Wesprzyj rozwój dziecka. Oto gry na pamięć dla każdego

Pamięć definiowana jest przede wszystkim jako jedna z podstawowych funkcji mózgu. Dzięki niej możemy tworzyć, a następnie magazynować różnego rodzaju informacje i doświadczenia. Utrwalona jest ona w tzw. istocie szarej kory mózgowej (potocznie określanej jako „szare komórki”). W procesach właściwych dla zapamiętywania udział bierze przede wszystkim ośrodkowy układ nerwowy. 

Sama fizjologia pamięci jest dość skomplikowana, a jej badaniem zajmuje się psychologia poznawcza, która nazywana jest również psychologią kognitywną. W powstawaniu pamięci dużą rolę odgrywa hipokamp, który odpowiada m.in. za przenoszenie informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. Procesy pamięciowe, czyli tworzenie i magazynowanie, dzieli się na cztery etapy: 

• zapamiętywanie informacji, 
• przechowywanie informacji w komórkach nerwowych (neuronach), 
• przywoływanie informacji w określonej sytuacji/kontekście,
• kategoryzacja zapamiętanej informacji. 

Warto podkreślić, że mózg skonstruowany jest w taki sposób, że łatwo zapamiętuje informacje, które są często powtarzane, lub takie, które są nietypowe – śmieszne, zaskakujące, wzruszające, przesadne etc. 

Pamięć dziecka rozwija się już w trakcie życia płodowego, jednak pełną dojrzałość osiąga dopiero w okolicach 15. roku życia. Dlatego też niezwykle istotne jest to, żeby przez cały ten czas – począwszy od wieku przedszkolnego przez wczesnoszkolny aż po nastoletni – aktywnie wspierać pamięć m.in. poprzez różnego rodzaju gry, ćwiczenia i treningi. Pamięć małych dzieci (do ok. 5. roku życia) jest jeszcze bardzo intuicyjna i mimowolna, co oznacza, że maluchy na tym etapie nie zapamiętują informacji w sposób świadomy.

Wyróżnia się kilkanaście różnych klasyfikacji pamięci, w których uwzględnia się kryteria m.in. jej charakteru, czasu trwania, sposobu przywoływania czy też sposobu magazynowania informacji. Jednakże największe znaczenie przypisuje się podziałowi na pamięć: krótkotrwałą (świeżą) i długotrwałą (starą). Twórcą tego podziału jest założyciel amerykańskiej szkoły psychologii William James. Za rozumowanie intuicyjne odpowiada pamięć długotrwała, natomiast za racjonalne – krótkotrwała. 

• Pamięć krótkotrwała, nazywana również pamięcią świeżą lub roboczą, jest najczęściej wykorzystywana do zapamiętywania informacji za pośrednictwem zmysłów. Przechowuje ona stosunkowo mało danych przez krótki czas (najczęściej od kilku do kilkunastu sekund). Dzięki pamięci krótkotrwałej możemy się uczyć i przyswajać informacje, które mogą następnie zostać „zakodowane” w pamięci długotrwałej. W różnego rodzaju chorobach to właśnie ten rodzaj najczęściej ulega zaburzeniom.
• Pamięć długotrwała, nazywana również pamięcią starą, jest efektem przetworzenia pamięci krótkotrwałej w hipokampie. Procesy jej powstawania są nieco bardziej skomplikowane niż w przypadku pamięci krótkotrwałej, jest ona bowiem rozłożona w różnych miejscach kory mózgowej. W ramach pamięci długotrwałej wyróżnia się pamięć deklaratywną (semantyczną i epizodyczną, która zawiera m.in. pamięć o sobie samym) i pamięć proceduralną (świadomą i operacyjną).

Rozwój pamięci dziecka jest procesem bardzo dynamicznym, uzależnionym od wielu czynników, w tym m.in. od środowiska, w którym ono dorasta. Ważnym obowiązkiem każdego rodzica jest zapewnienie dziecku podstawowych warunków do rozwoju – zarówno fizycznego, jak i intelektualnego. 

Należy zapewnić maluchowi odpowiednio zbilansowaną i dostosowaną do jego potrzeb żywieniowych dietę, poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i miłości, a także zadbać o rozwój fizyczny i mózgu. 

Tak samo jak dbamy o to, by nasze dziecko miało odpowiednią dawkę ruchu, zabierając je na spacery czy zapisując na zajęcia dodatkowe, tak samo należy również zadbać o trening mózgu, który w dużym stopniu opiera się na ćwiczeniach na pamięć i koncentrację. Im częściej będziemy pobudzać mózg dziecka do wysiłku, tym będzie on sprawniejszy.

Świetnym sposobem na wsparcie rozwoju pamięci dziecka jest wykorzystywanie różnego rodzaju gier na pamięć, które rozwijają m.in. koncentrację i logiczne myślenie. Podstawą sukcesu jest systematyczność. Najlepiej przeznaczyć co najmniej kilkanaście minut na trening mózgu dziecka, pamiętając przy tym, że dziecko najchętniej uczy się poprzez zabawę, a najłatwiej zapamiętuje informacje, które związane są z dużym ładunkiem emocjonalnym (np. są śmieszne lub zaskakujące). 

1. Gry planszowe (od 4. roku życia), np. chińczyk, warcaby, szachy etc. – uczą zapamiętywania reguł gry, logicznego i krytycznego myślenia, planowania, przewidywania reakcji przeciwnika, a także poprawiają zdolności arytmetyczne. 
2. Zagadki i łamigłówki logiczne – uczą nowych informacji i wszystkich etapów myślenia operacyjnego (począwszy od analizy aż do uogólniania). Warto jednak dostosować poziom gier logicznych do etapu rozwoju dziecka, mając na uwadze to, że każdy rozwija się w indywidualnym tempie. 
3. Gra memory – to gra karciana, która polega na odnajdywaniu dwóch takich samych kart. Można grać w nią w dwie lub więcej osób, a zwycięzcą zostaje ta osoba, która zbierze najwięcej par. Gra memory ćwiczy spostrzegawczość i logiczne myślenie.
4. Gra w skojarzenia – to świetny sposób na zabawę w każdych warunkach (np. podczas podróży). Świetnie rozwija koncentrację, a także uczy klasyfikacji przedmiotów i zjawisk, a przy tym dostarcza sporo radości. 
5. Znajdowanie błędów językowych – to gra dla nieco starszych dzieci, nastolatków i dorosłych. Uczy spostrzegawczości, a przy tym jest świetnym sposobem na utrwalenie zasad poprawnej pisowni. 
6. Układanie klocków – to z kolei propozycja zarówno dla maluchów, jak i nieco starszych dzieci. Dzięki budowaniu różnego rodzaju konstrukcji z klocków dziecko uczy się myślenia przestrzennego.