Dieta na zaparcia u dzieci – co wprowadzić do jadłospisu?

Zaparcia u dziecka najczęściej występują wtedy, kiedy dziecko ma negatywne skojarzenia z wypróżnieniem. Dochodzi wówczas do świadomego powstrzymywania wizyt w toalecie i gromadzenia mas kałowych w jelicie grubym. Prowadzi to do powstania błędnego koła, w którym zbyt rzadkie wypróżnienia, spowodowane powstrzymywaniem się, stają się jeszcze bardziej nieprzyjemne, bolesne i dodatkowo nasilają niechęć u dziecka. Rola psychiki i automatycznych skojarzeń z defekacją jest tu bardzo ważna. Taki typ zaparć nazywamy zaparciami czynnościowymi (95 proc. przypadków). Nie wiążą się one z chorobą czy zaburzeniem anatomicznym, są wynikiem nieprawidłowych nawyków związanych z wypróżnieniem.

O zaparciu czynnościowym możemy mówić, kiedy dziecko wypróżnia się rzadziej niż 2 razy w tygodniu, stolec jest obfity, twardy i zbity, a wypróżnieniom często towarzyszy ból, dyskomfort lub wrażenie niepełnego wypróżnienia. Dzieci, które doświadczają takich dolegliwości, często brudzą bieliznę, bo powstrzymują wypróżnienie. Rodzice mogą to błędnie zinterpretować jako biegunkę, a tymczasem wynika to ze świadomego unikania wizyty w toalecie.

Zaparcie o podłożu organicznym, czyli wynikające z choroby lub zmiany anatomicznej, to zaledwie 5 proc. przypadków zatwardzeń u dzieci. Ich przyczyną może być:

• niedoczynność tarczycy,
• choroba Hischsprunga,
• hiperkalcemia (podwyższone stężenie wapnia),
• zespół Downa,
• dziecięce porażenie mózgowe.

W zapobieganiu zaparć u dzieci największy wpływ mają:

• dieta z odpowiednią ilością błonnika pokarmowego,
• prawidłowe nawodnienie,
• równowaga mikrobioty jelita grubego,
• pozytywne doświadczenia dziecka związane z wypróżnieniem,
• aktywność fizyczna.

Prawidłowo skomponowana dieta na zaparcia i odpowiednie nawodnienie zmiękczają masy kałowe oraz regulują perystaltykę jelit dziecka. Mikrobiota jelitowa wspiera prawidłową pracę jelit, zaś aktywność fizyczna pobudza ukrwienie przewodu pokarmowego i dosłownie potrafi „rozruszać” jelita. Więcej na temat prawidłowej diety przeczytasz w dalszej części tego artykułu.

W tym miejscu chciałabym podkreślić, jak istotne jest prawidłowe odpieluszkowanie dziecka, bez presji, bez krzyku i stresu. Dziecko zawsze powinno mieć możliwość wypróżnienia w spokoju, bez pośpiechu, bez poganiania. Rolą rodzica jest tak zaplanować dzień, by umożliwić dziecku bezstresowy pobyt w toalecie. Warto wziąć pod uwagę fakt, że potrzeba wypróżnienia najczęściej pojawia się po posiłku, a szczególnie silna jest po śniadaniu. Dlatego o tej porze dnia trzeba uwzględnić zapas czasowy przed wyjściem do przedszkola/szkoły, tak, by dać dziecku tyle czasu, ile potrzebuje. 

Jeśli wiesz, że twoje dziecko ma problemy z wypróżnieniem i potrzebuje szczególnej uważności w tym względzie, to porozmawiaj także z opiekunkami z przedszkola czy szkoły, by miały świadomość istnienia problemu. Zwracaj też szczególną uwagę na to, by w czasie wakacji czy innych wyjazdów twoja pociecha miała czas na wypróżnienie. W przeciwnym wypadku wpadnie w błędne koło powstrzymywania, co może mieć swoje skutki nawet w dorosłym życiu i z czasem będzie prowadzić do zaparć przewlekłych.

