Jak kłaść noworodka na brzuchu? Nieprawidłowe leżenie na brzuchu niemowlaka

Kiedy dziecko przychodzi na świat, jego pierwszym kontaktem z matką jest pozycja brzuch do brzucha. W pierwszych miesiącach życia maluch uwielbia przytulać się do mamy w ten sposób, czerpiąc z tej pozycji poczucie bezpieczeństwa. Słyszy wtedy bicie jej serca i odgłosy pracujących jelit, tak jak w czasie, kiedy rozwijał się w jej ciele.  

Lekarze i położne zalecają układanie noworodka na brzuchu już od pierwszych dni życia. Tego rodzaju kontakt ciała ze strukturą podłoża jest nie tylko świetnym treningiem sensorycznym, ale też przygotowaniem do nabywania nowych umiejętności motorycznych.  

Pierwsze treningi mięśni rąk, szyi i karku wspierają prawidłowy przebieg kolejnych etapów rozwoju ruchowego, takich jak podnoszenie głowy, przewracanie się z boku na bok, dźwiganie się na wyprostowanych ramionach, wreszcie siadanie i raczkowanie. Noworodek kładziony na brzuchu wspiera tak pracę swoich jelit – pozycja pronacyjna pomaga w pozbywaniu się gazów, zmniejsza też ryzyko występowania kolek w kolejnych miesiącach życia.  

W pozycji na brzuchu noworodek obserwuje swoje otoczenie z innej perspektywy, co wspiera prawidłowy rozwój zmysłów i koordynację wzrok-ruch. 

Choć nie ma wątpliwości, że kładzenie noworodka na brzuchu jest uzasadnione i wskazane, istnieją nieznaczne rozbieżności w zaleceniach dotyczących tego, kiedy powinno się zacząć to robić. Wielu zwolenników ma opinia, że można to robić od pierwszych dni życia. Na oddziale neonatologicznym często można obserwować kilkudniowe maluszki śpiące w tej pozycji.  

Popularne jest także zalecenie, by układać malucha na brzuchu po odpadnięciu kikuta pępowiny, czyli po 2-3 tygodniach życia. O ile jeszcze trzy dekady temu skłaniano się do opinii, że pozycja na boku jest dla noworodka najbardziej wskazana a z kładzeniem na brzuchu należy zaczekać do wygojenia pępka, o tyle zalecenia z ostatnich lat zalecają podejmowanie pierwszych prób wcześniej.  

Jak wynika z badań naukowych, zabawa i leżenie na brzuchu ma wpływ na nabywanie przez dziecko kolejnych umiejętności. Zdecydowanie warto poświęcić czas na przystosowanie dziecka do tej pozycji, choć początkowo wcale nie musi być z niej zadowolone.  

Już w drugim miesiącu życia niemowlęta układane na brzuchu sprawnie unoszą głowę, a w czwartym miesiącu sprawnie wykonują obroty ciała. Poza wspieraniem harmonijnego rozwoju motorycznego, układanie niemowlęcia na brzuchu ma wiele innych korzyści, m.in. prawidłowy rozwój wzroku, przechodzenie w odpowiednim czasie i kolejności kamieni milowych, sprzyja prawidłowemu kształtowaniu się główki.  

To, ile razy dziennie kłaść niemowlę na brzuchu, zależy od kondycji malucha po porodzie i ogólnego stanu jego zdrowia. Na początek powinny to być dwie-trzy krótkie próby w ciągu dnia. Krótkie, tzn. nie dłużej niż minutę-dwie. Z czasem powinno się wydłużać te sesje. Docelowo optymalny czas pozostawania noworodka w pozycji na brzuchu to 20-30 minut łącznie. Niemowlęta od 3.-4. miesiąca życia mogą bawić się w pozycji na brzuchu więcej niż godzinę i nie ma górnej granicy czasu trwania tej aktywności.  

Dobrze jest zaobserwować, jaka pora na ćwiczenie leżenia dziecka na brzuchu jest najlepsza. Nie powinno się robić tego bezpośrednio po jedzeniu, by nie zwiększyć ulewania pokarmu. Warto też przed położeniem dziecka potrzymać je przez dłuższą chwilę w pozycji pionowej na rękach.  

Przed rozpoczęciem ćwiczeń z układania noworodka na brzuchu warto znaleźć optymalne miejsce. Nie zaleca się, by było to łóżeczko, ale przestrzeń o twardszym podłożu – specjalna mata albo miękki koc rozłożony na podłodze lub kanapie. 

