Co na odporność dla dziecka? Co przyjmować a czego unikać?

Układ immunologiczny, zwany inaczej układem odpornościowym, to naturalna tarcza obronna organizmu. Układ odpornościowy stale narażony jest na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych, a jego głównym zadaniem jest odpieranie ataków zarazków, bakterii i wirusów, które odpowiedzialne są za wywoływanie chorób. Dzięki sprawnemu układowi immunologicznemu nie każdy kontakt z patogenem skończy się przeziębieniem czy chorobą. 

Niestety, jego niepoprawne działanie ma negatywny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Obniżona odporność organizmu u dzieci skutkuje częstszym zmaganiem się z chorobami infekcyjnymi. Problemy z przybieraniem masy ciała, jak i opóźnione ząbkowanie powinny być dla rodziców sygnałem, że w organizmie malucha dzieje się coś niepokojącego. O słabej odporności świadczy częste i długotrwałe występowanie zakażeń. Problemy skórne – utrudnione gojenie się ran, grzybica skóry czy występowanie głębokich ropni należy potraktować jako sygnał alarmujący. 

Układ odpornościowy maluszka zaczyna kształtować jeszcze w życiu płodowym, dzięki czemu w momencie narodzin noworodek dysponuje odpornością wrodzoną, będącą odpornością nieswoistą. Co to oznacza? Ten rodzaj odporności charakteryzuje się aktywacją ogólnych mechanizmów obronnych w momencie kontaktu z obcym antygenem. Choć reakcja ta nie jest skierowana przeciwko konkretnemu antygenowi, to stanowi pierwszą i szybką linię obrony organizmu.

Z kolei już w chwili narodzin organizm dziecka zaczyna wytwarzać odporność swoistą, inaczej nabytą, która wykształca się w momencie kontaktu komórek układu odpornościowego z konkretnym antygenem i skierowana jest przeciwko danemu antygenowi. Ponadto podczas pierwszego kontaktu z antygenem pamięć immunologiczna zapamiętuje go, dzięki czemu przy kolejnej styczności z tym samym antygenem odpowiedź immunologiczna nadchodzi bardzo szybko. 

Odporność swoistą dzielimy na czynną i bierną. 

Odporność czynna to taka, którą układ immunologiczny zapewnia po kontakcie z antygenem na skutek przebytej choroby lub zakażenia. Natomiast do odporności swoistej biernej zaliczamy odporność nabytą, która zapewniona jest przez przeciwciała matki, przekazywane do krwi płodu podczas ciąży i dostarczane podczas karmienia piersią.

Obniżona odporność u dziecka spowodowana jest wieloma czynnikami. Dokonując podstawowego podziału, wyróżniamy pierwotne i wtórne niedobory odporności. U podłoża pierwotnych niedoborów odporności (PID, primary immunodeficiency) leżą czynniki genetyczne, które odpowiedzialne są za upośledzenie jednego lub kilku mechanizmów odporności wrodzonej lub nabytej. Skutkiem jest zwiększona podatność na rozwój zakażeń. Najczęstszym, pierwotnym niedoborem odporności jest izolowany niedobór IgA.

– W odróżnieniu od wtórnych niedoborów odporności PID występują przez cały okres życia, nie są powodowane przez współistniejące okoliczności, nigdy nie ustępują całkowicie – pisze Przemysław J. Kotyla w opracowaniu ,,Pierwotne niedobory odporności — wstęp do chorób autoimmunizacyjnych”. Objawy z nimi związane przybierają różne nasilenie, a w niektórych przypadkach mogą doprowadzić do śmierci w wieku niemowlęcym. Na szczęście występują one średnio u 1 na 10 000 osób. 

Wtórne niedobory odporności, inaczej nabyte, są wynikiem innych chorób występujących. Często po usunięciu przyczyny ustają. Mogą być konsekwencją leczenia immunosupresyjnego, tj. chemioterapii czy radioterapii. 

Słaba odporność najczęściej dotyczy przedszkolaków i dzieci uczęszczających do żłobka. Na tym etapie rozwoju układ odpornościowy uczy się dopiero rozpoznawać patogeny, a mechanizmy obronne w postaci przeciwciał i komórek pamięci immunologicznej nie są jeszcze w pełni wydolne. Ponadto to właśnie wtedy organizm przestaje być chroniony przez odporność, którą dziecko otrzymało od mamy w ciąży i podczas karmienia piersią.

Zwiększenie odporności może znacząco zminimalizować ryzyko zachorowań. Kluczem do sukcesu jest zdrowa dieta. 

‒ Chociaż naturalne antybiotyki – czosnek, cebula, imbir czy chrzan ‒ niechętnie są jadane przez dzieci, to produkty te mają bardzo korzystny wpływ na zdrowie i poprawę odporności. Warto zadbać o odpowiednią mikroflorę jelitową poprzez wprowadzenie do diety produktów fermentowanych, m.in. kapusty kiszonej, kefiru, jogurtu. Nie można zapominać o spożywaniu ryb, które zawierają kwasy omega-3. Należy pamiętać, że w lecie, odpowiednią dawkę witaminy D zapewnia nam synteza skórna, jednak zimą należy włączyć jej suplementację. Ważne, by dieta dziecka była zdrowa i urozmaicona. Warto, by znalazły się w niej przeciwutleniacze pomocne w walce z przeziębieniem, ich bogatym źródłem są owoce i warzywa, im bardziej różnorodne, tym lepiej ‒ wylicza dietetyk Kamila Kielak-Biskupska.

Przebywanie na świeżym powietrzu, nawet wtedy gdy jest chłodno czy pada deszcz, wspomaga odporność. Należy zwrócić uwagę na ubiór malucha, który powinien być dopasowany do warunków panujących za oknem. Gdy pada deszcz, nie zapominajmy o kaloszach i płaszczu przeciwdeszczowym. W aptece dostępne są preparaty na odporność, jednak ich podawanie warto skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.

Na pewno przegrzania! Przegrzane dzieci częściej chorują, chociażby dlatego, że się pocą. Warto zadbać o optymalną temperaturę w sypialni, która powinna wynosić około 19 st. C.  Należy zwrócić uwagę na dietę dziecka, z której trzeba wykluczyć fast foody, nadmiar słodyczy i potrawy przetworzone. Warto unikać dużych skupisk ludzi, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, kiedy to liczba zachorowań znacząco wzrasta.