Lęk separacyjny u starszych dzieci – co robić?

Lęk separacyjny jest to odczuwanie przez dziecko niewspółmiernego do sytuacji niepokoju podczas rozstania z bliską osobą. Jego objawy najczęściej pojawiają się między 2. a 5. rokiem życia i częściej dotykają dziewczynek. Pierwsze symptomy lęku separacyjnego mogą jednak występować już w 7. miesiącu życia. Jest to naturalny element prawidłowego rozwoju małego dziecka. 

Jeśli objawy związane z lękiem separacyjnym pojawiają się u starszych dzieci lub zbyt długo się utrzymują oraz gdy występują problemy w społecznym funkcjonowaniu dziecka, uznawane jest to za zaburzenie i wymaga konsultacji ze specjalistą.

Lęk separacyjny u młodszych dzieci jest elementem ich rozwoju. Wynika to z nabywania przez nie kolejnych umiejętności, takich jak np. chodzenie. Mimo możliwości bycia, w pewnym sensie, niezależnym od mamy, dziecko obawia się tej „samodzielności”. Dlatego też dzieci mające kilkanaście miesięcy pragną cały czas być ze swoim najbliższym opiekunem, którym w wielu przypadkach jest właśnie mama. Najczęściej stan ten mija, a dziecko wraz z wiekiem przestaje odczuwać lęk separacyjny. 

U starszych dzieci lęk separacyjny pojawia się zaś jako efekt nieumiejętnego radzenia sobie ze strachem oraz nadmiernej wrażliwości. Często jest też związany z pojawiającymi się u matki objawami lękowymi, co prowadzi do błędnego koła i powstawania lęku zarówno u mamy, jak i u dziecka. 

Do przyczyn lęku separacyjnego zalicza się również występowanie zaburzeń, np. depresyjnych, w rodzinie dziecka. Podobne objawy i schorzenia mogą być bowiem dziedziczone. Niezwykle istotne w etiologii lęku separacyjnego jest także środowisko dziecka. Trudne sytuacje w domu mogą nasilać objawy.

Lęk separacyjny u małych dzieci objawia się najczęściej jako konieczność bycia cały czas w pobliżu osoby, do której jest przywiązane najbardziej. Jego symptomem jest też strach przed obcymi i nieopuszczanie mamy na krok. Dzieci też często płaczą w przypadku jakiegokolwiek rozstania, nawet gdy mama jest w toalecie. Głównym bowiem objawem lęku separacyjnego jest lęk przed rozłąką z osobami, do których przywiązane jest dziecko. Często starsze dzieci zamartwiają się ewentualnymi nieszczęściami, które mogłyby spotkać ich rodziców. Poza tym wykazują one niechęć do chodzenia do przedszkola czy szkoły. 

Dzieci z lękiem separacyjnym najczęściej śpią z rodzicami i odmawiają spania poza domem. Ponadto do objawów zalicza się strach przed przebywaniem samemu i ciągła konieczność bycia z bliskimi w jednym pomieszczeniu. U dzieci pojawiają się także często koszmary senne związane z rozłąką. Mogą też wystąpić symptomy takie jak nudności, bóle brzucha czy głowy. 

Objawy lęku separacyjnego nasilić mogą się w trudnych sytuacjach, takich jak np. przeprowadzka do nowego miejsca zamieszkania. 

Jeśli lęk separacyjny pojawia się u starszych dzieci, mamy do czynienia z patologicznym zaburzeniem lękowym. Może on pojawić się jako efekt nadopiekuńczości rodziców, a także przeciwnie – niedostatecznej uwagi dawanej dziecku we wczesnych latach jego życia. Starsze dzieci lękiem separacyjnym mogą także reagować na rozwód rodziców czy śmierć członka rodziny.

Najważniejsze jest, aby rodzice nie bagatelizowali objawów związanych z lękiem u dziecka i wykazali się empatią oraz zrozumieniem. Aby prawidłowo zdiagnozować zaburzenie, niezbędna jest konsultacja z psychologiem lub psychiatrą dzieci i młodzieży. Leczenie lęku separacyjnego opiera się głównie na psychoterapii oraz psychoedukacji, która obejmuje nie tylko dziecko, ale także jego bliskich.

Skuteczność terapii w dużej mierze zależy od nastawienia całej rodziny. Dzięki spotkaniom ze specjalistą dziecko uczy się radzić z lękiem i stopniowo go oswaja. W razie niepowodzenia terapii konieczne jest leczenie farmakologiczne. Warto też mieć na uwadze, że występowanie lęku separacyjnego sprzyja pojawieniu się zaburzeń lękowych w dorosłości.