Cyberprzemoc – co musisz o niej wiedzieć?

Cyberprzemoc (cyberbullying) oznacza agresywne zachowania, przemoc w sieci internetowej. Zjawisko przemocy w Internecie to patologiczne wypowiedzi, prześladowanie, nękanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, poniżanie czy stalkowanie. Narzędziami przemocy w Internecie są komunikatory, np. Messenger czy dawniejsze Gadu-Gadu, e-maile, SMS-y, przez które przekazuje się okrutne treści. Niekiedy prześladowca nie kieruje ataków bezpośrednio na ofiarę, lecz ośmiesza ją, poniża i dyskredytuje w oczach innych, przekazując wiadomości, krzywdzące nagrania, czy też tworzy strony, fora lub grupy mające na celu ośmieszanie, krytykowanie i prześladowanie.

Ofiarą cyberprzemocy może być jednostka, ale również pewna grupa społeczna, rodzina czy nawet nacja. Zachowania przemocowe w sieci mogą utrudniać czy nawet uniemożliwiać funkcjonowanie ofiary w sieci, na przykład przez tworzenie jej zwielokrotnionych, fikcyjnych profili w mediach społecznościowych, blokowanie skrzynek mailowych, zasypywanie spamem, włamania na konta i zmienianie ich treści czy niszczenie zawartości.

Jacek Pyżalski, autor opracowania Agresja elektroniczna wśród dzieci i młodzieży, wskazuje różne rodzaje agresji w sieci w stosunku do osoby:

• słabszej,
• znanej z mediów/social mediów,
• grupy osób, społeczności,
• przypadkowej, spotkanej w sieci,
• z tej samej społeczności online i w rzeczywistości, tzw. cybermobbing.

Do najczęstszych form przemocy w Internecie zalicza się:

• kompromitowanie w sieci przez wiadomości czy filmiki, a nawet strony stworzone celem wyśmiewania i poniżania ofiary,
• ujawnianie prywatnych treści, zdjęć,
• hakowanie, włamania na konta, komunikatory, skrzynki mailowe,
• blokowanie skrzynek przez tzw. flood: zalewanie nadmiarem wiadomości/komentarzy,
• wykluczanie ze społeczności w sieci,
• obrażanie, hejtowanie, poniżanie, wulgarne wypowiedzi pod adresem ofiary,
• naleganie np. na nagie fotografie w rozmowie prywatnej, a następnie rozpowszechnianie ich lub szantażowanie, że zostaną rozpowszechnione,
• nadużycia seksualne, niechciane wiadomości czy zdjęcia o charakterze erotycznym.

Psycholog Agata Kotowska podpowiada, co możemy zrobić, gdy dziecko (lub my sami) doświadczymy przemocy w sieci:

‒ Cyberprzemoc jest jednym z rodzajów przemocy obecnie coraz bardziej popularnym. Osobami wyrządzającymi bywają zarówno rówieśnicy, znani lub nieznani adresatowi, jak i osoby dorosłe. Poza przemocą emocjonalną może być także seksualna. Może przybierać formę pozornie błahego SMS-a, ale także poważnej groźby i długotrwałego nękania – zwraca uwagę psycholog.

Przemoc rówieśnicza z użyciem mediów elektronicznych stała się w ostatnich latach poważną kwestią społeczną. Jak pokazują wyniki badań (dane programu „Dziecko w Sieci” Fundacji Dzieci Niczyje), przemocy w sieci doświadcza ponad połowa dzieci w Polsce! W naszym kraju przeciwdziałaniem przemocy zajmuje się m.in. Fundacja Dzieci Niczyje, która oferuje konkretne rozwiązania dla dzieci i młodzieży, rodziców, opiekunów i szkół.

Agata Kotowska zwraca uwagę na ważną rolę relacji rodziców z dziećmi. Właściwe więzi pozwalają wspólnie obronić się przed cyberprzemocą i podjąć odpowiednie kroki zmierzające do ukarania sprawców.

