Bielactwo u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Bielactwo to choroba skóry charakteryzująca się utratą pigmentu w skórze, która prowadzi do powstawania białych plam. Przyczyną może być utrata lub uszkodzenie melanocytów – komórek odpowiedzialnych za produkcję melaniny, nadającej kolor skórze, włosom i oczom. Bielactwo może być nabyte lub wrodzone. Bielactwo wrodzone to tzw. albinizm – uwarunkowany genetycznie niedobór lub brak pigmentu, które najczęściej objawia się tuż po narodzinach, zaś bielactwo nabyte to choroba, która swoje objawy daje zazwyczaj w drugiej dekadzie życia. W przypadku dzieci zmiany chorobowe zajmują zwykle poniżej 20 proc. powierzchni skóry.

Bielactwo to choroba stosunkowo rzadka – dotyczy ona około 0,5–2 proc. populacji.

Przyczyną bielactwa wrodzonego, czyli albinizmu, są wyłącznie czynniki genetyczne. Bielactwo nabyte jest chorobą wieloczynnikową, a oprócz genetycznych przyczyn istnieją też czynniki środowiskowe i immunologiczne, które wpływają na jej rozwój. Co ciekawe, wpływ na rozwinięcie się bielactwa nabytego może mieć stres oksydacyjny. Przyczyny bielactwa nabytego nie są jeszcze do końca poznane, to złożona choroba, której mechanizmy wciąż są badane.

Genetyczne przyczyny

 Albinizm występuje na całym świecie i nie jest związany z rasą, konkretnym krajem czy regionem geograficznym. Z kolei w przypadku bielactwa nabytego istnieją pewne geny związane z układem odpornościowym, które mogą predysponować do rozwoju choroby. Osoby, które mają te warianty genów, mogą być bardziej podatne na rozwinięcie bielactwa.

Jednak dziedziczenie bielactwa nabytego nie jest dziedziczeniem prostym – nie ma gwarancji, że rodzic z bielactwem nabytym przekaże chorobę swoim dzieciom. Bielactwo nabyte może występować w rodzinach, w których krewni mają inne choroby autoimmunologiczne.

Immunologiczne przyczyny

 Bielactwo nabyte uważane jest za chorobę autoimmunologiczną, co oznacza, że jest wynikiem nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego, który atakuje własne komórki i tkanki organizmu. W przypadku bielactwa nabytego, przeciwciała atakują melanocyty i niszczą je, co prowadzi do utraty pigmentacji w skórze, włosach i oczach.

Nie bez znaczenia na wystąpienie choroby pozostaje obecność innych schorzeń autoimmunologicznych, m.in. cukrzycy typu I, choroby Hashimoto, Addisona, bowiem występowanie w organizmie jednej choroby autoimmunologicznej zwiększa ryzyko rozwinięcia się innej.

Środowiskowe czynniki ryzyka

Jedna z teorii mających na celu wyjaśnienie powstawania plam bielaczych odnosi się do roli układu nerwowego, w szczególności układu współczulnego, który aktywuje się w sytuacjach stresowych. W wyniku aktywacji tego układu, zakończenia nerwowe uwalniają neuromediatory, które w wysokim stężeniu mogą negatywnie wpływać na melanocyty.

Dodatkowo, istnieje teoria związana z tzw. stresem oksydacyjnym oraz obecnością wolnych rodników. Mają one niekorzystny wpływ nie tylko na melanocyty, ale także na keratynocyty, czyli komórki naskórka, które magazynują melaninę, co nadaje skórze jej naturalny kolor. Zarówno przewlekły stres, jak i nagłe, intensywne stresy mogą skutkować akumulacją wolnych rodników w organizmie, co może prowadzić do degradacji komórek barwnikowych.

Warto również podkreślić, że w zaleceniach dotyczących dalszych badań często uwzględniana jest konsultacja psychologiczna lub psychiatryczna.

Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów bielactwa są białe lub jasne plamy na skórze. Mogą one pojawić się na dowolnej części ciała, jednak często występują głównie na twarzy, rękach, szyi, stopach i innych widocznych miejscach. Plamy mogą mieć różne kształty i rozmiary. Granice między plamami a normalnym kolorem skóry są wyraźnie zaznaczone.

Niekiedy obserwuje się także tzw. objaw Koebnera – plamy bielacze pojawiają się w miejscach urazów.

U niektórych osób z bielactwem wczesnym objawem choroby jest pojawienie się białych lub jasnych włosów lub rzęs na obszarach dotkniętych plamami bielaczymi. Co ważne, bielactwo nabyte nierzadko łączy się z innymi chorobami skóry, np. przedwczesnym siwieniem, znamionami czy łysieniem plackowatym.

U dzieci częściej występuje typ segmentowy bielactwa w którym Zmiany skórne są jednostronne i dotyczą głównie twarzy i włosów.

Wystąpienie plam na skórze dziecka powinno byś dla rodzica oczywistym powodem do wizyty u lekarza. Można w pierwszej kolejności udać się do lekarza rodzinnego, który skieruje dziecko do dermatologa, lub od razu zapisać się na konsultację dermatologiczną. Bielactwo u dzieci, jaki i u dorosłych, diagnozuje się na podstawie obrazu klinicznego, czyli wystąpienia charakterystycznych jasnych plam.

