Objawy obumarcia płodu – jak je rozpoznać?

Obumarcie płodu to sytuacja, w której dochodzi o zgonu zarodka wewnątrz macicy, przed poronieniem.

Przyczyny obumarcia płodu mogą być warunkowane wieloma czynnikami. Z wyjątkiem sytuacji, gdy kobieta świadomie dopuściła się rażących zaniedbań np. spożywając w ciąży alkohol, obumarcie płodu nie jest winą matki.

Obumarcie płodu może być powodowane:

• przyczynami ze strony płodu,
• przyczynami ze strony łożyska,
• przyczynami ze strony matki.

Przyczyny obumarcia płodu to m.in.:

• wady genetyczne płodu,
• wady rozwojowe płodu,
• wady budowy narządów rodnych,
• niewłaściwe zagnieżdżenie płodu,
• wady łożyska (nieprawidłowa budowa, niewłaściwa lokalizacja itd.);
• alkohol, narkotyki zażywane przez matkę;
• niektóre leki;
• choroby matki, m.in. cukrzyca (nieleczona), nadciśnienie tętnicze, trombofilia, choroby nerek, choroby serca, infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze, choroby weneryczne, choroby endokrynologiczne;
• choroba hemolityczna po konflikcie serologicznym (uwaga: ciąże z konfliktem serologicznym mogą zakończyć się narodzinami żywego zdrowego dziecka);
• ciąża mnoga (w przypadku ciąż mnogich dużym ryzykiem jest występowanie m.in. tzw. zespołu podkradania, który może prowadzić do zgonu co najmniej jednego z płodów. Bywa również, że dochodzi co wchłonięcia słabszego z bliźniąt przez silniejszego brata lub siostrę. Połowa ciąż rozpoznanych na wczesnym etapie jako mnogie, kończy się narodzinami jednego żywego dziecka. Ciąże mnogie są również obarczone wyższym ryzykiem poronienia i porodu przedwczesnego).

Wady genetyczne płodu lub wady powstałe na etapie rozwoju zarodka to najczęstsze przyczyny obumarcia płodu. Wewnątrzmaciczne obumarcie płodu mogą potwierdzić tylko badania. Jeśli nie doszło do poronienia, przed podaniem leków lub łyżeczkowaniem macicy, wykonuje się badania powtórne, aby nie doprowadzić do usunięcia żywej ciąży.

Obumarcie płodu w pierwszym trymestrze

Pierwszy trymestr, czyli pierwsze trzy miesiące ciąży to czas, w którym najczęściej dochodzi do straty ciąży. Ok. 80 proc. poronień zdarza się przed 12. tygodniem ciąży.

Ciąża na tym etapie jest niewidoczna dla otoczenia. Ruchy dziecka nie są jeszcze wyczuwalne, natomiast kobiecie towarzyszy szereg objawów będących skutkiem zmian hormonalnych.

Zazwyczaj objawem obumarcia płodu w pierwszym trymestrze jest nagłe ustanie ciążowych dolegliwości, jak mdłości czy tkliwość piersi. Może pojawić się również plamienie, krwawienie, bóle brzucha i narządów w obrębie miednicy, wyczuwalne lekkie skurcze.

Niektóre kobiety nie odczuwają żadnych objawów związanych z obumarciem płodu. Można to stwierdzić dopiero podczas badania USG.

Obumarcie płodu w drugim trymestrze

W drugim trymestrze tj. między ok. 14. a 26. tygodniem ciąży brzuch kobiety jest już widoczny, a co za tym idzie – również obumarcie płodu może powodować bardziej wyraźne symptomy.

Objawy obumarcia płodu w drugim trymestrze to m.in.

• zmniejszenie brzucha u ciężarnej, spadek masy ciała;
• brak ruchów płodu – to zazwyczaj pierwszy i najbardziej niepokojący objaw zauważalny przez matkę;
• w badaniu KTG lub USG brak akcji serca płodu.

Objawy obumarcia płodu w drugim trymestrze są łatwiej zauważalne przez matkę niż zgon wewnątrzmaciczny na początku ciąży. Zwykle kobieta sama zauważa m.in. brak ruchów dziecka.

Chociaż krwawienie w ciąży może być niepokojące i wymaga kontaktu z lekarzem, nie każde krwawienie jest jednoznaczne z obumarciem ciąży.

Przyczyny krwawienia w ciąży mogą być efektem podrażnienia dróg rodnych np. podczas badania, nadżerkami, krwiakami podkosmówkowymi, obecnością polipów szyjki macicy. Mogą być powodowane także nieprawidłowościami w przebiegu ciąży, ale nie wszystkie zwiastują konieczność zakończenia ciąży.

– Każde krwawienie z dróg rodnych jest bezwzględnym wskazaniem do konsultacji specjalistycznej – podkreśla Ewelina Gocłowska. – Nie jesteśmy w stanie same stwierdzić, co jest przyczyną. Jedną z nich jest przedwczesne oddzielenie łożyska prawidłowo usadowionego. Także łożysko przodujące związane jest z krwawieniem z dróg rodnych kobiety ciężarnej. Przypadek ten stanowi niebezpieczeństwo dla dziecka i matki.

Po 22. tygodniu ciąży mówi się już nie o poronieniu, ale o porodzie przedwczesnym. Jeśli poronienie/poród przedwczesny nie zaczną się samoistnie, niezbędne jest wywołanie go. Pozostające w organizmie matki tkanki martwego płodu mogą zatruwać organizm, prowadząc nawet do sepsy.

Niebezpieczną sytuacją jest również zgon jednego z płodów w ciąży mnogiej. Wówczas lekarze decydują, do jakiego tygodnia można donosić ciążę, aby żywe dziecko miało jak najmniej powikłań i problemów związanych z wcześniactwem i aby np. nie doszło do zatrucia jego organizmu tkankami martwego brata lub siostry. Wiele zależy od tego, czy płody dzieliły łożysko i worek płodowy.

Obumarcie płodu – badania

Wykonanie odpowiednich badań może zapobiegać  kolejnemu wewnątrzmacicznemu obumarciu płodu. Jakie badania należy wykonać po obumarciu płodu?

• Jeśli doszło do jednego obumarcia płodu, mogło to być zdarzenie losowe, którego przyczyn często nie można określić. 85 proc. kobiet po takim doświadczeniu zachodzi w drugą ciążę, która kończy się narodzinami dziecka.
• Można przekazać do badań m.in. próbki kosmówki, łożyska, pępowiny. Są badane histopatologicznie i pod kątem wad genetycznych, które w większości przypadków odpowiadają za stratę ciąży.
• Rodzice mogą wykonać badania, czy są obciążeni chorobami genetycznymi, które mogą powodować obumieranie płodu na różnych etapach ciąży (lub w razie donoszenia ciąży – narodziny chorego dziecka).
• Wykonanie badania płci płodu (jeśli nie była ustalona w badaniu USG) pozwala m.in. na otrzymanie urlopu macierzyńskiego po poronieniu.
• Badanie anatomiczne narządów rodnych, sprawdzenie ogólnego stanu zdrowia matki, obecności patogenów/infekcji w jej organizmie – również mogą być pomocne w określeniu przyczyn obumarcia płodu i w staraniach o kolejną ciążę.

Ewelina Gocłowska – fizjoterapeutka ciężarnych, studentka na kierunku położnictwo Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, autorka okołoporodowego bloga Veleen