Zakażenia okołoporodowe noworodków

Do zakażeń okołoporodowych u kobiety dochodzi najczęściej na skutek czynności medycznych wykonywanych podczas porodu, np. cewnikowania pęcherza moczowego. Podczas tego zabiegu drobnoustroje z okolicy pochwy mogą zostać przeniesione do rany na kroczu lub na błonę śluzową macicy.

Zapalenie błony śluzowej macicy

Jednym z najczęstszych rodzajów zakażeń okołoporodowych jest zapalenie błony śluzowej macicy. Towarzyszą mu:

• podwyższona temperatura ciała lub gorączka, 
• ból w podbrzuszu,
• stolce o cuchnącym zapachu, 
• plamienia i krwawienia.

Zakażenia układu moczowego

Do innych rodzajów zakażeń okołoporodowych zalicza się zakażenia układu moczowego, w tym zapalenie pęcherza moczowego oraz ostre, odmiedniczkowe zapalenie nerek. Do objawów zapalenia pęcherza moczowego należą: częstomocz, pieczenie przy oddawaniu moczu, nieprzyjemne uczucie parcia na pęcherz oraz dolegliwości bólowe brzucha. Ostre, odmiedniczkowe zapalenie nerek pojawia się w wyniku utrudnionego odpływu moczu. Kobieta może odczuwać ból w okolicy lędźwiowej i ból brzucha, nudności i wymioty oraz bóle głowy.

Noworodek może zarazić się zarówno od matki, jak i innych osób przebywających w szpitalu – odwiedzających chorych, personelu medycznego, a także pozostałych noworodków. Do najczęstszych patogenów wywołujących zakażenia okołoporodowe noworodków należą: 

• wirus grypy, 
• wirus opryszczki pospolitej (HSV), 
• wirus ospy wietrznej,
• wirus cytomegalii, 
• wirus HIV, 
• wirus zapalenia wątroby typu B i C, 
• wirus brodawczaka ludzkiego (HPV),
• paciorkowce, w tym Streptococcus agalactiae,
• pałeczki Escherichia coli, Klebsiella, Pseudomonas,
• bakterie z rodzaju Listeria.

Przebieg zakażeń okołoporodowych jest bardzo zróżnicowany, a postępowanie medyczne zależy od źródła zakażenia. W przypadku objawowej grypy u matki, dziecko izoluje się na okres pięciu dni, ponieważ w tym czasie patogen może przenosić się drogą kropelkową. Pojawienie się u noworodka kataru i sapki lub zaprzestanie ssania piersi jest wskazaniem do konsultacji pediatrycznej. 

Objawy infekcji HSV

Jeśli u kobiety występuje opryszczka narządów płciowych (HSV), wskazany jest poród przez cesarskie cięcie. Również opryszczka wargowa może być zagrożeniem dla noworodka, podobnie jak zmiany opryszczkowe zlokalizowane na piersi. Objawy infekcji HSV pojawiają się do trzech tygodni od zakażenia i są to:

• niechęć do ssania piersi,
• senność,
• płacz bez wyraźnej przyczyny,
• nadpobudliwość,
• obniżone napięcie mięśniowe,
• drgawki,
• zmiany skórne.

Dziecko z podejrzeniem zakażenia HSV powinno być hospitalizowane i poddane leczeniu preparatami przeciwwirusowymi.

Paciorkowiec u noworodka

Paciorkowiec u noworodka może wywołać zapalenie płuc i opon mózgowo-rdzeniowych oraz bakteriemię. Głównym czynnikiem etiologicznym zakażeń noworodka są bakterie beta-hemolizujące, w tym Streptococcus agalactiae. Kobieta może być bezobjawowym nosicielem. Do infekcji dochodzi podczas przechodzenia dziecka przez kanał rodny. Zapalenie płuc objawia się m.in. dusznością, kaszlem i bezdechem. Dziecko z zapaleniem opon mózgowych jest senne, drażliwe, nie chce jeść, może mieć też drgawki. Leczenie polega na podaniu noworodkom po porodzie antybiotyków.

Sepsa po porodzie

Zakażenia okołoporodowe często są przyczyną przedwczesnego porodu oraz sepsy po porodzie. Ciężka posocznica może prowadzić do uszkodzenia narządów i wstrząsu, dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie infekcji i podjęcie leczenia.

Zakażenia okołoporodowe (wewnątrzmaciczne) wywoływane są przez wirusy, bakterie i grzyby. Mogą pojawić się po kilku lub kilkunastu godzinach po porodzie (zakażenia bardzo wczesne), kilku dniach (zakażenia wczesne), a także po wielu tygodniach, a nawet miesiącach (zakażenia późne i bardzo późne). Czynnikami zwiększającymi ryzyko są: przedwczesne pęknięcie błon płodowych, gorączka i infekcje dróg moczowych w czasie porodu.

Zakażenia okołoporodowe są zagrożeniem dla zdrowia i życia noworodka ze względu na jego niedojrzały układ odpornościowy. Wyższe ryzyko infekcji u noworodka dotyczy przede wszystkim wcześniaków, ponieważ nie rozwinęły się u nich jeszcze narządy układu oddechowego i pokarmowego. Dzieci urodzone przedwcześnie mogą nie posiadać przeciwciał, które w normalnych warunkach dostarczane są do organizmu płodu w ostatnich dniach ciąży. Organizm noworodka pozbawiony odporności wrodzonej nie jest zdolny do obrony przed drobnoustrojami, a zakażenia okołoporodowe są główną przyczyną śmierci noworodków.

Zakażenia okołoporodowe częściej obserwuje się u chłopców, dzieci z niską masą urodzeniową oraz noworodków z podwyższonym tętnem i niską oceną w skali Apgar. 

Ryzyko wystąpienia zakażeń okołoporodowych można zminimalizować poprzez działania profilaktyczne. To m.in. badania w ciąży, jak np. posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących. Istotne znaczenie odgrywa zachowanie odpowiedniej higieny oraz właściwa pielęgnacja skóry i kikuta pępowinowego noworodka. Odporność dziecka wzrasta dzięki karmieniu naturalnemu, ponieważ mleko matki jest silnym immunostymulatorem. Jeśli tylko to możliwe, zaleca się, aby kobieta karmiła piersią. Niezwykle ważna jest również stała opieka nad kobietą w ciąży, która pozwala zmniejszyć ryzyko porodu przedwczesnego.