Układając dziecko na brzuchu kierujemy jego głowę w bok, tak, by policzkiem dotykała podłoża. Bardzo ważne jest, by nic nie uciskało brzucha, by ubranie i pampers były w tym miejscu wygładzone.  

Na początku pozycja noworodka na brzuchu nie jest zbyt stabilna. Maleństwo wspiera się na podwiniętych nogach, pupę ma uniesioną do góry. Z czasem zaobserwujemy, że maluch intuicyjnie wydłuża nóżki zbliżając pupę do podłogi.  

Już kilkunastodniowe dziecko próbuje dźwigać główkę. Warto wtedy przesunąć jego ręce do przodu, by znajdowały się na wysokości barków. Taka pozycja jest dla niego zdecydowanie bardziej komfortowa.  

Nie wszystkie dzieci zaakceptują nową pozycję bez protestów. Zaleca się, by obserwować, kiedy dziecko zaczyna się irytować i odwracać je, by nie kojarzyło pozycji na brzuchu z dyskomfortem. Z czasem chwile, kiedy dziecko nie będzie protestować, będą dłuższe. Warto w tym czasie zabawiać dziecko uspokajającymi słowami, głaskaniem po plecach, pokazywaniem kolorowych rekwizytów.  

Niechęć dziecka do leżenia na brzuchu może wynikać z błędów, jakie możemy popełnić układając go. Dyskomfort może spowodować ułożenie łokci poniżej barków. W tej pozycji ciężar ciała koncentruje się na główce i jest to bardzo męczące. By to poprawić, przesuwamy ręce do góry tak, by rączki znalazły się na wysokości barków, a nawet nieco powyżej nich.  

Niewygodne i niestabilne jest także ułożenie pupy uniesionej do góry przy mocno podwiniętych nóżkach. Noworodek naturalnie układa się w takiej pozycji, a powoduje ona dodatkowe obciążenie kręgosłupa szyjnego i napieranie ciężaru ciała na głowę. Jeśli widzimy, że dziecko jest w tej pozycji niespokojne i męczy się, można spróbować położyć rękę na pupie i pomóc mu ją obniżyć. 

Nieprawidłowe leżenie na brzuchu niemowlaka może być także konsekwencją naszych działań. Dziecko będzie protestować i męczyć się, kiedy będziemy musiało zadzierać głowę, by zobaczyć naszą twarz albo zabawkę. Niepokój i kręcenie się może być konsekwencją uwierania elementów ubrania czy źle zapiętej pieluchy. Nie będzie wygodnie, kiedy ułożymy na brzuchu dziecko ubrane w zapinane i zasuwane na zamek spodenki albo ozdobioną falbankami i wiązaniami na brzuchu sukienkę.  

Bardzo ważne jest, by nie układać na brzuchu dziecka, które jest głodne. Niekiedy pozycja na brzuchu może pomóc w uspokojeniu malucha, zwłaszcza, kiedy boli go brzuszek. Warto jednak pamiętać, że ten trik nie zawsze będzie skuteczny, czasami efekt będzie odwrotny.  

Z czasem pozostawanie w pozycji na brzuchu będzie coraz dłuższe, a dziecko nauczy się przekładać głowę czy obracać. Może się też okazać, że pozycja na brzuchu będzie dla nich wygodna także w czasie snu. Nie powinno się jednak na to pozwalać.  

Prowadzone od wielu lat zwłaszcza w USA badania wskazują na powiązanie spania dziecka na brzuchu z SIDS, czyli zespołem nagłej śmierci łóżeczkowej. Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP) w 2016 roku wydała wytyczne w sprawie minimalizowania tego zagrożenia. Zaleca się w nich m.in., by pozostawiać dziecko na brzuchu tylko wtedy, kiedy jest aktywne, a do snu przekładać je na plecy. Także pozycja na boku nie należy do najbezpieczniejszych, ponieważ niemowlę, zwłaszcza kilkumiesięczne, może z łatwością przełożyć się w śnie z boku na brzuch. 

A co w sytuacji, kiedy dziecko samo przekręci się z pleców na brzuch? Zalecenia mówią, że jeśli dziecko umie obracać się wyłącznie z pleców na brzuch, trzeba konieczne przekręcić je z powrotem. Jeśli widzimy, że dziecko sprawnie obraca się samo w obie strony, nie musimy tego robić.  

By zminimalizować zagrożenie powinno się zadbać o odpowiednio twardy materac w łóżeczku (taki, by dziecko nie zapadało się na nim). Na czas snu trzeba wyjąć z łóżeczka zabawki, elementy garderoby, zbędne koce, itd. Przede wszystkim poduszkę, bo obowiązuje zakaz jej używania w 1. roku życia a nawet dłużej, jeśli dziecko wysypia się, leżąc na płasko.  

