Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka. Co warto o nich wiedzieć?

Skoki rozwojowe – z tym hasłem powinien zapoznać się każdy rodzic. 12 pierwszych miesięcy w życiu dziecka to czas dynamicznych zmian. Z bezbronnego noworodka maluch staje się do pewnego stopnia samodzielny. Na czym polegają skoki rozwojowe? Jak je rozpoznać? Z ilu etapów się składają?

Skoki rozwojowe – jak je rozpoznać

Skoki rozwojowe to przełomowe momenty w życiu małego człowieka. Skupiają się na intensywnym rozwoju systemu nerwowego i mózgu, dzięki czemu dziecko nabywa nowe umiejętności. Specjaliści wyróżniają siedem skoków rozwojowych, z których każdy charakteryzuje się innymi zmianami. Dzięki nim wiemy, że układ nerwowy malucha prawidłowo dojrzewa.

W momencie przechodzenia pierwszych skoków rozwojowych dziecko może być niespokojne, płaczliwe, mieć problemy ze snem i jedzeniem, wydawać się ciche lub zbyt głośne. Świadomość rodziców, że skoki rozwojowe istnieją, może pomóc im w zrozumieniu zachowania dziecka i zyskać pewność siebie w podejmowanych działaniach.

O skokach rozwojowych u niemowląt powstało już kilka książek. Samo pojęcie „skoki rozwojowe” w literaturze użyto po raz pierwszy w 1992 roku. Autorem pojęcia jest Frans Plooij.

Skok rozwojowy – skąd wiedzieć, że to już?

Dziecko podczas skoków rozwojowych zachowuje się inaczej niż zazwyczaj. Antropolog Frans Plooij wyróżnia trzy kryteria:

• częstszy płacz,
• potrzeba nieustannego, fizycznego kontaktu z mamą,
• nagła zmiana zachowania dziecka „na gorsze” oraz drażliwość.

Jeśli matka zauważa u dziecka te zachowania, możemy mówić o skoku rozwojowym.

Pierwszy skok rozwojowy – pomiędzy 4 a 5 tygodniem

Pierwszy skok rozwojowy trwa do 5. tygodnia życia dziecka. Można rozpoznać go po zwiększonej aktywności malucha, który do tej pory głównie jadł i spał. Zmysły ulegają wyostrzeniu, dziecko jest bardziej świadome tego, co go otacza i co się wokół niego dzieje, potrafi skupić na dłużej uwagę na konkretnym punkcie. Jest bardziej wrażliwe na światło i dźwięki, przez co może być niespokojne. To czas, kiedy kształtują się zmysły.

Pod koniec pierwszego skoku rozwojowego dziecko zaczyna się uśmiechać. Wydłużony zostaje też czas pomiędzy kolejnymi drzemkami. Maluch potrafi także na kilka sekund utrzymać głowę w pozycji, gdy leży na brzuchu.

Drugi skok rozwojowy – pomiędzy 7 a 9 tygodniem

Drugi skok rozwojowy odbywa się między 7. a 9. tygodniem życia. Dziecko dostrzega i przyzwyczaja się do rytmu dnia i poszczególnych czynności z jego udziałem: karmienia, kąpieli, zasypiania o konkretnych porach.

Drugi skok rozwojowy to także większa świadomość własnego ciała. Dziecko powoli poznaje i zwiększa zakres ruchów rączek i nóżek. Próbuje podnosić główkę i chwytać przedmioty, które dostrzega. Nie należy jednak zapominać, że niemowlak nadal jest pod wpływem odruchów pierwotnych.

Maluch uświadamia sobie też, że wydaje dźwięki, na które reagują rodzice. Coraz więcej widzi, a swój wzrok coraz częściej skupia na jednym punkcie.

Trzeci skok rozwojowy – między 11 a 12 tygodniem

Trzeci skok rozwojowy przypada na 11-12. tydzień po urodzeniu. W tym czasie zwiększa się koordynacja ruchowa, która pozwala na samodzielne chwytanie przedmiotów w pobliżu i wkładanie ich do ust. Dziecko potrafi rozróżniać głosy, odpychać się nóżkami i potrzebuje więcej przestrzeni do aktywności. Maluch zauważa zmiany w modulacji głosu czy stopnie natężenia światła.

