Toczeń a ciąża – przyczyny, objawy, leczenie

Toczeń rumieniowaty układowy, znany również pod skrótem SLE (systemic lupus erythematosus), to choroba autoimmunologiczna. Oznacza to, że w jej przebiegu organizm produkuje przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom. Prowadzi to do różnego rodzaju powikłań, które mogą wpływać m.in. na układ nerwowy, skórę, nerki czy układ krwionośny. Istotą choroby jest pojawienie się przewlekłego stanu zapalnego zlokalizowanego niemalże w każdym narządzie, co stopniowo prowadzi do ich dysfunkcji, a nawet niewydolności.

Dokładne przyczyny tocznia, pomimo wielu analiz i prac badawczych, nie zostały jednoznacznie określone. Wiadome jest, że w przebiegu choroby w układzie krążenia pojawiają się specyficzne przeciwciała skierowane m.in. przeciwko DNA, składnikom błony komórkowej czy też przeciwjądrowe. Odpowiadają im kolejno skróty anty-dsDNA, APLA oraz ANA. To właśnie one, niszcząc tkanki i komórki własnego organizmu, powodują powstanie przewlekłego stanu zapalnego i pojawienie się wszelkich powikłań związanych z toczniem rumieniowatym układowym.

Z uwagi na fakt, że toczeń jest chorobą wieloukładową, wpływającą na funkcjonowanie całego organizmu, w przypadku kobiet cierpiących na tę dolegliwość ciąża jest zaliczana do grupy wysokiego ryzyka. Ciąża może spowodować wystąpienie rzutu tej choroby i tym samym wiązać się z pogorszeniem funkcji nerek i pojawieniem się stanu przedrzucawkowego. Osoby w ciąży chore na toczeń mają niemal 20-krotnie większe prawdopodobieństwo śmierci w stosunku do osób zdrowych. Z tego powodu tak ważna jest odpowiednia współpraca między ginekologiem a reumatologiem w trakcie trwania ciąży. 

Czy toczeń utrudnia zajście w ciążę?

To, czy toczeń utrudnia zajście w ciążę, jest trudne do jednoznacznego określenia z powodu nadal zbyt małej liczby dostępnych badań na ten temat. Specjaliści zwracają jednak uwagę, że w przypadku kobiet cierpiących na SLE hamowanie odpowiedzi ze strony układu odpornościowego jest zdecydowanie mniejsze, niż ma to miejsce w przypadku kobiet nieobciążonych. Warto podkreślić, że naturalnie występujące w przebiegu ciąży upośledzenie odporności jest konieczne, aby płód nie został zidentyfikowany przez ciało matki jako „ciało obce”.  Z uwagi na toczący się w organizmie kobiety cierpiącej na toczeń przewlekły stan zapalny, wartości parametrów zapalnych pozostają stale na wyższym poziomie, niż ma to miejsce w przypadku innych kobiet. Powoduje to, że dochodzić może do utraty ciąży na wczesnych etapach jej trwania. Nie bez wpływu są również problemy naczyniowe, często współwystępujące w przebiegu tocznia, a także stosowane w jego leczeniu leki.

W ciąży objawy tocznia najczęściej przypominają te, których kobieta doświadczała również przed zajściem w ciążę. Należą do nich:

• charakterystyczne zmiany skórne, czyli pojawienie się rumienia na twarzy w kształcie motyla,
• znaczące osłabienie,
• wysokie ciśnienie tętnicze krwi,
• owrzodzenia czy też pojawienie się objawu Raynaud,
• wystąpienie obrzęków kończyn dolnych,
• krwinkomocz oraz białkomocz,
• obrzęki stawów. 

Specjaliści są zgodni co do tego, że ciąża może nasilać objawy występujące przewlekle i pogarszać funkcję niektórych narządów.

Pomimo iż podstawą leczenia tocznia jest leczenie immunosupresyjne, jest możliwe, aby było ono utrzymane na zadowalającym poziomie bez narażania dziecka na niebezpieczne powikłania. Ważne jednak, aby kobieta cierpiąca na SLE nie rezygnowała w czasie ciąży z regularnych wizyt u reumatologa i przyjmowała zalecane leki. Jest to bardzo ważne nie tylko dla niej samej, ale również dla dziecka, gdyż pozwala ograniczyć szanse na wystąpienie u niego groźnych powikłań.

Toczeń w ciąży stanowi realne zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla płodu. W przypadku kobiety związane jest to ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia stanu przedrzucawkowego, pogorszenia funkcji nerek, a także znacznie większym ryzykiem zgonu okołoporodowego. W przypadku dziecka specjaliści w trakcie trwania ciąży u kobiety obciążonej SLE obawiają się porodu przedwczesnego, poronienia, wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania płodu, a także tocznia u noworodka. Ostatnia z wymienionych patologii polega na bloku serca u maluszka, co wiąże się z niemal 20 proc. śmiertelnością dzieci oraz 60 proc. szansą na konieczność wszczepienia stymulatora serca na stałe.

Infografika: Co przysługuje rodzicom zaraz po urodzeniu dziecka?