Jakie są najlepsze witaminy na odporność dla dzieci?

Każdego dnia mamy kontakt z czynnikami, które mogą być szkodliwe dla zdrowia, dlatego przygotowania do konfrontacji z otaczającym światem zaczynają się już w łonie matki – przeciwciała przekazywane są przez łożysko. Podczas porodu naturalnego noworodek styka się z mikroorganizmami pochwy i bakteriami końcowego odcinka przewodu pokarmowego matki i na tej podstawie ustala się flora jego jelit. Dlatego dzieci urodzone przez cesarskie cięcie narażone są na problemy z układem odpornościowym.

Pozyskane przez dziecko podczas porodu bakterie zaczynają rozprzestrzeniać się po jego układzie pokarmowym i napędzają jego florę. Następnie mikrobiota jelitowa działa na układ odpornościowy – tak zaczyna się nauka mechanizmów obronnych układu odpornościowego. Nie bez znaczenia w tym procesie jest mleko matki, które przekazuje przeciwciała ze środowiska. Tych kilka czynników składa się na powstanie sieci obronnej, która towarzyszy człowiekowi do końca życia.

Uznaje się, że w budowaniu odporności kluczowe jest pierwszych tysiąc dni od momentu poczęcia – w tym czasie mikroflora rozwija się, dojrzewa i staje się niejako fundamentem dla organizmu. Zdarza się, że niemowlęcy układ odpornościowy potrzebuje dodatkowego wsparcia, jednak decyduje o tym specjalista po przeprowadzeniu diagnostyki.

Od chwili narodzin organizm dziecka zapoznaje się ze światem i drobnoustrojami, z którymi musi sobie poradzić. Może to skutkować częstszymi infekcjami – skarżą się na to głównie rodzice maluchów, które rozpoczynają przygodę ze żłobkiem lub przedszkolem. Dzieci, które przebywają w skupiskach i w zamkniętych pomieszczeniach, bardzo często mają objawy przeziębieniowe, ponieważ są nieustannie wystawiane na „nowości”, których organizm jeszcze nie zna. Pocieszające jest to, że komórki odpornościowe wykonują w tym czasie wielką pracę, by zapamiętać bakterie i mikroby i w przyszłości samodzielnie sobie z nimi radzić, a dokładniej: rozpoznawać wroga i nie pomylić go z własnymi komórkami.

Jak to działa? Komórki mają na swojej powierzchni unikalne białka (antygeny), które są „dokumentem tożsamości”. Układ odpornościowy z wiekiem zdobywa natomiast narzędzia do jak najlepszej identyfikacji, czy w ciele pojawiły się bakterie, wirusy, grzyby lub inne zanieczyszczenia, których należy się pozbyć. Następnie podejmuje decyzje, jakie metody zastosować; tak pojawia się kaszel lub katar.

Witaminy i minerały (selen, cynk) wspierają organizm i utrzymują go w dobrej kondycji. Ważne, żeby niezależnie od wieku dostarczać ich poprzez zróżnicowaną dietę, a w przypadku niedoborów uzupełniać.

Za królową odporności bez wątpienia uważana jest witamina C (kwas askorbinowy) – polecana jest przy każdej, nawet najmniejszej infekcji, chociaż eksperci twierdzą, że lepiej brać ją profilaktycznie niż w czasie choroby. Warto pamiętać, że również witaminę C można przedawkować, nie należy zatem spożywać jej w sposób niekontrolowany. Organizm ludzki nie wytwarza samodzielnie tej witaminy, dlatego należy ją dostarczać z pokarmem lub suplementować. Bogate w witaminę C są cytrusy, pomidory, kiwi, dzika różna, brokuły, brukselka.

Witamina E reguluje pracę młodego organizmu, zapobiega wytwarzaniu toksycznych reaktywnych form tlenu, a także pełni rolę silnego przeciwutleniacza, czyli chroni przed wolnymi rodnikami. Znajdziemy ją w olejach (słonecznikowym, rzepakowym) i w oliwie, suszonych morelach, nektarynkach, nasionach słonecznika, orzechach laskowych, migdałach, czarnej porzeczce, szpinaku, pomidorach.

Kolejną witaminą ważną dla odporności dziecka jest witamina B5 (kwas pantotenowy) – niezbędna do produkcji przeciwciał, które chronią organizm przed infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi. Jej niedobór jest diagnozowany raczej rzadko, ponieważ dostarczamy ją z wieloma produktami spożywczymi: mięsem, tłustymi rybami, mlekiem i jego przetworami, jajkami, ziemniakami czy bananami.

