Położenie miednicowe – rodzaje, przyczyny, jak może wyglądać poród?

Położenie miednicowe dziecka to sposób jego ułożenia w jamie macicy pod koniec ciąży. Zdecydowana większość dzieci jest położona główkowo, czyli głową zwróconą do dróg rodnych. Jedynie 3-5 proc. dzieci po 37. tygodniu życia leży w brzuchu mamy miednicowo.  

Położenie dziecka można określić podczas badania USG na długo przed porodem. Dziecko, mając w jamie macicy dużo miejsca, przemieszcza się, ale do 34. tygodnia samoistnie układa się w fizjologicznej pozycji. Jeśli do tego czasu tego nie zrobi, szanse maleją, bo zmianę położenia utrudnia jego wielkość.  

Położenie miednicowe może być zupełne (5-10 proc. przypadków), kiedy przy kanale rodnym znajduje się nie głowa dziecka, ale jego pośladki, a nogi są zgięte tak jak w siadzie tureckim.  

Położenie miednicowe niezupełne ma trzy rodzaje, które zależą od tego, która część ciała znajduje się „najbliżej wyjścia”:  

• położenie pośladkowe (50-70 proc. przypadków) – przy wejściu do kanału rodnego znajdują się pośladki dziecka, ale nogi są wyprostowane a stopy dotykają twarzy;  

• położenie kolankowe (1 proc. przypadków) – jako pierwsze szykują się na świat kolana dziecka; 

• położenie stópkowe (10-30 proc. przypadków) – dziecko ma wyprostowane nogi i to one znajdują się u wyjścia dróg rodnych. 

Najlepszym położeniem dla dziecka i matki jest położenie miednicowe zupełne, ponieważ obwód dziecka w biodrach i pośladkach jest zazwyczaj taki sam jak obwód jego głowy. Porody z pozycji miednicowej zupełnej są więc najbardziej bezpieczne.  

Najwięcej niekorzystnych konsekwencji może wystąpić, kiedy płód jest ułożony stopami w dół. Choć zazwyczaj poród w miednicowym położeniu dziecka nazywa się porodem pośladkowym, to jest to nieprecyzyjne określenie. Niekiedy, znacznie rzadziej, niż pośladki, jako pierwsze do dróg rodnych kierują się stopy lub kolana.  

W przypadku położenia miednicowego właściwie do samego końca ciąży nie da się ocenić, w którym położeniu miednicowym jest dziecko. Może ono zmienić ułożenie nóżek nawet w trakcie porodu.  

Jak się ocenia, nawet 80 proc. przypadków porodów miednicowych nie ma wyraźnej przyczyny. Niekiedy jednak może mieć na to wpływ: 

• duża masa urodzeniowa dziecka i jego ruchliwość; 

• wady rozwojowe dziecka mające wpływ na jego budowę i proporcje; 

• krótka pępowina; 

• wady anatomiczne macicy; 

• wielowodzie i małowodzie; 

• mięśniaki macicy; 

• łożysko przodujące. 

Położenie miednicowe statystycznie częściej występuje w porodach wielopłodowych. W ciąży bliźniaczej tylko 40 proc. stanowią te, w których obydwa płody ułożone są główkowo.  

Ułożenie dziecka w brzuchu można ocenić podczas badania USG na długo przed planowanym porodem. Robi to również lekarz podczas badania palpacyjnego. Także przyszła mama może je rozpoznać, analizując ruchy dziecka.  

Kiedy jest ułożone główkowo, mama odczuwa jego kopnięcia na żebrach a brzuch i pępek mocno wystają. Kiedy dziecko jest ułożone miednicowo, np. pośladkami w dół, kopnięcia odczuwamy w dolnych partiach brzucha po jednej stronie. Warto też zwrócić uwagę, skąd dochodzi do nas czkawka dziecka – jeśli z dołu brzucha, to tam znajduje się jego główka. 

Położenie miednicowe, zwłaszcza jego wersje stópkowe czy kolankowe mogą mieć dla dziecka niekorzystne konsekwencje, takie jak niedotlenie czy urazy barków i głowy. Groźnym powikłaniem porodu miednicowego jest porażenie splotu barkowego.  