Zarówno pediatra jak i dermatolog mają kluczowe role w leczeniu bielactwa u dzieci. Aby potwierdzić diagnozę, lekarz powinien przeprowadzić dokładny wywiad, w tym zapytać o genetyczne predyspozycje – m. in. o choroby immunologiczne w rodzinie. Dermatolog i pediatra powinni ze sobą współpracować, lecząc dziecko chore na bielactwo, ponieważ ogólny stan zdrowia dziecka może mieć wpływ na rozwój choroby dermatologicznej.

Badania dermatologiczne

Kiedy lekarz podejrzewa, że zmiany skórne są objawami bielactwa, zazwyczaj wykonuje się badanie histopatologiczne wycinka skóry. Badanie polega na pobraniu niewielkiej ilości tkanki za pomocą specjalnej jednorazowej sztancy o średnicy od 2 do 5 mm. Czasami do obejrzenia plam bielaczych lekarz wykorzystuje lampy z promieniowaniem ultrafioletowym. Oprócz tego niekiedy konieczne jest także wykonanie biopsji.

Badania laboratoryjne

W przypadku podejrzenia bielactwa u dziecka lekarz powinien zlecić podstawowe badania krwi (m.in. morfologii, parametrów czynności wątroby, nerek, stężenie glukozy) oraz badania w kierunku cukrzycy i chorób tarczycy.

W leczeniu bielactwa, w tym również u dzieci, stosuje się różne metody terapeutyczne, ale niestety żadna z nich nie gwarantuje całkowitego wyzdrowienia. Bez względu na wybraną metodę proces przywracania prawidłowej pigmentacji zazwyczaj rozpoczyna się od mieszków włosowych, choć możliwa jest również migracja melanocytów z obszarów poza odbarwieniami.

Terapie miejscowe

Wśród metod terapeutycznych wykorzystywanych miejscowo najczęściej stosowane są glikokortykosteroidy, inhibitory kalcyneuryny oraz pochodne witaminy D3.

Glikokortykosteroidy pomagają w zmniejszeniu stanu zapalnego i hamują proces niszczenia melanocytów. Są dostępne w różnych stężeniach i różnych postaciach – jako kremy, maści lub balsamy.

Inhibitory kalcyneuryny wykorzystywane są do leczenia zmian zwłaszcza na twarzy i szyi. Leki te hamują reakcje immunologiczne i mają mniejsze ryzyko działań niepożądanych w porównaniu do glikokortykosteroidów. Efekty można zaobserwować po co najmniej 2–6 miesiącach stosowania tych leków.

Pochodne witaminy D3 to metoda leczenia bielactwa, której skuteczność nie jest potwierdzona. Są to preparaty, które stosuje się miejscowo na skórę.

Terapie świetlne (fototerapia)

W leczeniu bielactwa wykorzystywane są:

Terapia PUVA (fotochemioterapia), która łączy stosowanie leków z naświetlaniem UVA. Ta metoda jest stosowana głównie w przypadku bielactwa ogólnoustrojowego, ale może być także używana w terapii miejscowej, szczególnie jeśli inne metody nie przynoszą rezultatów.

Terapia światłem UVB to naświetlanie skóry promieniami UVB o odpowiedniej długości fali, które może pomóc w repigmentacji obszarów dotkniętych bielactwem. Jest to mniej inwazyjna metoda niż PUVA i może być stosowana miejscowo.

Inne dostępne metody leczenia

Obecnie, duże nadzieje pokłada się w chirurgicznych metodach leczenia bielactwa nabytego, które polegają na wszczepieniu melanocytów pobranych z obszarów zdrowej skóry do obszarów dotkniętych odbarwieniem. Istnieje kilka różnych technik chirurgicznych, m.in. przeszczep naskórka, miniprzeszczep autologiczny i transplantacja hodowanych melanocytów.

Niestety bielactwo wiąże się ze zjawiskiem stygmatyzacji, zwłaszcza wśród dzieci. Choroby skóry bywają uznawane niesłusznie za zaraźliwe i dziwne, a nieznane zmiany w wyglądzie budzą też lęk i niechęć rówieśników. Dlatego psychologiczne wsparcie dla dzieci z bielactwem powinno być jednym z ważnych zaleceń lekarza. Tym bardziej, że doświadczenie stresu może nasilać objawy choroby.

Bardzo ważną rolę w życiu dziecka chorującego na bielactwo odgrywa rodzina i najbliższe otoczenie. Rodzice powinni nabyć odpowiednią wiedzę na temat choroby, reagować z empatią i zrozumieniem. Ważne jest, by dziecko czuło się w pełni akceptowane, ponieważ choroby dermatologiczne bardzo często idą w parze z obniżoną samooceną, która może prowadzić nawet do depresji.

Ponieważ przyczyny bielactwa nie są do końca poznane i mogą być bardzo złożone, nie ma jasnych wytycznych, które dają gwarancję uniknięcia zachorowania. Można jednak zmniejszyć ryzyko, prowadząc odpowiedni styl życia. Warto unikać silnego promieniowania UV, mocnej opalenizny, zwłaszcza oparzeń słonecznych, a także obserwować zdrowie swojej skóry.

U ludzi z bielactwem bardzo ważna jest pielęgnacja skóry, która nie różni się od pielęgnacji skóry wrażliwej. Kluczowa jest fotoochrona – zaleca się stosowanie kremów z filtrem co najmniej SPF 15. Istotne jest również odpowiednie nawilżenie skóry oraz dbanie o naturalny płaszcz hydrolipidowy. W tym celu sprawdzą się kosmetyki z fitoceramidami, emolientami czy kwasem hialuronowym.