Skąd się biorą zaparcia u dzieci?

Zaparcia u dzieci są stosunkowo często występującą dolegliwością, a zarazem powszechnym powodem konsultacji rodziców z pediatrą. Ich podłoże może być zróżnicowane, począwszy od uwarunkowań anatomicznych przez nieprawidłowe nawyki żywieniowe aż po problemy emocjonalne i choroby genetyczne. W diagnostyce zaparć u dzieci istotne znaczenie ma wywiad lekarski, badanie fizykalne (badanie odbytnicy i jej okolic). Wśród możliwych przyczyn zaparć u dzieci można wyróżnić:

• alergię na białka mleka krowiego, 
• nieprawidłowe nawyki żywieniowe, w tym stosowanie diety ubogoresztkowej (z niedostateczną zawartością błonnika pokarmowego), 
• zmianę sposobu karmienia u niemowląt (np. przejście z karmienia piersią na mleko modyfikowane lub nagła zmiana produktu), 
• przyjmowanie niektórych leków przeciwkaszlowych, przeciwwymiotnych, a także przeciwbólowych,
• problemy emocjonalne, 
• choroby genetyczne (np. zespół Downa), 
• uszkodzenie odbytnicy, mięśni brzucha bądź zwieraczy odbytu.

Warto pamiętać, że zaparcia u dzieci mogą towarzyszyć poważnym chorobom, w tym m.in. mukowiscydozie, mózgowemu porażeniu dziecięcemu, a także chorobom nowotworowym. 

Określenie przyczyny występowania problemów z zaparciami u dzieci jest bardzo ważne, gdyż w większości przypadków ich wyeliminowanie jest wystarczające do tego, by przywrócić prawidłowy rytm oddawania stolca. Kiedy nie jest to możliwe, konieczne jest podjęcie działań, które zminimalizują ryzyko występowania zaparć.

O zaparciach u dziecka możemy mówić wówczas, gdy oddaje ono stolec nie więcej niż dwa, trzy razy w tygodniu. Ponadto stolce, które wydala, mają zbitą konsystencję i dużą objętość. W takim wypadku w odbytnicy mogą zalegać obfite masy kałowe, a samym wypróżnieniom może towarzyszyć silny ból i dyskomfort. Zatwardzeniom u dzieci może towarzyszyć także poczucie niepełnego wypróżnienia. Niekiedy mogą się pojawić inne objawy, które powinny skłonić nas do natychmiastowej konsultacji z lekarzem pediatrą. Wśród tego typu symptomów można wymienić m.in. wymioty, podwyższoną temperaturę, obecność krwi w stolcu, brak apetytu, niedożywienie, zwężenie odbytu czy też chroniczne wzdęcie brzucha.

Nie pozwól, aby zaparcia czynnościowe utrudniały życie Twojemu dziecku. Pobierz ebook, który zawiera jadłospisy stworzone przez dietetyka klinicznego, które pomogą dostarczyć niezbędne składniki odżywcze, takie jak błonnik, zgodnie z potrzebami dziecka i aktualnymi wytycznymi żywienia.

POBIERZ EBOOK

Podstawą w zapobieganiu zaparciom u dzieci jest modyfikacja dotychczasowego stylu życia: diety i poziomu aktywności ruchowej. Niezwykle ważną rolę w profilaktyce zaparć odgrywa błonnik pokarmowy, który poprawia rytm wypróżnień. Dzienne zapotrzebowanie na błonnik u zdrowych dzieci wynosi 0,5 g na kilogram masy ciała. Oprócz tego należy pamiętać, że istotną rolę w ułatwianiu wypróżnień odgrywa także właściwy poziom nawodnienia organizmu. Podstawowym płynem dla dziecka, zgodnie z rekomendacją Instytutu Żywności i Żywienia, powinna być woda niegazowana. 

By zapobiegać zaparciom u dzieci, w pierwszej kolejności powinno się zadbać o prawidłową dietę. Maluch powinien dostawać: 

• pełnoziarniste pieczywo, 
• kasze gruboziarniste, 
• płatki owsiane i jęczmienne,
• chude mleko, kefiry, jogurty odtłuszczone i ser twarogowy,
• chude mięsa (gotowane, duszone bądź pieczone), 
• jajka gotowane na miękko, 
• owoce i warzywa (z wyjątkiem słodzonych dżemów i konfitur, gotowanej marchewki oraz warzyw wzdymających – grochu, fasoli, bobu, kapusty, cebuli, kalafiora oraz świeżego ogórka), 
• napoje niegazowane (głównie wodę, ale również kompoty i soki z jabłek, winogron, gruszek),
• przyprawy ziołowe.

W większości przypadków zaparcia u dzieci wymagają kompleksowego, a niekiedy również długotrwałego leczenia dietetycznego i farmakologicznego. W niektórych przypadkach konieczne jest także wsparcie emocjonalne. 

Dieta bogatoresztkowa przy zaparciach

Leczenie dietetyczne polega przede wszystkim na zastosowaniu diety bogatoresztkowej, czyli zawierającej błonnik pokarmowy, który reguluje rytm oddawania stolca. Oprócz tego po konsultacji z lekarzem można zastosować leki, które mogą być podawane drogą doustną bądź doodbytniczą (w formie czopków, co jest zalecane w przypadku małych dzieci). W leczeniu zaparć są stosowane makrogole, które można podawać dzieciom po 6. miesiącu życia.  Makrogol zaczyna działać w ciągu 24-48 godzin od zaaplikowania go dziecku, pobudza perystaltykę jelit oraz sprzyja usuwaniu zalegających treści kałowych.

Zaparcia u dzieci – domowe sposoby

Domowe sposoby na zaparcia mogą w znaczący sposób zminimalizować uporczywość objawów. W pierwszej kolejności należy wyeliminować z diety malucha wszystkie produkty, które mogą wywoływać zaparcia lub sprzyjać ich powstawaniu. Mowa tu przede wszystkim o produktach wysokoprzetworzonych, a także o słodyczach, napojach gazowanych, warzywach strączkowych i produktach z mąki pszennej. Kolejnym domowym sposobem na zaparcia u dzieci jest dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu. Dzieci powinny pić przede wszystkim wodę niegazowaną. 

W przypadku małych dzieci skutecznym domowym sposobem na zaparcia może być trening defekacji, który polega na sadzaniu malucha na nocniku minimum dwa razy dziennie, najlepiej kilkanaście minut po posiłku. Ten sposób ma na celu przyzwyczaić dziecko do regularnych wypróżnień, a także wyrobić nawyk oddawania stolca po posiłku. 

W walce z zatwardzeniami u dziecka ważne jest także wsparcie emocjonalne malucha – czasem przyczyną problemów z wypróżnianiem może być nadwrażliwość, problemy z nawiązywaniem relacji z rówieśnikami w przedszkolu czy w szkole. W takiej sytuacji nieoceniona jest pomoc wykwalifikowanego psychologa dziecięcego.