Poszukujesz pomysłów na posiłki wegetariańskie dla swojego dziecka z zaparciami czynnościowymi? Nasz ebook jest właśnie dla Ciebie! Zawiera przepisy zgodne z dietą laktoowowegetariańską opracowane przez dietetyka klinicznego i dziecięcego, którego rekomendacje pomogą Ci zadbać o zdrowie malucha i dostarczyć mu odpowiednie składniki odżywcze.

POBIERZ EBOOK

Jeśli niepokoją cię zaparcia u dziecka, to zamiast działać na własną rękę skonsultuj się z lekarzem, który zbada dziecko i w razie potrzeby przepisze dodatkowe leki. Twoje działania mogą dodatkowo wspierać pomoc lekarską. Co możesz zrobić?

Masuj brzuszek

Wykonaj delikatny masaż brzuszka dziecka w formie zabawy. Uciskaj brzuszek zgodnie z ruchem wskazówek zegara, obserwując reakcję malucha.

Zachęcaj do ruchu

Zaproś dziecko na matę do ćwiczeń lub na spacer. Pokaż mu podstawowe pozycje jogi (może sama się ich nauczysz?), które świetnie pobudzają perystaltykę jelit. Szczególną uwagę zwróć na skręty. Przekonaj dziecko, że to zabawa („a potrafisz zrobić tak, jak ja?”), wygłupiajcie się i śmiejcie. Spacery świetnie pobudzają ukrwienie jelit, a tym samym regulują ich aktywność mięśniową. Dbaj o regularną aktywność fizyczną – to często zapominany aspekt leczenia zatwardzenia u dzieci.

Pamiętaj, że układając jadłospis dla dziecka z zaparciami, nie należy bezpośrednio przekładać zasad diety na zatwardzenie dla dorosłych. 

Błonnik pokarmowy

Przyczyną zaparć u najmłodszych często okazuje się zbyt mała ilość błonnika pokarmowego. Składnik ten reguluje pracę przewodu pokarmowego i znajduje się przede wszystkim w warzywach, owocach oraz pełnoziarnistych produktach zbożowych. Jednak błonnik może również zmniejszać wchłanianie żelaza i wapnia z przewodu pokarmowego, składników mineralnych ważnych w rozwoju dzieci. Dlatego w diecie dziecka uwzględniaj pełnoziarniste produkty zbożowe wymieszane z tymi z oczyszczonej mąki w proporcji 1:1. Na śniadanie możesz podać dziecku np. bułkę kajzerkę, na obiad kaszę gryczaną, a na kolację pieczywo graham. 

Pamiętaj, by do każdego posiłku dołączać świeże lub gotowane warzywa i owoce. Obrane owoce sezonowe kładź w widocznym miejscu, zabieraj na spacer z dzieckiem. Niech służą za przekąskę.

Produkty fermentowane

Co jeszcze jeść przy zaparciach? U dzieci warto włączyć także fermentowane produkty mleczne, np. niesłodzone jogurty, kefiry naturalne, a także kiszone warzywa. Produkty te zawierają tzw. postbiotyki, czyli substancje aktywne, które powstają w wyniku fermentacji i wykazują korzystne działanie zdrowotne, w szczególności obejmujące kondycję jelit.

Nawodnienie

Niezwykle ważne jest także nawadnianie, które sprawia, że masy kałowe stają się miękkie i dużo łatwiejsze do wydalenia, dzięki czemu dziecko odczuwa mniejszy ból. Dbaj o to, by w otoczeniu dziecka cały czas była woda do picia. Pamiętaj, że płyny powinny być bezkaloryczne, a dziecko powyżej 1. roku życia powinno wypijać minimum 1,25 l płynów dziennie. Wykorzystuj zupy i koktajle mleczno-owocowe, by dostarczyć dodatkowej ilości wody wraz z pożywieniem.