‒ Rodzicom zalecam przede wszystkim bycie w dobrym kontakcie ze swoimi dziećmi. Oznacza to wspierającą obserwację, uważność i ciekawość (dbając o granice, czyli nic na siłę – zachęcamy, ale nie zmuszamy do rozmowy) oraz bycie gotowym i otwartym na rozmowę na każdy temat. Dbanie o to, aby różne potrzeby dzieci były zaspokajane. Potrzeba uwagi, bliskości i opieki, aby dzieci nie musiały szukać ich w sieci – tłumaczy.

Jak dodaje, w sytuacjach, kiedy nabieramy podejrzeń, że nasze dzieci dotyka cyberprzemoc, warto szukać pomocy u specjalistów, a w szkole powiadamiać np. wychowawców oraz pedagogów, a kiedy krzywdzicielem jest osoba dorosła, nie bójmy się informować policji.

‒ Istotne jest dostrzeganie także tego, czego dzieci nie mówią wprost. Powinny nas zastanawiać wszelkie zmiany w dotychczasowym funkcjonowaniu dziecka, czyli zarówno jego większe pobudzenie, jak i nagłe uspokojenie („zamykanie się w sobie”). Trudno mówi się o sprawach, które są bolesne, wiemy o tym jako dorośli, a dzieciom jest dodatkowo trudniej ‒ często obwiniają siebie, usprawiedliwiają sprawcę i nie przyznają się do poczucia osamotnienia oraz bezradności.

Psycholożka zwraca również uwagę na sytuacje, gdy to dziecko jest krzywdzicielem. ‒ Kiedy dowiadujemy się, że to nasze dziecko krzywdziło kogoś, starajmy się przyjąć to ze spokojem, ale poważnie i odpowiedzialnie. Zastanówmy się, jak mogło powstać takie zachowanie i co może oznaczać. Często się zdarza, że krzywdzą te dzieci, które same były krzywdzone – dodaje.

Właściwie w każdej sytuacji, kiedy nasze dziecko krzywdzi kogoś, warto objąć je terapią wspierającą i uczącą innych sposobów wyrażania trudnych emocji (np. złości czy strachu). Może się zdarzyć konieczność terapii rodzinnej, w której my, rodzice, będziemy mieli szansę zmienić podejście do pewnych kwestii i siebie nawzajem.

Internet to współcześnie jedno z podstawowych narzędzi komunikacji międzyludzkiej, a także coraz częściej również nauki i pracy. Przemoc internetowa, wraz z upowszechnianiem tej metody komunikacji, także narasta, a rodzajów cyberprzemocy przybywa.

Cyberprzemoc w Internecie jest bardzo groźna i nie powinna być lekceważona. To nie jest „tylko” Internet. Skutki cyberprzemocy są jak najbardziej realne, podobnie jak w przypadku wszelkiego rodzaju zachowań przemocowych. Cyberprzemoc w szkole może prowadzić do m.in. zniechęcenia do nauki, obniżenia poczucia własnej wartości, depresji, zaburzeń odżywiania, poczucia osamotnienia, wyizolowania z grupy rówieśniczej, a nawet do utraty chęci do życia i podejmowania prób samobójczych.

Przemoc w Internecie to okrutne metody znęcania się nad innymi osobami. Na przemoc nie może być zgody, zarówno w rzeczywistości, jak i w sieci. Dlatego reagować powinniśmy zarówno wtedy, gdy dziecko doświadcza przemocy, jak i wtedy, gdy okazuje się jej sprawcą.

‒ Najniebezpieczniejszą reakcją w wypadku, kiedy dziecko stało się sprawcą przemocy (także cyberprzemocy), jest bagatelizowanie (zamiatanie pod dywan) oraz karanie (co tylko wzmacnia trudne przeżycia). Pamiętajmy, że odpowiadamy za dzieci i nie chcemy eskalować przemocy, ale jej zapobiegać. Kochajmy i mądrze wspierajmy nasze dzieci w każdej sytuacji ‒ mówi Agata Kotowska.