Jak sprawdzić, czy dziecko ma zeza?

Zez to choroba oczu, która wpływa na jakość widzenia i polega na tym, że gałki oczne, a zatem i osie widzenia, nie są ustawione równolegle. U zdrowej osoby mięśnie gałek ocznych poruszają gałkami w tym samym kierunku. W przypadku zeza jest inaczej – jedno oko pracuje inaczej niż drugie.

Rozpoznaje się zeza zbieżnego, który objawia się okiem uciekającym do środka, czyli w kierunku nosa, zeza rozbieżnego – wówczas oko ucieka na zewnątrz, w kierunku skroni, ku górze lub dołowi. Nie jest to tylko problem związany z nietypowym wyglądem, zez to choroba, która wpływa na wzrok. Co ciekawe, zez nie musi występować zawsze w tym samym oku. Uciekanie może dotyczyć raz lewego, raz prawego oka. Takie schorzenie nazywa się zezem naprzemiennym.

Przyczyny występowania zeza mogą być bardzo różne: czasem są to geny, jednak zez nie musi być dziedziczny. Zdarza się, że zez okazuje się skutkiem innych chorób narządu wzroku, zaburzeń rozwojowych, a nawet chorób nowotworowych, dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka. Zez niewyleczony w dzieciństwie zostanie z nami na zawsze – najważniejszy moment to czas do 6 roku, bowiem do tego momentu kształtuje się widzenie przestrzenne. Zez łączy się z ryzykiem niedowidzenia.

Zeza zaobserwować można już u niemowląt – w 5, 6 miesiącu życia. Mniej więcej po ukończeniu 3 miesiąca życia dziecko uczy się skupiać wzrok na jednym przedmiocie i koncentrować na nim. To wtedy możemy rozpocząć obserwacje, czy nasz maluch nie ma zeza. Jednak nie jest powiedziane, że u każdego dziecka, które będzie miało problem z zezem, objawy zaobserwujemy tak wcześnie. Objawy zeza mogą pojawić się z czasem, jednak im wcześniej zareagujemy, tym lepiej.

Zez u małych dzieci nie zawsze jest rozpoznawalny na pierwszy rzut oka, choć mogłoby się tak wydawać z uwagi na charakter choroby. Zdarza się, że zez jest ukryty i możliwy do zdiagnozowania tylko podczas badania okulistycznego. Jeśli nie obserwujemy u dziecka „uciekającego oka”, to, co powinno wzbudzić naszą czujność, to np. niechęć do rysowania, czy innych czynności, które wymagają precyzji i skupienia wzroku na jednym elemencie. Może być również tak, że dziecko podczas takich czynności będzie obracało głowę tak, by osie widzenia się wyrównały. Można to zauważyć np. gdy dziecko ogląda bajkę – jedno oczko ucieka, więc dziecko, by lepiej widzieć ekran, ogląda ją jakby bokiem.

U starszych dzieci zez może objawiać się bólami głowy, czy pieczeniem oczu. W każdej kategorii wiekowej niepokojące jest mrużenie oczu, przybliżanie przedmiotów do oczu, zbliżanie się do telewizora, pocieranie oczu.

Przede wszystkim, jeśli podejrzewamy, że nasze dziecko ma zeza, nie powinniśmy zwlekać z wizytą u okulisty. Obecnie okulistyka jest na tyle rozwinięta, by przyjąć nawet najmłodszych pacjentów. Leczenie zeza u małych dzieci jest jak najbardziej możliwe, a nawet zwiększa szansę na całkowite wyleczenie zeza. Do 8-10 roku życia można całkowicie pozbyć się problemu, jeśli leczenie zeza u dziecka jest odpowiednio prowadzone. Niestety później, gdy wzrok w pełni się ukształtuje, wady nie da się usunąć.

Leczenie zeza najczęściej rozpoczyna się od standardowych metod leczenia wad wzroku – dziecko musi nosić okulary. Leczenie zeza polega na ćwiczeniu mięśni uciekającego oka poprzez zasłanianie oka zdrowego. Wówczas oko patrzące przez okulary ćwiczy się w odpowiednim ułożeniu. Ponadto zalecane są ćwiczenia mięśni gałek ocznych, które dobiera lekarz. Niekiedy to wyleczenia zeza potrzebna jest operacja. To rozwiązanie stosuje się u starszych dzieci, ponieważ im dziecko ma więcej lat, tym mniejsza jest szansa na korekcję oka nieinwazyjnymi metodami. Póki można, stosuje się sposoby „treningowe” dla oka. Sama operacja jednak nie rozwiązuje problemu – potrzebne są ćwiczenia przygotowujące oko do zabiegu oraz rehabilitacja mięśni gałek ocznych. Wszystko odbywa się pod opieką lekarzy okulistów.

U niektórych dzieci przyczyną powstania zeza bywa porażenie mięśni odpowiedzialnych za ruch gałki ocznej. W takim wypadku leczenie jest dużo bardziej złożone – wymaga przede wszystkim leczenia neurologicznego nierzadko we współpracy z endokrynologiem, internistą i chirurgiem szczękowo-twarzowym. Rolą okulisty jest przypilnować jedynie jakość wzroku, ale praca nad pozbyciem się problemu polega na sięgnięciu do jego źródła.

Czujna obserwacja dziecka i szybka reakcja, gdy dostrzeżemy kłopoty z widzeniem u dziecka, jest na wagę złota. Nie dość, że nieleczony zez się utrwala, to jeszcze wiąże się z postępującymi wadami wzroku – niedowidzeniem, widzeniem podwójnym, zaburzenie widzenia przestrzennego, brak jednoczesnej percepcji i fuzji obrazów.