niskiej samooceny, konfliktów z prawem czy sięgania po alkohol i narkotyki. ADHD może również powodować nadmierny apetyt i otyłość, prowadzić do zaburzeń depresyjnych, a także snu. Z tego powodu bardzo ważna jest odpowiednia reakcja rodziców czy nauczycieli oraz niebagatelizowanie symptomów u dziecka.

Postępowanie po zdiagnozowaniu ADHD u dziecka powinno być wielokierunkowe, skierowane nie tylko do dziecka, ale również osób z jego otoczenia. Według badań wsparcie najbliższych i zrozumienie przez nich choroby prowadzi do lepszego rokowania i poprawia stan dziecka. Leczenie ADHD obejmuje najczęściej psychoedukację, psychoterapię oraz farmakoterapię. 

Ostatnią metodę wykorzystuje się, gdy poprzednie nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, a nasilające się objawy prowadzą do nieprawidłowego rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego dziecka. Najczęściej stosuje się monoterapię, czyli dziecko zażywa zazwyczaj jeden lek. W razie ewentualnych działań niepożądanych jest on zmieniany na inny. Lekami pierwszego rzutu są leki psychostymulujące. 

W terapii stosowana jest atomoksetyna, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne czy też bupropion. Leczenie zawsze powinno być prowadzone pod ścisłą kontrolą specjalisty z zakresu psychiatrii dzieci i młodzieży.