Zaparcia u dzieci a alergie pokarmowe – jakich produktów należy unikać?

U małych dzieci szczególną uwagę należy zwrócić na alergię na białka mleka krowiego (ABMK). Badacze wykazali, że aż u 78 proc. dzieci z ABMK i zaparciami stolca wypróżnienia unormowały się po zastosowaniu diety eliminacyjnej. Natomiast badania przeprowadzone w Holandii dowiodły, że potwierdzona ABMK w 1. roku życia jest mocno związana ze zwiększonym ryzykiem rozpoznania zaparcia czynnościowego w późniejszym okresie życia.

Mleko krowie i nabiał są silnymi alergenami. Reakcja alergiczna może zostać wywołana przez białka występujące w mleku, czego nie należy mylić z nietolerancją laktozy, która rozwija się wskutek niedoboru albo całkowitego braku laktazy – enzymu trawiennego powodującego rozkład laktozy na cukry proste. Zaparcia nie są jednak objawem nietolerancji laktozy.

W przypadku ABMK należy sięgnąć po alternatywy dla mleka krowiego i tradycyjnych produktów mlecznych, tzn. po napoje roślinne (owsiane, ryżowe, kokosowe, sojowe – pod warunkiem, że nie uczulają), szczególnie wzbogacone w wapń oraz po inne źródła wapnia (suszone morele i figi, migdały, nasiona chia, amarantus). U niemowląt karmionych mlekiem należy zastosować hydrolizat o wysokim stopniu hydrolizy.

Alergie pokarmowe są stanem chorobowym, w którym dolegliwości uwarunkowane są mechanizmami immunologicznymi; w chwili dostania się alergenu do przewodu pokarmowego organizm zaczyna produkować przeciwciała, starając się go unieszkodliwić, a następnie usunąć z organizmu. Alergie pokarmowe i zaparcia u dzieci są ze sobą silnie powiązane.

Celiakia, czyli choroba trzewna, to genetycznie uwarunkowana pokarmowa nadwrażliwość na gluten znajdujący się w zbożach. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe – zaparcia, biegunki, wzdęcia – to jedne z udokumentowanych symptomów celiakii. U dzieci poniżej 3. roku życia najczęściej stwierdza się klasyczną postać choroby (u osób starszych objawy są nietypowe). Warto odróżnić celiakię od nietolerancji glutenu, czyli natychmiastowej lub opóźnionej reakcji uczuleniowej po spożyciu glutenu. Również w tym przypadku mogą wystąpić zaparcia.

Alergie pokarmowe u dzieci, w tym uczulenie na gluten, oznaczają konieczność zastosowania diety eliminacyjnej. Z jadłospisu należy wykluczyć produkty zawierające gluten, czyli te, które w swoich recepturach mają pszenicę, żyto, jęczmień i owies.

Zadbaj o zdrowie swojego dziecka, stosując jadłospisy z naszego ebooka, które pomagają w walce z zaparciami czynnościowymi. Dowiedz się, jakie jest zapotrzebowanie Twojego dziecka na błonnik oraz płyny i wprowadź właściwą dietę. 

POBIERZ EBOOK

Produkty wywołujące zaparcia u dzieci to również jajka. Z badań epidemiologicznych przeprowadzonych w Polsce wynika, że białko jaja kurzego, mleko krowie i owoce cytrusowe najczęściej odpowiadają za wystąpienie alergii pokarmowych u niemowląt, choć uczulać może też żółtko. Alergia na jajka często mija około 3. roku życia, choć nie zawsze. Pojawiają się wtedy różne dolegliwości ze strony jelit i żołądka, m.in. bóle brzucha, nudności, wymioty. Stwierdzona alergia pokarmowa na jaja wiąże się z koniecznością ich całkowitej eliminacji z diety, również w produktach, które je zawierają.

O zamienniki jajek nie jest łatwo, zwłaszcza że w pokarmach pełnią one wiele ról (spulchniającą, wiążącą, zagęszczającą, nadającą puszystość). Podobne właściwości do białka jaj ma aquafaba, czyli woda po gotowaniu (lub z puszki) ciecierzycy. W sklepach ekologicznych dostępna jest aquafaba rozpuszczalna. Można też stosować nasiona chia, siemię lniane, miękkie banany.

Do pokarmów najczęściej uczulających dzieci należą orzechy i nasiona – szczególnie mocno uczulają orzechy arachidowe (ziemne), włoskie i laskowe, a także słonecznik i sezam. Reakcja alergiczna może być od łagodnej do bardzo silnej, wręcz zagrażającej zdrowiu i życiu (wstrząs anafilaktyczny). Natomiast ze strony jelit i żołądka mogą pojawić się zaparcia albo przeciwnie – biegunki, ból brzucha, wzdęcia, wymioty, wysypka skórna, zwroty głowy, świszczący kaszel, trudności z oddychaniem, spadek ciśnienia.

Dzieci uczulone na orzechy muszą wystrzegać się również batoników, lodów oraz smarowideł, które zawierają choćby ich śladowe ilości. Jeśli dziecko do 3. roku życia po spożyciu konkretnego rodzaju orzechów doświadczyło reakcji anafilaktycznej, dla jego bezpieczeństwa zaleca się eliminację wszystkich rodzajów orzechów do czasu, aż dziecko podrośnie.

Jeśli chodzi o produkty wywołujące zaparcia u dzieci, nie można nie wspomnieć o soi i produktach sojowych, które są silnymi alergenami. Alergie pokarmowe dają podobny zespół objawów, dlatego dla potwierdzenia bądź wykluczenia diagnozy stosuje się specjalistyczne testy. Na szczęście soja nie jest niezbędnym produktem w diecie. Jednak eliminacja samej soi to jedno. Drugie to unikanie produktów, które zawierają m.in. lecytynę sojową (słodycze, wędliny, gotowe sosy).

W przypadku alergii pokarmowych zalecenia są zwykle jasne: eliminacja z diety tego, co uczula, jednak zastosowanie tego w praktyce bywa bardzo trudne. Eliminacja musi być całkowita – częściowe ograniczenie alergenu nie przynosi żadnych korzyści. Co ważne, istotą stosowania diety eliminacyjnej jest nie tylko usunięcie z jadłospisu nietolerowanych pokarmów, ale zastąpienie ich pokarmami innymi, równoważnymi pod względem wartości odżywczych. W przypadku alergii wielopokarmowej konieczne jest wyeliminowanie więcej niż jednego produktu czy grupy produktów. Jest to jednak niezbędne postępowanie dla zdrowia. Dobrym rozwiązaniem jest współpraca z pediatrą i/lub dietetykiem w celu opracowania indywidualnego planu żywieniowego dla dziecka.