Czym jest naczyniak u noworodka i czym grozi?

Naczyniaki wczesnodziecięce mogą dotyczyć 4,5 proc. wszystkich urodzonych niemowląt. Jest to najczęstsza zmiana rozrostowa u człowieka. 

Zazwyczaj naczyniaki lokalizują się w obrębie skóry oraz tkanki podskórnej, mogą jednak dotyczyć również narządów wewnętrznych, takich jak: wątroba, mózg czy płuca. Z tego względu obecność więcej niż 5 widocznych zmian wymaga wykonania diagnostyki obrazowej w postaci badania USG jamy brzusznej. 

W przypadku naczyniaków niemowlęcych charakterystyczny jest trójfazowy przebieg ich pojawienia się. Rozpoczyna się on zmianą na skórze dziecka, która następnie rozrasta się intensywnie. Kolejnym etapem jest powolne zanikanie tego typu zmiany. Jest to cecha charakterystyczna naczyniaków odróżniająca je od malformacji naczyniowych, które obecne są na skórze dziecka od początku życia i nie wykazują tendencji do zmiany swoich rozmiarów. 

Przyczyna występowania naczyniaków u noworodków jest nieznana. W przeważającej części zbudowane są z niedojrzałych komórek śródbłonka, które wchodzą w skład ściany naczyń krwionośnych. Tworzą one chaotyczną strukturę, w skład której wchodzą bardzo cienkie i liczne kanały. Aktualnie specjaliści skłaniają się ku teorii, według której naczyniaki wczesnodziecięce powstają z komórek płodowych, nie zaś, jak wcześniej uważano, łożyskowych.

Oszacowanie czasu, w którym dochodzi do zanikania naczyniaka u dziecka, jest trudne i niejednoznaczne. Jak zostało to już wcześniej wspomniane, w przypadku tych zmian możliwe jest zaobserwowanie charakterystycznej, trójetapowej progresji. Ostatnim etapem jest powolne i samoistne znikanie zmian. Dochodzić do tego może przez kilka lub nawet kilkanaście lat. W trakcie tego procesu zauważalne są charakterystyczne zmiany takie, jak:

• zmiana koloru,
• zmniejszenie objętości zmiany,
• zmiana konsystencji na bardziej miękką w stosunku do zmiany pierwotnej,
• pojawienie się jasnych, stopniowo zlewających się plamek na jej powierzchni.

Typowo zanikanie naczyniaka obserwuje się od środka ku obwodowi.

Większość naczyniaków wczesnodziecięcych nie wymaga leczenia, gdyż ustępują samoistnie i nie są związane z powikłaniami w przyszłości. Wyjątek stanowią zmiany o dużych rozmiarach, ulokowane w miejscu, gdzie mogą uciskać sąsiadujące narządy, bądź też zmiany o charakterze wrzodziejącym. Jest to jednak ok. 10 proc. wszystkich zmian. 

Dostępnych jest kilka metod o potwierdzonej skuteczności, jeśli chodzi o leczenie naczyniaków. Jedną z nich jest leczenie farmakologiczne z użyciem propranololu, a więc leku należącego do grupy beta-adrenolityków. Jego doustne stosowanie spowodowało znaczące ograniczenie liczby wykonywanych zabiegów chirurgicznych. Co więcej, przeprowadzone badania wykazały większą skuteczność propranololu w porównaniu do glikokortykosteroidów podawanych doustnie.

Postępowanie chirurgiczne, z uwagi na możliwości skutecznego leczenia farmakologicznego, wybierane jest jedynie w szczególnych przypadkach. Do metod inwazyjnych zalicza się:

• laser – wymaga znieczulenia ogólnego, zalecany jedynie w przypadku obecności przeciwwskazań do leczenia propranololem lub w przypadku jego nieskuteczności
• tradycyjny zabieg chirurgiczny – stosowany rzadko, głównie w przypadku zmian powodujących dolegliwości ostre, jak np. ucisk na oczodół. Jest to również metoda z wyboru w przypadku zmian bardzo rozległych i o dużych rozmiarach.

Naczyniaki same w sobie nie stanowią zagrożenia dla życia dziecka, gdyż w większości przypadków ustępują samoistnie bez trwałych powikłań. Nie mają także tendencji do złośliwienia. Mogą jednak być niebezpieczne ze względu na swoją lokalizację, np. kiedy zlokalizowane są w pobliżu oczodołu, co skutkować może trwałym upośledzeniem wzroku maluszka. 

Co więcej, w przypadku dużych rozmiarów naczyniaka, może on w znaczący sposób wpływać na krążenie krwi w organizmie dziecka, powodując w skrajnych przypadkach niewydolność serca. Z tego względu konieczne jest monitorowanie naczyniaków u dzieci przez lekarza pediatrę, aby w razie konieczności możliwe było włączenie leczenia na wczesnym etapie.