Jakie leki w ciąży można przyjmować a jakich lepiej unikać?

W trakcie ciąży rozwijający się płód jest nierozerwalnie związany z matką. W dużej mierze to od jej diety, stylu życia, ekspozycji na różne czynniki zależy to czy będzie się on rozwijać prawidłowo, a poród przebiegnie terminowo. Wpływ na rozwój dziecka mają także stosowane przez matkę leki. Dotyczy to nie tylko ich zdolności przechodzenia przez łożysko i bezpośredniego wpływu na płód, lecz także oddziaływania na samą ciążę – niektóre lekarstwa mogą niekorzystnie wpływać na krzepliwość krwi czy kurczliwość macicy, prowadząc do poronienia, przedwczesnego porodu lub wydłużenia czasu porodu. Istotne jest więc, aby wiedzieć, jakie leki są bezpieczne dla ciężarnych, a których należy bezwzględnie unikać. 

Rozróżnienie leków bezpiecznych w ciąży ułatwia przyjęta przez amerykańską Agencję Leków i Żywności (FDA – Food and Drug Administration) klasyfikacja:

• A – badania kontrolne u kobiet w ciąży nie wykazały szkodliwego działania na płód; można bezpiecznie stosować;
• B – badania na zwierzętach nie wykazały szkodliwego działania na płód, brak badań u ciężarnych; leki potencjalnie bezpieczne;
• C – badania na zwierzętach wykazały działania niepożądane na płód, brak badań u ciężarnych; leki mogą być stosowane w wybranych przypadkach, kiedy korzyści przewyższają potencjalne ryzyko;
• D – udokumentowane ryzyko szkodliwego wpływu na płód u ludzi; leki mogą być stosowane w stanach zagrożenia życia, jeśli nie ma możliwości podania leków z wyższych kategorii;
• X – udokumentowane działanie szkodliwe na płód u ludzi; leki bezwzględnie przeciwwskazane w ciąży.

Ryzyko związane ze stosowaniem leków w ciąży zależy nie tylko od ich typu i mechanizmu działania, lecz także stosowanej dawki, czasu terapii, stanu zdrowia matki czy etapu ciąży. Szczególną ostrożność należy zachować w czasie pierwszego trymestru (zwłaszcza między 4. a 8. tygodniem), kiedy tworzą się narządy zarodka. W tym okresie każdy lek powinien być traktowany jako potencjalnie szkodliwy i przed użyciem konsultowany z lekarzem.

Ze względu na mnogość przeciwwskazań oraz uwarunkowania indywidualne (m.in. zagrożenia mogące płynąć z przerwania terapii choroby przewlekłej), w okresie ciąży najlepiej unikać samoleczenia cięższych schorzeń, a w lekkich chorobach stosować jedynie te leki, których bezpieczeństwo zostało jednoznacznie potwierdzone. Należy stosować zasadę przyjmowania leków tylko wtedy, kiedy zostały zalecone przez lekarza lub są konieczne do złagodzenia naprawdę dokuczliwych objawów.

W przypadku najpopularniejszych i najczęściej dotykających dorosłych chorób sięgać można po preparaty o wysoko udokumentowanym bezpieczeństwie – zazwyczaj zakwalifikowane do kategorii A lub B. Uwagę należy zwracać także na suplementy diety i leki ziołowe, bo pomimo naturalnego pochodzenia, one także mogą szkodliwie oddziaływać na zdrowie i rozwój płodu. Jakie leki można bezpiecznie brać w ciąży?

Jakie leki przeciwbólowe w ciąży?

Za najbezpieczniejszy lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy w ciąży uważany jest paracetamol. Należy go stosować jedynie doraźnie i w wyjątkowo ciężkich sytuacjach, jednak nie powinien stanowić zagrożenia dla dziecka. Zdecydowanie powinno się unikać kwasu acetylosalicylowego (popularna aspiryna), zakwalifikowanego do kategorii D, w każdym trymestrze. W okresie przedporodowym (III trymestr) zdecydowanie unikać należy także przyjmowania tabletek przeciwbólowych zawierających ibuprofen, ketoprofen czy naproksen.

Jakie leki na przeziębienie w ciąży?

Jak wspomniano wyżej, bezpiecznym lekiem obniżającym gorączkę jest w ciąży paracetamol. W przebiegu dolegliwości takich, jak ból gardła, można bezpiecznie sięgnąć po surowce roślinne – maceraty z siemienia lnianego czy herbatę z rumianku. Dobrym rozwiązaniem może być też stosowanie tzw. naturalnych antybiotyków – czosnku i cebuli.

Jakie leki na mdłości i zaparcia w ciąży?

Chociaż objawy ciąży często dotykają przewodu pokarmowego, wiele silniejszych leków jest niebezpiecznych dla rozwoju płodu. Do przeciwwskazanych preparatów należą także popularne leki ziołowe o działaniu przeczyszczającym (senes, aloes, rzewień). Bezpiecznie można stosować w ciąży słabiej działające surowce śluzowe – maceraty z nasion babki jajowatej i płesznik lub nasion lnu. Na problemy trawienne sprawdzą się także wodne przetwory z kopru włoskiego, zaś mdłości można łagodzić za pomocą tabletek lub napojów z imbirem.

Zarówno w przypadku planowanej, jak i nieplanowanej ciąży duży problem mogą stanowić leki przyjmowane przewlekle. Dotyczy to przede wszystkim preparatów psychotropowych (leki antydepresyjne, przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne), jak i utrzymujących w ryzach choroby cywilizacyjne (nadciśnienie, cukrzyca). Ich stosowanie należy konsultować z lekarzem już na etapie planowania ciąży. 

W momencie otrzymania pozytywnego wyniku testu ciążowego także nie należy samodzielnie decydować o odstawieniu stale przyjmowanych lekarstw – przerwanie terapii może stanowić nieraz większe zagrożenie dla zdrowia niż jej kontynuowanie, pomimo ryzyka niekorzystnego działania na płód. 

Wszelkie decyzje o włączaniu nowych leków i odstawianiu leków przyjmowanych na stałe powinny być konsultowane z lekarzem. Należy także pamiętać o konsultowaniu z lekarzem nie tylko leków na receptę czy preparatów syntetycznych, ale także leków ziołowych i suplementów diety.