Działaj zawczasu – jak zapobiec astmie u dzieci?/fot. iStock Działaj zawczasu – jak zapobiec astmie u dzieci?/fot. iStock

Działaj zawczasu – jak zapobiec astmie u dzieci?

Astma oskrzelowa jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych wieku dziecięcego. Szacuje się, że na astmę choruje od 5 do 30 proc. dzieci na całym świecie. W Polsce zdiagnozowane jest ok. 10 proc. populacji, z czego większość to dzieci. Prognozy nie są optymistyczne – chorych będzie przybywać. Dlaczego? Przyczyn występowania astmy jest wiele, dzielą się one na środowiskowe oraz genetyczne. Dowiedz się, skąd się bierze astma u dzieci i jak uchronić je przed astmą.

Spis treści:

Skąd bierze się astma u dzieci?

Wzrost występowania astmy oskrzelowej obserwowany jest od lat 60. XX wieku. W niektórych rejonach świata w ciągu 30 lat chorych przybyło o 100 proc. W Polsce również obserwuje się wzrost zachorowań na astmę oskrzelową u dzieci. W latach 1994–2002 w Poznaniu i Krakowie liczba dzieci chorujących na astmę wzrosła o 5 punktów procentowych. Podobne wyniki dotyczą dzieci zamieszkałych w Chorzowie.

Do czynników środowiskowych, które przyczyniają się do coraz częstszego występowania astmy u dzieci należą:

  • alergeny, 
  • dym papierosowy, 
  • zanieczyszczenie powietrza,
  • kurz

Do alergenów wywołujących astmę zalicza się także: pyłki roślin, sierść zwierząt domowych, leki, niektóre produkty spożywcze oraz pleśnie. Bezpośrednią przyczyną astmy jest przewlekły proces zapalny w oskrzelach. Obkurczają się one nadmiernie, przez co dochodzi do napadów kaszlu, a oddychanie jest utrudnione. 

Najczęstszą przyczyną występowania astmy u dzieci jest kontakt z alergenami. Astma alergiczna, zwana też atopową, dotyczy aż 80 proc. przypadków astmy wśród dzieci. Znacznie rzadziej odnotowuje się astmę niealergiczną, której przyczyną jest nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego na zapalenie bakteryjne lub wirusowe.

Nie każde dziecko, które ma kontakt z alergenami, zachoruje na astmę. Predyspozycje do zachorowania na nią są dziedziczne. Czynnik genetyczny w korelacji z czynnikiem środowiskowym zwiększa ryzyko zachorowania. Jednocześnie geny odpowiedzialne za wywołanie astmy nie są jedyną przyczyną choroby.

Czy można zapobiec astmie u dziecka?

Ponieważ przyczyny występowania astmy u dzieci są złożone, nie można jednoznacznie stwierdzić, że uda się uchronić dziecko przed zachorowaniem. Jednak wdrażanie działań profilaktycznych może zmniejszyć ryzyko.

Profilaktykę astmy można wprowadzić już w czasie ciąży. Badania wykazują, że ekspozycja na alergeny w życiu płodowym zwiększa ryzyko rozwoju astmy. Niektóre z naukowych ustaleń sugerują również, że niedobory witaminy D w diecie kobiety ciężarnej mogą stanowić jeden z czynników ryzyka rozwoju astmy u dziecka. Po porodzie ochronnie działać może karmienie piersią, pod warunkiem, że matka nie choruje na astmę oskrzelową. 

Na późniejszych etapach życia profilaktyką astmy jest dieta oraz unikanie narażenia na działanie alergenów wziewnych. Jednocześnie są dowody, że wczesny kontakt z alergenami zwierząt może działać ochronnie. Ma to związek z tzw. hipotezą higieniczną, czyli teorią, że brak kontaktu z niektórymi patogenami odpowiada za zwiększone występowanie astmy w XX wieku i powoduje konsekwencje zdrowotne takie, jak alergie.

Najlepiej poznanym czynnikiem środowiskowym zwiększającym ryzyko zachorowania na astmę jest dym papierosowy. Palenie papierosów przez kobiety w ciąży upośledza rozwój płuc płodu i zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu oddechowego w późniejszym życiu dziecka.

Jak uchronić dziecko przed astmą?

Za profilaktykę astmy u dzieci uznaje się również wczesne wykrywanie jej objawów oraz neutralizowanie jej przyczyn. Podejrzenie tej choroby należy powziąć u każdego chorego, który zgłasza w wywiadzie napadową duszność, występującą zwłaszcza we wczesnych godzinach porannych, towarzyszący jej suchy kaszel, epizody świszczącego oddechu, zwłaszcza, kiedy te objawy występują w związku z narażeniem na określone czynniki. Stwierdzenie tych objawów w wywiadzie powinno zasugerować lekarzowi wykonanie u pacjenta badania spirometrycznego – czytamy w pracy „Astma i stan astmatyczny w codziennej praktyce lekarskiej”.

Ważną częścią leczenia astmy, ale również zapobiegania jej nasileniu, jest edukacja na temat istoty choroby. Unikanie czynników wywołujących napady i systematyczne kontrole lekarskie mogą uchronić dziecko przed rozwojem astmy.

Badania pokazują, że astma może być uznawana za chorobę psychosomatyczną. Oznacza to, że do przyczyn astmy należą również czynniki psychologiczne. Przede wszystkim u chorych na astmę stwierdza się wysoki stopień aleksytymii – zaburzenia emocjonalnego, które polega na problemach z określaniem swoich stanów emocjonalnych oraz niezdolności ich rozpoznawania i wyrażania. Z greckiego „aleksytymia” oznacza brak słów dla emocji.

U chorych na astmę obserwuje się częste występowanie innych chorób uznawanych za psychosomatyczne, a także duży wpływ stresu i silnych emocji na zaostrzenie astmy. Astmie nierzadko towarzyszy zespół jelita drażliwego, atopowe zapalenie skóry, depresja oraz zespół lęku napadowego. 

Obecnie naukowcy starają się wyjaśnić związek stanów emocjonalnych z astmą. Podstawą jest fakt, że stres i negatywne emocje powodują aktywację układu immunologicznego i wzrost wskaźników stanu zapalnego we krwi, a to może przyczyniać się do rozwoju depresji, senności, wycofania się z życia społecznego czy braku apetytu. Dodatkowo wykazano związek między ujawnieniem objawów astmy a aktywacją obszarów ośrodkowego układu nerwowego odpowiedzialnych między innymi za emocje i procesy poznawcze.

Źródła:

  1. Wypych-Ślusarska A., Kasznia-Kocot J., Słowiński J., Czy istnieją skuteczne metody profilaktyki astmy oskrzelowej wieku dziecięcego?, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2011, 92(1): 1-6. 
  2. Moes-Wójtowicz A., Wójtowicz P., Postek M., Domagała-Kulawik J., Astma jako choroba psychosomatyczna. Przyczyny, skala problemu, związek z aleksytymią i kontrolą choroby,„Via Medica”, 2012.

    Sprawdź powiązane tematy

    Posłuchaj podcastów stworzonych przez mamy dla mam!

    Sprawdź