Zaobserwowano, że niemowlęta, które zmarły z powodu SIDS, częściej spały w jednym łóżku z mamą, która wcześniej paliła papierosy i piła alkohol. Zgodnie bowiem z trzyczynnikowym modelem ryzyka nieoczekiwanej śmierci dziecka w czasie snu przyczyną mogła być jego indywidualna podatność pod wpływem czynnika wyzwalającego, jakim może być właśnie dym z tytoniu czy opary alkoholu i leków. Zalecenia są jeszcze bardziej rygorystyczne – ponieważ dym tytoniowy i opary alkoholu z łatwością lokują się w tapicerce mebli, firanach czy zasłonach, w domu, gdzie jest niemowlę, w ogóle nie powinno się palić. 

Wśród wytycznych znalazło się także ssanie smoczka, zaleca się nawet, by podawać go dziecku w 1. roku życia, co także w pewnym stopniu chroni przed SIDS. Zaleca się, by w miarę możliwości karmić dziecko pokarmem naturalnym. Chroni to je przed zatruciami i odwodnieniem.  

Na marginesie, specjaliści nie zalecają używania urządzeń do monitorowania oddechu dziecka, jeśli jest ono zdrowe. Nie zaobserwowano, by taka kontrola miała jakikolwiek wpływ na poprawę statystyk związanych z SIDS, a ponieważ aparatura często sygnalizuje fałszywe alarmy, wprawia rodziców w większy stres. Monitoring może być jednak zalecany w niektórych chorobach związanych z występowaniem bezdechu u dziecka. Tymczasem SIDS to nie to samo co bezdech u noworodka.  

Jak wspominaliśmy, ważnym zaleceniem dla rodziców wychowujących niemowlaka jest nieużywanie poduszki do snu. Od decyzji lekarza trzeba uzależnić także używanie poduszki ortopedycznej, która niekiedy może być wręcz zalecana, np. kiedy dziecko ma spłaszczoną po porodzie głowę czy ma refluks.  

W sklepach znajdziemy także poduszki typu „motylek”, mające za zadanie stabilizowanie głowy dziecka w czasie spacerów czy jazdy samochodem. Mają one różne opinie, przeważa jednak ta, by wykorzystywać „motylka”, kiedy dziecko siedzi w wózku np. podczas spacerów po twardych nawierzchniach.  

Poduszka do leżenia na brzuszku to właściwie wałek, który możemy podłożyć maluchowi pod ramiona, ale dopiero wtedy, kiedy bardzo pewnie i stabilnie leży na brzuchu na wyciągniętych i wyprostowanych rękach, i pewnie unosi głowę.  

Fizjoterapeuci są jednak zgodni, że takie wsparcie wcale nie jest dziecku potrzebne, a wręcz przeciwnie – tego typu poduszki napinają jego kręgosłup, ale zwalniają ramiona i ręce z ćwiczenia sprawności manualnej, utrudniają też naukę odruchów utrzymywania równowagi i zmiany pozycji.  

Trzymiesięczne dziecko zaczyna ćwiczyć symetryczność ruchów rękami. Jest to czas, kiedy można wspierać go w nauce zmiany pozycji leżenia z pleców na brzuch. Jak się ocenia, do 6. miesiąca dziecko powinno już wykonywać te czynności swobodnie i pewnie. W tym czasie większość dzieci powinno już nie tylko akceptować, ale i lubić leżenie i zabawę w pozycji na brzuchu.  

Warto w tym czasie proponować różne zabawy skłaniające do poruszania głową. Można wykorzystać do tego przesuwane we wszystkie strony zabawki, by dziecko wodziło za nimi wzrokiem. W tym czasie pozycja na brzuchu staje się dla dziecka wygodna. Obręcz barkowa jest stabilna, ciężar ciała przesuwa się w kierunku miednicy, więc utrzymanie głowy w górze może trwać coraz dłużej.  

Ile trzymiesięczne dziecko powinno leżeć na brzuchu? Jeśli akceptuje taką pozycję, nie mniej niż 60-80 minut dziennie w kilku seansach a nawet dłużej. Jeśli obserwujemy, że nasz maluch ma problem z „brzuszkowaniem” i mimo podejmowanych prób niechętnie się mu poddaje, warto skonsultować się z fizjoterapeutą. Szczególnie powinien nas zaniepokoić fakt, że dziecko nie tylko nie chce leżeć na brzuchu, ale i ma kłopoty z dźwiganiem główki. Może to być objawem zaburzeń napięcia mięśniowego.  

Bibliografia: