Kiedy dochodzi do zapłodnienia?

Do zapłodnienia dochodzi w efekcie współżycia i uwolnienia do organizmu kobiety plemników mężczyzny. Co ciekawe, spośród około 300 milionów plemników do miejsca zapłodnienia dociera ich około 500 a zazwyczaj tylko jeden ma swój późniejszy udział w tworzeniu zarodka.

Zapłodnienie ma miejsce w bańce jajowodu. Dochodzi do niego w momencie połączenia się komórek płciowych: komórki jajowej z plemnikiem.

Aby doszło do zapłodnienia kobieta musi mieć owulację tzn. komórka jajowa musi zostać uwolniona z pękniętego pęcherzyka Graffa i przemiesić się do jajowodu. Zapłodnienia nie uda się w przypadku cykli bezowulacyjnych, będących jedną z przyczyn niepłodności. Nie dochodzi wtedy do wzrostu pęcherzyka Graffa, a co za tym idzie jego pęknięcia i uwolnienia komórki jajowej.

Ginekolog z Kliniki Ginekologii na Placu Starynkiewicza w Warszawie, dr Robert Jędra zaznacza, że:

– Komórka jajowa, która nie została zapłodniona ginie zazwyczaj w ciągu około doby po owulacji. Męskie komórki rozrodcze – plemniki, mogą zaś zachowywać swoją żywotność dłużej, bo nawet 72 godziny.

Komórka jajowa gotowa do zapłodnienia uwalniania jest z pęcherzyka dominującego w jajniku. Następnie dostaje się do jajowodu, a po owulacji zostaje „wyłapana” przez jego strzępki. Plemniki pokonują drogę z pochwy do macicy a następnie jajowodu dzięki własnemu ruchowi oraz skurczom mięśniówki narządów, w których obecnie się znajdują. Dzięki substancjom chemotaktycznym poruszają się w kierunku żeńskiej komórki płciowej.

W bańce jajowodu dochodzi do połączenia komórki jajowej z plemnikiem i pierwszych podziałów powstałej w ten sposób zygoty. Jajowód uczestniczy też w transporcie zygoty, który trwa około 3-4 dni do jamy macicy, gdzie dochodzi do zagnieżdżenia. Prawidłowa funkcja jajowodu uzależniona jest od hormonów jajnikowych, przysadkowych oraz od prostaglandyn. Jeśli kobieta ma więc zaburzenia hormonalne, proces zapłodnienia może być  utrudniony.

Po połączeniu się komórki jajowej z plemnikiem następuje szereg podziałów prowadzących do powstania zarodka mającego połowę chromosomów pochodzącą od  mamy, a drugą od taty. Jest też ustalana płeć dziecka – jeśli z plemnika zostanie przekazany chromosom X, będzie to dziewczynka, a jeśli Y- urodzi się chłopiec. Okresem zarodkowym nazywa się czas od 2. tygodnia do 8. tygodnia życia wewnątrzmacicznego. Jest to czas organogenezy, kiedy różnicują się tkanki i powstaje większość narządów dziecka.

Między 6. a 7. dniem od zapłodnienia, gdy zanika osłonka przejrzysta, dochodzi do zagnieżdżenia jaja płodowego w jamie macicy. Zazwyczaj dzieje się to na górnej, przedniej lub tylnej jej ścianie. Endometrium zamienia się w doczesną, co ułatwia dostarczanie substancji odżywczych do zarodka. Jeśli blastocysta zagnieździ się poza jamą macicy, mamy do czynienia z ciążą pozamaciczną (ekotopową). W przypadku, gdy implantacja ma miejsce w okolicy ujścia wewnętrznego szyjki macicy, prowadzi to do rozwoju łożyska przodującego.

Metoda IVF (in vitro fertilization) polega na zapłodnieniu komórki jajowej przez plemnik poza organizmem kobiety, w warunkach laboratoryjnych.

Najpierw stymulowany jest wzrost pęcherzyków w jajniku. Tuż przed owulacją za pomocą aspiratora pobiera się oocyty z pęcherzyków jajnikowych i łączy się je razem z nasieniem na specjalnym podłożu. Przenosi się powstałe zarodki po kilku dniach od zapłodnienia do jamy macicy. Zazwyczaj niewykorzystane zarodki są zamrażane i możliwe do użycia w razie niepowodzenia transferu.

Dzięki metodzie zapłodnienia pozaustrojowego można mieć własne dzieci mimo niepłodności spowodowanej np. zarośnięciem jajowodu czy endometriozą.

– Dla wielu par zapłodnienie metodą in vitro jest jedyną szansą na posiadanie własnego potomstwa. Bardzo często dochodzi do niepłodności idiopatycznej, której przyczyna nie jest znana, a co za tym idzie nie możemy jej skutecznie leczyć. Innymi wskazaniami do zapłodnienia pozaustrojowego są zaburzenia hormonalne, takie jak zespół policystycznych jajników czy też niska rezerwa jajnikowa u kobiety. Niestety coraz częściej niepłodność dotyka nawet 20-kilkuletnie kobiety – komentuje dr Jędra.

Bibliografia:

Położnictwo i ginekologia G. Bręborowicz TOM 1

Ekspert: Dr Robert Jędra- specjalizację z Położnictwa i Ginekologii rozpoczynał w II. Klinice Położnictwa i Ginekologii CMKP w Szpitalu Bielańskim pod kierownictwem prof. R. Dębskiego. Obecnie asystent I. Kliniki Położnictwa i Ginekologii WUM w Uniwersyteckim Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka. W trakcie doktoratu w dziedzinie ultrasonografii śródporodowej. Prywatnie pasjonat piłki nożnej, sztuk walki i muzyki. Wokalista. Na Instagramie: doctor_robson.