Prolaktyna w ciąży – normy

Prolaktyna jest hormonem produkowanym przez przedni płat przysadki. Jego główną funkcją jest pobudzanie gruczołów piersiowych do produkcji mleka, jednak ma ona także wpływ na inne procesy zachodzące w ciele kobiety, wpływające nie tylko na układ rozrodczy, ale również na metabolizm. Z tego powodu nieprawidłowe stężenie prolaktyny we krwi może objawiać się niekiedy w bardzo niejednoznaczny sposób.

Prolaktyna odpowiada przede wszystkim za pobudzenie laktacji u kobiety. Z tego względu odgrywa ona nieocenioną rolę w okresie po urodzeniu dziecka. W trakcie trwania ciąży hormon ten zaś bierze udział we rozroście gruczołów piersiowych, co umożliwia karmienie dziecka po rozwiązaniu.

Normy prolaktyny w trakcie trwania ciąży są trudne do jednoznacznej oceny. Jest to związane z faktem, że ciąża jest stanem, kiedy fizjologicznie stężenie tego hormonu we krwi znacząco wzrasta. Jest to kluczowe dla prawidłowego rozwoju piersi oraz gruczołów w nich zlokalizowanych. Z tego względu lekarze rzadko decydują się na pomiar poziomu prolaktyny u kobiet ciężarnych. Warto zaznaczyć jednak, że w większości laboratoriów poziom prolaktyny u kobiet niebędących w ciąży nie powinien przekraczać 25 µg/l (w zależności od metody pomiaru). Szacuje się natomiast, że przed samym porodem poziom ten u ciężarnej może osiągać wartości sięgające nawet 400 µg/l.

Poziom prolaktyny w ciąży jest dużo wyższy, niż ma to miejsce w przypadku kobiet niebędących w ciąży. Z tego względu oznaczanie poziomu tego hormonu jest w takiej sytuacji mało miarodajne. Znacznie większą korzyść uzyskać można, badając poziom prolaktyny w regularnych odstępach czasowych, co pozwoli uchwycić moment, w którym hormon ten przekroczył uznawaną granicę normy. 

Najczęściej podwyższony poziom prolaktyny związany jest z obecnością mikro- lub makrogruczolaka, czyli nowotworu łagodnego, zlokalizowanego w przednim płacie przysadki, który produkuje ten hormon w nadmiernej ilości. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie leków w postaci agonistów receptora dopaminowego, które blokują nadmierną syntezę prolaktyny i tym samym umożliwiają kobiecie zajście w ciążę. W przypadku podwyższonych wartości prolaktyny określanych jako hiperprolaktynemia, pojawiają się takie objawy, jak:

• mlekotok,
• problemy z płodnością,
• zaburzenia miesiączkowania,
• uderzenia gorąca,
• bóle głowy i zaburzenia widzenia (związane z uciskiem gruczolaka na okoliczne struktury nerwowe).

Pomimo zwiększonego zwykle poziomu prolaktyny we krwi w ciąży zdarzają się sytuacje, że stężenie tego hormonu jest obniżone. Niska prolaktyna jest jednak trudna do zdefiniowania, gdyż – tak samo jak w przypadku wysokiej prolaktyny – nie zostały sformułowane jednoznaczne normy dla kobiet w ciąży. Na niski poziom prolaktyny w ciąży wpływ mogą mieć wysokie stężenia innych hormonów – estrogenów i progesteronu.

Aby ocena poziomu prolaktyny była miarodajna, należy pamiętać o kilku warunkach, które powinny zostać spełnione przed wykonaniem badania.

1. Ze względu na dobowy rytm wydzielania hormonu, badanie powinno odbyć się w godzinach porannych. Jeżeli lekarz zalecił wykonanie kilku seryjnych pobrań, należy pamiętać, że muszą one być wykonywane o tej samej porze dnia.
2. Na około 48 godzin przed badaniem powinno się unikać stresu, współżycia oraz wysiłku fizycznego.
3. Na pobranie należy udać się po przespanej nocy.
4. Jeżeli punkt pobrań tego wymaga, należy pozostać na czczo.

Regulowanie poziomu prolaktyny jest możliwe przede wszystkim za pomocą leków. W większości przypadków problemem jest zbyt wysoki poziom prolaktyny. Jeżeli hiperprolaktynemia związana jest z obecnością gruczolaka przysadki, konieczne może być wdrożenie leczenia lub przeprowadzenie zabiegu neurochirurgicznego. Działanie takie podejmowane jest w przypadku kobiet niebędących w ciąży. U ciężarnych w większości przypadków leki są odstawiane, a kobieta jest regularnie badana przez lekarza. 

Możliwe jest również, że zbyt wysoki poziom prolaktyny we krwi związany jest z odbytym parę godzin wcześniej stosunkiem, wysiłkiem fizycznym, stresem czy też nieprzespaniem nocy przed pobraniem krwi. W takiej sytuacji mamy do czynienia z tzw. hiperprolaktynemią czynnościową, która nie wymaga specjalistycznego leczenia. W każdym przypadku jednak to lekarz decyduje o konieczności (lub jej braku) wdrożenia leczenia farmakologicznego.