Witamina D wykazuje działanie immunomodulujące, wpływa na układ kostny, zwiększa wchłanianie fosforu i wapnia w jelitach, a także obniża poziom cytokin prozapalnych i wzmacnia cytokiny przeciwzapalne – jest zatem niezwykle ważna w procesie rozwoju i budowania odporności w ciele dziecka. Organizm ludzki wytwarza witaminę D, jednak nieraz jest jej za mało, szczególnie w miesiącach, w których mamy ograniczony dostęp do promieni słonecznych. Znajdziemy ją w rybach, jajkach, drobiu, wątrobie (i innych podrobach), przetworach mlecznych – jednak często i tak konieczna jest suplementacja.

Witaminy wspierające odporność należy dostarczać w formie pożywienia (i pamiętać, że niektóre są rozpuszczalne w wodzie, a inne potrzebują tłuszczu), bywa jednak, że konieczna jest suplementacja. Wszystkie decyzje najlepiej konsultować z lekarzem.

W pierwszej kolejności warto pochylić się nad dietą dziecka i zweryfikować zapotrzebowanie na konkretne składniki. Pomocne może okazać się wsparcie lekarza, który doradzi, co i w jakiej postaci podawać dziecku. Wielu rodziców skarży się, że maluchy nie chcą przyjmować tabletek, więc trudno jest podawać im witaminy. W aptekach dostępnych jest wiele produktów, które wspomogą suplementację. Ważne, żeby zadbać o komfort pociechy i tak dobrać witaminy, by ich forma była przystępna – na przykład witaminę D podaje się niemowlętom w postaci kropelek.

W aptekach i sklepach dostępne są (poza tabletkami) żelki, soki, lizaki czy cukierki, które teoretycznie mogą wesprzeć rodzica w podawaniu witamin dziecku. Trzeba jednak być ostrożnym, żeby po pierwsze, nie przedawkować witamin, a po drugie, nie zbudować w maluchu poczucia, że kolorowe żelki na odporność to zwykłe słodycze. Dawkowanie powinno być poparte diagnostyką i wiedzą, a nie bazować na reklamach czy rekomendacjach przypadkowych osób z internetu.

Równie ważny jest skład. Niestety często ładne opakowanie nie idzie w parze z zawartością. Przeczytaj etykietę i upewnij się, że zamiast tabletki czy syropu na odporność nie podajesz dziecku cukrowej bomby. Zapamiętaj również, które witaminy rozpuszczają się w wodzie, a które tłuszczach, ponieważ od tego zależy ich wchłanialność.

• Witaminy rozpuszczalne w wodzie – witamina C, witaminy z grupy B, witamina A w postaci beta-karotenu – przyjmujemy przed posiłkiem;
• witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – witaminy A, D, K, E – przyjmujemy po posiłku (lub w trakcie).

Rodzic nie jest w stanie samodzielnie zdiagnozować, czy i jakiej witaminy może brakować jego dziecku – objawy niedoboru są niespecyficzne, mogą występować pojedynczo i raczej nie wskazują jednoznacznie źródła problemu. W przypadku braku witamin mówimy o hipowitaminozie (gdy z powodu niedoboru pojawiają się pierwsze symptomy, jednak jesteśmy w stanie szybko ten stan poprawić) i awitaminozie (gdy zespół objawów świadczy o przewlekłym niedoborze jednej lub wielu witamin). Może to prowadzić do rozwoju chorób, zdarza się to jednak stosunkowo rzadko i bardzo często jest objawem np. celiakii czy zapalenia jelit, które zaburza wchłanianie.

Na konieczność podania witamin na odporność mogą wskazywać:

• nawracające infekcje, częste przeziębienia,
• poczucie zmęczenia, pogorszenie nastroju, drażliwość, pogorszenie koncentracji,
• łamliwe paznokcie i wypadanie włosów,
• spadek apetytu,
• zmiany skórne,
• spowolnienie lub zatrzymanie wzrostu,
• problemy żołądkowo-jelitowe i zaparcia,
• pogorszenie widzenia.

Braki witaminy D mogą powodować krzywicę, zmiany kostne, opóźnienie ząbkowania, wolniejsze zarastanie ciemiączka i zahamowanie rozwoju fizycznego. Często jednak objawy długo się nie ujawniają, dlatego tak ważna jest diagnostyka i profilaktyka. Zbilansowana dieta, ruch na świeżym powietrzu, częste kontakty z innymi dziećmi, sen i czas na regenerację to czynniki, które minimalizują prawdopodobieństwo wystąpienia niedoboru witamin.