Taki poród jest obciążeniem także dla rodzącej – trwa dłużej i może wiązać się z urazami dróg rodnych. Dlatego też, zwłaszcza kiedy jest to pierwszy poród, lekarze często decydują się na cesarskie cięcie. Zdarza się, że decyzja o zabiegu zapada już w trakcie akcji porodowej. Cesarkę planuje się wcześniej, kiedy wiadomo, że dziecko będzie wyjątkowo duże, występują wady macicy albo choroby u matki, takie jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze.  

W niektórych przypadkach doświadczony lekarz może stymulować obrót dziecka w brzuchu do pozycji główkowej. Dokonuje się tego po 37. ciąży, ponieważ operacja ta obarczona jest ryzykiem przedwczesnego porodu. Pod kontrolą USG lekarz w odpowiedni sposób uciska brzuch, by sprowokować dziecko do zmiany pozycji. Jeśli o nieprawidłowym ułożeniu dziecka wiadomo wcześnie, można próbować specjalistycznych ćwiczeń i masaży. Niektóre szkoły rodzenia oferują ciężarnym specjalistyczne plany treningowe, które mogą w tym pomóc. Warunkiem koniecznym jest zawsze przebieg ciąży a także wielkość dziecka.  

Jeśli zapada decyzja, by dziecko ułożone miednicowo urodziło się drogami natury, organizuje się poród z asystą ręczną. Mniej więcej do wysokości pępka noworodek rodzi się spontanicznie, reagując na dynamikę skurczy porodowych. Następnie odbierający poród położnik pomaga wydobyć barki i główkę. Zdarza się, że podczas naturalnego porodu nie czeka się ze spontanicznym porodem, ale szybko wyciąga dziecko z macicy. Robi się to, kiedy w drodze na świat jest bliźniak położony miednicowo i jego stan się pogarsza.  

Położnicy znają też przypadki, kiedy dochodzi do porodu spontanicznego i odbywa się on sprawnie bez konieczności interwencji lekarza albo położnej. Częściej dochodzi do tego w przypadku porodów przedwczesnych.  

Poród siłami natury w położeniu miednicowym jest jak najbardziej możliwy, jest jednak obarczony pewnym ryzykiem. Powinien się on odbywać pod kontrolą kardiotokografu (KTG), by szybko reagować na zmiany w kondycji dziecka. Zaleca się, by jak najdłużej nie wykonywać amniotomii (przebicia błon płodowych) i unikać porodów przy niecałkowicie rozwartej szyjce macicy. By uniknąć uwięźnięcia głowy, dokonuje się nacięcia szyjki macicy.  

Ze względu na ryzyko powikłań zazwyczaj nie rekomenduje się porodu pochwowego przy takim położeniu dziecka, nawet jeśli jest to ułożenie miednicowe zupełne.  

Ponieważ nie na wszystkie problemy zdrowotne w ciąży mamy wpływ, trudno zapobiec określonemu ułożeniu dziecka. Mamy natomiast wpływ na kondycję fizyczną, poprawną pracę mięśni i prawidłowe oddychanie, które mogą wspomóc malucha w znalezieniu prawidłowego ułożenia. Spięte mięśnie mogą być realną przeszkodą na właściwe poruszanie się dziecka w brzuchu mamy. Dlatego warto wykonywać ćwiczenia rozluźniające mięśnie brzucha i ćwiczenia oddechowe.  

Najlepiej robić to pod opieką specjalistów ze szkoły rodzenia, gdzie nauczymy się pracować z ciałem i stresem. Poznamy też specjalistyczne ćwiczenia, które można wykonywać po 32. tygodniu ciąży, kiedy dziecko nie zmienia swojego miednicowego położenia w macicy.  

W ofercie szkół rodzenia można znaleźć np. spinning babies – zestaw ćwiczeń, ułatwiają dziecku przygięcie głowy do klatki piersiowej, co umożliwia mu obrót. Położne stosują też ciepłe i zimne kompresy, uczą pozycji z jogi, które wspierają rozszerzenie się miednicy, uczą prawidłowego siadania i układania się do snu tak, by pupa i nogi były powyżej tułowia.  

Przydatna może być także wizyta u osteopaty, który sprawdzi napięcie mięśniowe i ustawienie miednicy. Priorytetową sprawą jest nauczenie się panowania nad stresem i lękiem.