Obniżone napięcie mięśniowe – co musisz wiedzieć?

Objaw ten, zwany także hipotonią (obniżone napięcie mięśniowe nie jest chorobą) oznacza, że mięśnie nie wykonują pracy, jakiej od nich oczekujemy. Obniżone napięcie mięśniowe u trzymiesięcznego niemowlęcia objawia się na przykład problemami z utrzymywaniem główki, gdy podciągamy go za ręce. Dzieci te, choć są wiotkie, mają zwykle mocno zaciśnięte piąstki, a brzuszek wypchnięty do przodu.

Trzeba pamiętać, że niemowlęta rozwijają się w swoim tempie – granice normy określające wiek, w którym maluch powinien zdobyć daną umiejętność, są dość szerokie. Słabe napięcie mięśniowe u dzieci nie musi zatem wiązać się z zaburzeniami, ale być cechą wrodzoną, odziedziczoną po rodzicach czy dziadkach. Dzieci rodzą się różne i wyrastają z nich różni dorośli – nie tylko sprężyści, sprawni fizycznie, ale też wiotcy, u których zdolności sportowe nigdy nie będą najmocniejszą stroną.

Zdarza się również, że obniżone napięcie mięśniowe u dzieci ma poważniejsze przyczyny. U niemowląt mogą one być związane z przebiegiem ciąży i porodu. Na hipotonię bardziej narażone są dzieci z niską masą urodzeniową i te, które w czasie porodu były niedotlenione. W grę wchodzić mogą także choroby, z którymi noworodek przychodzi na świat.

Obniżone napięcie mięśniowe skutkuje wolniejszym rozwojem psychoruchowym dziecka. Maluchy takie później przewracają się z brzucha na plecy czy z pleców na brzuch, później pełzają i raczkują, później próbują siadać i wstawać, a ich ruchy są nieskoordynowane.

Oto zachowania, które powinny zwrócić uwagę rodziców niemowlaka leżącego na pleckach:

• Nie wyciąga rączek do zabawki.
• Nie unosi nóżek do góry i trzyma je w pozycji żaby.
• Niechętnie leży na brzuszku i unosi w tej pozycji jedynie głowę.
• Nie sięga po zabawki opierając się na łokciach.
• Raczkuje ze zgarbionymi plecami.
• Siada niepewnie, pochylając się do przodu.
• Chodzi na szeroko rozstawionych stopach, z wypiętą pupą.

Obniżone napięcie mięśniowe u 3-latka manifestuje się nieco inaczej. Dziecko często chodzi na palcach, koślawi kolana i stopy, ma problem z koordynacją ruchów. Charakterystyczny jest tzw. siad W, czyli taki, w którym dziecko siedzi pomiędzy swoimi stópkami, mając złączone kolana. U przedszkolaka w parze z obniżonym napięciem mięśniowym idą często wady wymowy, cichy głos, mała aktywność fizyczna czy niechęć do gryzienia pokarmów.

Jeśli zauważymy u naszej pociechy obniżenie napięcia mięśniowego, koniecznie powiedzmy o tym pediatrze (choć najczęściej lekarz sam to zauważa). Zdarza się, że rodzice bagatelizują problem, bo słabe napięcie mięśniowe często idzie w parze ze spokojnym temperamentem malucha, który dużo śpi i mało płacze. “Zarówno obniżone jak i wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka powinno zaniepokoić rodzica i skłonić do konsultacji lekarskiej. Zaburzenia napięcia mięśniowego mogą być objawem chorób neurologicznych, nerwowo-mięśniowych, genetycznych czy metabolicznych. Odpowiednio wcześnie zdiagnozowane pozwalają podjąć wczesną interwencję leczniczą, wdrożyć fizjoterapię i zapobiec trwałym uszkodzeniom, a więc kalectwu” – przekonuje pediatra, dr Anna Tarasiuk.

Specjalistą, który zajmuje się dalszą diagnozą obniżonego napięcia mięśniowego, jest neurolog. Czasami, zanim skieruje dziecko do poradni rehabilitacyjnej, zaleca kilkutygodniową obserwację. Maluchy nierzadko same „nadrabiają zaległości”.

Inaczej sprawa wygląda, jeśli zauważymy nagle obniżone napięcie mięśniowe u starszych dzieci, które dotychczas normalnie się rozwijały. To sygnał alarmowy, by jak najszybciej skontaktować się z lekarzem – objaw ten zwiastować może np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub miastenię.

Jeśli problemy z obniżonym napięciem mięśniowym u niemowlaka nie ustępują, konieczna jest rehabilitacja. Niektóre ćwiczenia zalecone przez specjalistę rodzice mogą wykonywać sami – rehabilitant pokaże im, jak układać maluszka, jak podnosić go, karmić czy przewijać. Wiele z tych ćwiczeń może mieć formę zabawy, która jednocześnie służyć będzie pogłębieniu więzi z maleństwem.

Coraz popularniejsza staje się w Polsce metoda NDT-Bobath, którą wykorzystuje się zarówno w rehabilitacji niemowląt, jak i wtedy, gdy obserwujemy obniżone napięcie mięśniowe u dzieci starszych. Ćwiczenia demonstrowane przez fizjoterapeutę rodzice wykonują później z dzieckiem w domu. Metoda ta ma na celu eliminowanie złych wzorców ruchowych, a utrwalenie prawidłowych. Zakłada, że mózg zapamięta je i ciało będzie je powtarzać. Rodzaj ćwiczeń ustala się indywidualnie dla każdego dziecka, w zależności od jego wieku i nasilenia wiotkości.

Jeśli obserwujemy obniżone napięcie mięśniowe u przedszkolaka, ćwiczenie służące utrzymywaniu właściwej postawy ciała to m.in. siedzenie na piłce. Dziecko, siedząc na niej, unosi do góry prawą rękę i lewą nogę, wytrzymuje w tym położeniu kilka sekund, po czym następuje zmiana. W rehabilitacji wykorzystuje się także ćwiczenia pogłębiające zdolności manualne oraz gimnastykę na basenie.