Wielowodzie w ciąży – przyczyny, objawy i skutki

Wielowodziem określa się nieprawidłowe zwiększanie się ilości płynu owodniowego. Jego poziom mierzony jest podczas badania ultrasonograficznego po 20. tygodniu ciąży. Lekarz ocenia jedną największą kieszonkę z płynem owodniowym (SDP/DVP) lub sumuje ilość płynu znajdującego w czterech kieszonkach (AFI). Kieszonki podczas pomiaru nie mogą zawierać sznura pępowiny oraz kończyn dziecka. Wielowodzie rozpoznawane jest w przypadku, gdy SDP (DVP) wynosi powyżej 8 cm lub AFI powyżej 25 cm. Pomiary wykonane przez lekarza ginekologa nanoszone są na siatkę centylową. Wielowodzie rozpoznawane jest najczęściej między 31. a 36. tygodniem ciąży. 

Ze względu na nasilenie wielowodzie można podzielić na:

• niewielkie AFI: 24/25–29,9cm
• umiarkowane AFI: 30–34,9 cm
• ciężkie AFI: >35 cm.

Wśród przyczyn wystąpienia wielowodzia wymieniane są m.in.:

• wady genetyczne płodu, 
• zaburzenia połykania z powodu np. rozszczepu wargi i podniebienia lub niedrożności przełyku, 
• niewydolność krążenia u dziecka,
• wady serca,
• konflikt serologiczny i niedokrwistość,
• bliźniak biorca w TTTS (zespole przetoczenia krwi między płodami).

Przyczyny wielowodzia mogą być także po stronie matki. Są to najczęściej cukrzyca ciążowa oraz niedoczynność tarczycy u kobiety ciężarnej. Co ciekawe, aż około 70 proc. przypadków wielowodzia ma przyczynę idiopatyczną, czyli niewyjaśnioną.

Poza obrazem ultrasonograficznym wielowodzie może dawać inne objawy. Należą do nich zwiększony obwód brzucha kobiety ciężarnej, wzmożone napięcie macicy czy rozciągnięcie powłok brzusznych. Częściej też pojawiają się rozstępy na skórze brzucha. Przyszłe mamy mogą odczuwać również duszność, bóle pleców i brzucha oraz nudności.

Najczęstszym powikłaniem wielowodzia jest przedwczesne pęknięcie błon płodowych i poród przedwczesny. Poza tym podczas porodu może dojść do słabej czynności skurczowej macicy spowodowanej nadmiernym rozciągnięciem. Możliwe jest także wypadnięcie pępowiny, co ma poważne konsekwencje i wymaga natychmiastowej reakcji personelu.

Samo wielowodzie nie stanowi wskazania do porodu metodą cesarskiego cięcia. Pacjentka powinna być jednak monitorowana z uwagi na ryzyko powikłań, bo w takim wypadku konieczne będzie wykonanie operacji. Poza tym wielowodzie sprzyja poprzecznemu położeniu dziecka, co uniemożliwia poród drogami natury i trzeba wówczas wykonać cesarskie cięcie. Nie ma również konieczności wcześniejszej indukcji porodu z powodu wielowodzia, jeśli objawy wielowodzia, które kobieta odczuwa, nie są bardzo nasilone.

Leczenie wielowodzia polega na zmniejszaniu ilości płynu owodniowego poprzez wykonywanie amnioredukcji, czyli zabiegu amniopunkcji i redukcji płynu pod kontrolą USG. Obecnie coraz powszechniejsze jest jednak zapobieganie wystąpieniu wielowodzia poprzez odpowiednio wczesne diagnozowanie wad płodu i wykonywanie zabiegów wewnątrzmacicznych. 

Do wad leczonych wewnątrzmacicznie należą niektóre wady serca czy też przepuklina. W przypadku wystąpienia zespołu przetoczenia krwi pomiędzy płodami (TTTS) przeprowadza się laserowe zamknięcie anastomoz między bliźniakami. Operacje wewnątrzmaciczne wykonuje obecnie kilka wykwalifikowanych ośrodków w Polsce.