Naczyniak u dziecka – co musisz wiedzieć?

Naczyniaki to najczęstsze nowotwory okresu dziecięcego. Mają one łagodny charakter, a zbudowane są głównie z komórek śródbłonka, czyli tych samych, które budują naczynia krwionośne w organizmie człowieka. Oprócz nich w naczyniaku znajdują się również takie komórki, jak fibroblasty czy komórki tuczne. Najszybciej naczyniaki u dzieci wzrastają do pierwszego roku życia. Jest to tzw. faza proliferacyjna, a więc faza wzrostu. Po tym okresie zmiany zaczynają najczęściej samoistnie kurczyć się. Proces ten trwa do mniej więcej 7.-10. roku życia dziecka. Nazywany jest fazą inwolucji. 

Ocenia się, iż w naszej populacji procent noworodków z naczyniakami waha się pomiędzy 1–2,5 proc., natomiast wśród dzieci do 12. miesiąca życia odsetek ten sięga nawet 20 proc..  

Naczyniaki najczęściej lokalizują się w okolicach głowy i szyi. Występują w postaci drobnych punkcikowych i lekko wypukłych zmian. W momencie kiedy zanikają, mogą pozostawić po sobie zmiany na skórze w postaci przebarwień czy poszerzenia okolicznych naczyń krwionośnych, czyli tzw. teleangiektazji. Większe naczyniaki nazywane są niekiedy „plamą z wina porto”. Są znacznie rzadsze i nie znikają wraz z wiekiem. Mogą natomiast świadczyć o poważniejszej chorobie u dziecka, gdyż część z nich jest składową zespołów genetycznych.

Określenie „naczyniak” stosowane jest najczęściej jedynie w przypadku zmian o charakterze łagodnym. Oznacza to, że mimo swoich – niekiedy dużych – rozmiarów nie są one inwazyjne oraz nie dają przerzutów. 

Naczyniaki u dzieci możemy podzielić na naczyniaki płaskie, zwykłe oraz jamiste. 

Naczyniaki płaskie występują w postaci czerwonej, dobrze odgraniczonej, płaskiej plamy na skórze. Naczyniaki zwykłe są nieco wypukłe, mają barwę jasnoczerwoną i najczęściej ujawniają się tuż po urodzeniu. Potencjalnie największe zagrożenie stanowi naczyniak jamisty. Naczyniak jamisty u dziecka możemy poznać po bardzo czerwonej barwie, wypukłym charakterze oraz stosunkowo miękkiej konsystencji. Wcześniej użyte określenie „plamy z wina porto” odnosi się właśnie do tego typu naczyniaka. Mogą one osiągać duże rozmiary, a przez to sprawiać kłopoty w leczeniu. 

Naczyniaki mogą występować nie tylko na skórze, ale także w narządach wewnętrznych. Najczęściej nie dają żadnych objawów i wykrywane są przypadkowo. Jedynym objawem ich występowania może być ból pojawiający się w momencie bardzo gwałtownego wzrostu naczyniaka. Naczyniaki narządów wewnętrznych lokalizują się najczęściej w wątrobie. 

Pozostałe typy naczyniaków, w tym naczyniaki rubinkowe czy gwiaździste, występują u dzieci znacznie rzadziej. One również zaliczane są do zmian łagodnych, które nie dają przerzutów do innych narządów.

Naczyniaki z reguły lokalizują się miejscach, w których nie zagrażają funkcjonowaniu innych narządów. Z racji tego, że ogromna większość zanika samoistnie, nie wymagają najczęściej leczenia. Co więcej, działania medyków skupiają się na tym, aby leczenie naczyniaków było jak najmniej inwazyjne, gdyż inne postępowanie mogłoby skutkować powstaniem blizn w miejscu po naczyniaku. Ważny jest również aspekt psychologiczny, zarówno u dziecka jak i rodzica, gdyż naczyniak może mieć na nią negatywny wpływ. 

Pierwszym rodzajem leków w leczeniu naczyniaków są glikokortykosteriody oraz beta-adrenolityki. Pierwsze z wymienionych podawanie są ogólnoustrojowo. Ten sposób leczenia osiąga bardzo dobre wyniki, gdyż nawet 84 proc. przypadków naczyniaków ulega regresji. Niestety, stosowanie glikokortykosteroidów wiąże się niekiedy z typowymi powikłaniami ich stosowania. Należą do nich m.in. nadciśnienie tętnicze, podwyższone wartości glukozy oraz lipidów we krwi, otyłość czy osłabienie odporności. Efekty uboczne tej terapii nie występują we wszystkich przypadkach, jednak lekarze stosują to leczenie tylko w momencie, kiedy jest ono niezbędne. 

Innym lekiem pierwszego rzutu jest również propranolol. Jest to lek zaliczany do grupy beta-adrenolityków, który działając na śródbłonek naczyń znajdujący się m.in. w naczyniakach, znacząco zmniejsza ich rozmiary. Badania jednoznacznie wykazały jego skuteczność, która oceniana jest nawet na większą niż w przypadku stosowania glikokortykosteroidów. Co więcej, stosowanie propranololu wiąże się z mniejszą ilością powikłań. 

Do innych sposobów leczenia naczyniaków u dzieci zalicza się terapie z wykorzystaniem m.in. leków immunosupresyjnych, hamujących podziały komórkowe (cytostatki), a także laseroterapię. Pamiętaj również o pielęgnacji ewentualnej rany lub owrzodzenia zgodnie z zaleceniami lekarza.

Zabieg operacyjny w przypadku naczyniaków u dzieci jest rozwiązaniem w momencie, kiedy wcześniejsze sposoby leczenia zawiodą lub kiedy naczyniak stanowi realne zagrożenie dla innych narządów i musi być szybko usunięty. W tym celu lekarze wykonują tradycyjne wycięcie zmiany lub korzystają z lasera. Na leczenie chirurgiczne lekarze najczęściej decydują się w momencie, kiedy zagrożony jest rozwój oka, ucha lub krtani lub jeżeli naczyniak stosunkowo mocno krwawi. Po wykonaniu operacji należy pamiętać o odpowiednim dbaniu o miejsce operowane, aby po zabiegu została jak najmniejsza blizna. 

Laser używany jest w przypadku powierzchownych naczyniaków u dzieci, gdyż nie sięga on do tkanek położonych głębiej. W zależności od rodzaju naczyniaka i fazy w jakiej się znajduje, laseroterapię trzeba powtarzać kilkukrotnie w odstępach 2–3-tygodniowych lub 4–6-tygodniowych.