Mleko roślinne dla dzieci – czy warto?

Nazwa „mleko” jest myląca. Mleko jest tylko krowie – tak stanowi prawo żywnościowe Unii Europejskiej. Produkty mleczne to z kolei mleko bez laktozy, sery, masło, maślanka itd. Mleko roślinne zatem nie istnieje, są za to napoje, które przypominają kolorem i smakiem mleko, a które pozyskuje się z roślin. Napoje roślinne najczęściej robi się z soi, ryżu, migdałów, owsa, ale znaleźć można również takie z kukurydzy czy kokosów. Zawartość surowca w produkcie nie ma znaczenia w przypadku napoju roślinnego – nawet duża ilość danego surowca bazowego nie czyni produktu końcowego „mlekiem”.

Najpopularniejszym „mlekiem” roślinnym jest napój sojowy. Pod względem ilości dostarczanego do organizmu białka jest to najlepszy zamiennik mleka krowiego. Co więcej, soja jest źródłem witamin z grupy B i składników mineralnych (potasu, wapnia, magnezu, fosforu i żelaza). Napoje sojowe zmniejszają także ryzyko choroby niedokrwiennej serca i miażdżycy. Innym popularnym „mlekiem” roślinnym jest napój owsiany. Dostarcza on największą ilość cennych beta-glukanów, które obniżają stężenie cukru we krwi oraz wspomagają perystaltykę jelit.

Z kolei smaczny napój migdałowy jest dobrym źródłem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (MUFA), witaminy E, magnezu, wapnia i potasu, a napój ryżowy jest odpowiedni dla osób będących na diecie bezglutenowej. Każdy z napojów roślinnych, których zadaniem jest zastąpić mleko, powstaje poprzez moczenie oraz wielokrotne mielenie produktu bazowego, czyli ziaren, soi, ryżu, orzechów itd.

Według aktualnych zaleceń rodzice powinni dążyć do karmienia dziecka wyłącznie piersią do ukończenia szóstego miesiąca życia, a zalecane jest, by dziecko piło mleko mamy do drugiego roku życia. Po szóstym miesiącu życia dieta dziecka rozszerza się. Jeśli nie ma możliwości karmienia dziecka piersią, maluch pije mleko modyfikowane również do ukończenia szóstego miesiąca życia. Później włączamy do diety nowe pokarmy stałe, nie rezygnując jednak z mleka modyfikowanego.

W ramach urozmaicenia diety można dać dziecku mleko roślinne, np. dodać je do kaszki czy deseru, jednak nigdy do picia. Co najważniejsze, ani mleko roślinne, ani mleko krowie, kozie czy owcze nie zastąpią dziecku w pierwszym roku życia mleka mamy oraz mleka modyfikowanego. Mleko roślinne może stanowić dodatek do diety, jednak nigdy nie traktujmy napoju roślinnego jak zamiennika.

– Mleka roślinne, chociaż są bardzo popularne, nie pokrywają podstawowego zapotrzebowania dziecka w 1. roku życia na składniki odżywcze, dlatego nie mogą stanowić alternatywy dla preparatów mleka modyfikowanego lub preparatów mlekozastępczych. (…) Napojów roślinnych, nawet wzbogaconych o odpowiednią ilość mikroelementów, nie należy traktować jako równoważnych odżywczo dla mleka kobiecego czy krowiego modyfikowanego z uwagi na odmienną biodostępność składników mineralnych z produktów wzbogacanych – taki zapis znalazł się w Zasadach żywienia zdrowych niemowląt, Stanowisku Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci.

Eksperci alarmują również, by unikać podawania dzieciom poniżej piątego roku życia napoju ryżowego. Ryż zawiera arsen, który w dużym stężeniu może powodować zatrucia. Nic nam nie zagraża, kiedy jemy obiad z dodatkiem ryżu lub wypijemy sporo napoju z tego surowca, niemniej nie zaleca się podawania „mleka” ryżowego małym dzieciom.

Bez względu na to, na jaki rodzaj napoju roślinnego się zdecydujesz, przeczytaj jego skład. Powinien być krótki: woda, baza napoju i sól. Wiele napojów roślinnych zawiera masę dodatków, cukru, syropu glukozowego, substancji zagęszczających, stabilizatorów, emulgatorów – to nie jest cecha dobrej jakości napoju roślinnego. Co więcej, warto zerknąć na tabelę z wartościami odżywczymi. Dla dzieci poleca się mleka wzbogacane dodatkowo o wapń.

Jakie mleko roślinne dla dziecka będzie najlepsze? W rankingu najlepszych napojów roślinnych dla dzieci na pierwszym miejscu plasuje się mleko owsiane – najwięcej produktów dostępnych na rynku ma naprawdę dobry skład i wysoką jakość. Drugie miejsce pod tym względem zajmuje napój sojowy. Kiepsko wygląda sytuacja z dostępnością dobrych mlek migdałowych (choć teoretycznie powinny mieć wiele zalet ze względu na skład samych migdałów) oraz kokosowych.

Napoje roślinne są doskonałą alternatywą mleka krowiego dla osób dorosłych oraz starszych dzieci, które cierpią z powodu nietolerancji laktozy lub mają uczulenie na białka mleka krowiego. Wówczas są faktycznie zbawieniem, gdyż pod względem smakowym i składowym nasza dieta nie straci wiele.

W przypadku małych dzieci mleko roślinne stanowi jedynie dodatek, „ciekawostkę” w menu. Zaletą mlek roślinnych jest to, że mają ciekawe smaki, a w wersji fortyfikowanej zawierają dodatkowo witaminę D oraz wapń. Pamiętajmy jednak, że wapń utrudnia wchłanianie żelaza, zatem warto pilnować, by dziecko karmione piersią czy mlekiem modyfikowanym nie miało go w diecie zbyt dużo. Niemowlęta nie powinny spożywać mleka roślinnego z dodatkiem wapnia. Warto również uważać na sól – wiele dobrych mlek roślinnych zawiera dodatek soli, a w diecie niemowlaka jest ona zbędna. Limit szybko zostanie wyczerpany.

Dziecko potrzebuje nowych wrażeń i doświadczeń, by móc ukształtować swój gust kulinarny i nauczyć się tolerować różne smaki. Napój roślinny to produkt jak każdy inny, a dobrze wybrany może być naprawdę zdrowym dodatkiem do diety. Wprowadzenie mleka roślinnego do menu dziecka w rozsądny sposób (do dań, deserów, kaszek, nie zamiast mleka matki czy mleka modyfikowanego) może stać się cegiełką do budowania zdrowych nawyków żywieniowych. Przyzwyczajanie dziecka do szukania alternatyw dla produktów zwierzęcych z pewnością przyda mu się, gdy dorośnie.