To właśnie po tym skoku rozwojowym ruchy dziecka stają się skoordynowane. Maluch, leżąc na brzuchu, próbuje podpierać się na łokciach. Zaczyna też robić bańki ze śliny, piszczeć, gaworzyć i wkładać swoje ręce do ust.

Czwarty skok rozwojowy – między 18 a 20 tygodniem

Czwarty skok rozwojowy dzieje się między 18. a 20. tygodniem życia. Dziecko jest bardziej ruchome, potrafi przekręcać się z plecków na brzuszek, gaworzy. Próbuje się też podpierać na rączkach i raczkować. W tym okresie maluch zaczyna reagować na swoje imię i świadomie wykonuje konkretne czynności, bo zna ich skutek, np. upuszcza zabawki.

Maluch po czwartym skoku rozwojowym zdobywa sporo umiejętności ruchowych. Potrafi np. stabilnie podpierać się na przedramionach i sięgać po zabawkę jedną dłonią.

Piąty skok rozwojowy – około 6. miesiąca życia dziecka

Piąty skok rozwojowy ma miejsce około 6. miesiąca życia dziecka. Dziecko jest w stanie samo siedzieć, zwraca uwagę na odległość ludzi i przedmiotów względem siebie. Na tym etapie przygląda się dłużej nieznanym dotąd rzeczom, obserwuje obrazki w książeczkach, naśladuje machanie rączką na pożegnanie.

Odczuwa lęki separacyjne, czyli płacze, gdy nie widzi swoich rodziców. Po piątym skoku rozwojowym maluch umie się obrócić – z pleców na brzuch i z brzucha na plecy. Dzięki temu dziecko staje się bardziej mobilne. Niektóre nawet zaczynają już pełzać.

Szósty skok rozwojowy – ok. 8,5 miesiąca

36.-40. tydzień to czas, kiedy maluch rozpoznaje kształty, potrafi kategoryzować przedmioty, daje wyraz swoim emocjom i humorom (np. śmieje się, gdy coś go rozweseli). Dziecko jest aktywne, chętniej przejmuje inicjatywę w zabawie i wykonywaniu różnych czynności. Coraz częściej się przemieszcza: pełza, czworakuje, siada samodzielnie. Wiele dzieci już w tym wieku rozpoczyna swoją przygodę ze wstawaniem i chodzeniem.

W szóstym skoku rozwojowym maluch potrafi już burzyć też konstrukcje z zabawek bądź z klocków. Poszukuje wzrokiem przedmiotów, które zniknęły nagle z pola widzenia. Może okazywać zazdrość, gdy np. rodzice przytulają inne dzieci (albo siebie). Zaczyna rozumieć nazwy przedmiotów. Robi miny do siebie w lustrze.

Siódmy skok rozwojowy – 11 miesiąc życia

Siódmy skok rozwojowy następuje między 41. a 46. tygodniem życia (11 miesięcy życia dziecka). W tym czasie dziecko próbuje stawiać swoje pierwsze kroczki i się wspinać. Świadomie wskazuje przedmioty, co można odczytać jako prośbę o ich nazwanie. Próbuje rysować.

Daje do zrozumienia, kiedy czegoś nie chce robić. Potrafi samodzielnie zejść tyłem z łóżka. Dziecko powtarza sylaby, próbuje naśladować odgłosy zwierząt. Mówi „mama”, „tata” czy „baba”.

Skoki rozwojowe – o tym warto pamiętać!

Rodzice powinni mieć świadomość tego, że każde dziecko jest inne i rozwija się w różnym tempie. Nie należy porównywać osiągnięć maluchów między sobą i martwić się na zapas. Ważne jest, by dziecko cały czas czuło wsparcie. Można je zachęcać do nowych aktywności, ale nie należy niczego robić na siłę. Bardzo często przynosi to skutek odwrotny do zamierzonego.

Na uwagę zasługuje też to, aby sztucznie nie stymulować i nie hamować procesu rozwoju dziecka. Zdarza się, że rodzice zainspirowani innymi, wykorzystują różnego rodzaju rozwiązania u siebie. Przykładem może być chęć szybszej nauki samodzielnego siedzenia przez podkładanie dziecku poduszek. Niestety nie tędy droga. Dziecko do wszystkiego musi dojść samo.